1. Pa sylwadau cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u gwneud ar ran Llywodraeth Cymru ynghylch maint yr ystâd carchardai yng Nghymru? OAQ54520

Nid wyf wedi gwneud unrhyw sylwadau cyfreithiol ynghylch maint yr ystad carchardai yng Nghymru fy hun.

Mae'n ddrwg gen i, roeddwn i'n ei chael hi'n anodd clywed. Fe wnaethoch chi ddweud nad ydych—

Nid wyf wedi gwneud unrhyw sylwadau yn gysylltiedig â hynny.

Iawn. Rwyf i ond yn gofyn o ran Araith y Frenhines, gan ein bod wedi clywed yr wythnos hon y bydd Llywodraeth y DU yn symud i ymestyn dedfrydau yn y DU, ac wrth gwrs, nid yw'r Weinyddiaeth Gyfiawnder eto wedi rhoi'r gorau i gynlluniau ar gyfer carchar enfawr yn ne Cymru. Efallai eu bod wedi rhoi'r gorau i gynllun Port Talbot, ond nid yw cynllun uwch-garchar de Cymru wedi'i ddileu. Yng ngoleuni'r cyhoeddiad ynghylch dedfrydu a allai roi'r syniad hwn ar ben ffordd eto, a fyddech chi'n gallu cyflwyno sylwadau, yn rhinwedd eich swydd, i Lywodraeth y DU er mwyn deall beth yw eu cynigion, ac a fyddem ni'n gallu cael unrhyw fewnbwn yma yng Nghymru, gan na chawsom ni hynny pan wnaethon nhw grybwyll syniad uwch-garchar Port Talbot yn flaenorol?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn atodol hwnnw. Gwelais i'r cynigion a gafodd eu gwneud yn Araith y Frenhines ddoe hefyd. Mae arnaf i ofn fy mod yn dehongli’r digwyddiad cyfan ddoe fel tipyn o stỳnt wleidyddol yng nghyd-destun ehangach y sefyllfa y mae'r Llywodraeth ynddi. Ond ar y prif bwynt y mae'r Aelod yn ei wneud am yr ystad carchardai yng Nghymru, a'r posibilrwydd, fel y cyfeiria hi ato, o ddatblygiad Baglan yn benodol, bydd hi'n cofio, yn dilyn y problemau gyda'r datblygiad arfaethedig hwnnw, i Lywodraeth Cymru gyhoeddi datganiad ysgrifenedig ym mis Ebrill y llynedd, yn nodi na fyddem ni'n hwyluso unrhyw ddatblygiad pellach i garchardai yng Nghymru heb drafodaeth ystyrlon â'r Weinyddiaeth Gyfiawnder ynglŷn ag ystad y dyfodol, ac y dylai unrhyw ddatblygiad carchar newydd yng Nghymru roi sylw dyledus i anghenion Cymru ac y dylid ei wneud mewn cydweithrediad llawn â Llywodraeth Cymru.

Rwyf i'n deall y gall y Weinyddiaeth Gyfiawnder fod yn ystyried safleoedd ar gyfer carchar newydd i ddynion yn ne Cymru. Fodd bynnag, nid ydym ni wedi cael unrhyw fanylion pellach eto o ran hynny, ond rydym ni wedi bod yn pwyso am ddarparu'r manylion hynny, a byddwn ni'n parhau i wneud hynny. Ond rwyf i yn sicrhau'r Aelod bod y Llywodraeth yn parhau i fod â'r egwyddorion a nodwyd yn y datganiad ar 6 Ebrill.

Rwy'n credu bod argyfwng gwirioneddol o ran yr ystad ddiogeledd yng Nghymru. Mae sylw bob amser ar garchardai mawr i ddynion, ond nid oes sylw o gwbl ar natur yr ystad, a'r ffordd y caiff menywod a throseddwyr ifanc yn arbennig eu trin o fewn y system. Nawr, mae hwn yn faes lle mae gennym ni setliad sydd wedi'i chwalu'n llwyr, lle mae'r setliad datganoli yn atal Llywodraeth y Deyrnas Unedig a Llywodraeth Cymru rhag cyflawni unrhyw bolisi cydlynol neu gyfannol. Felly, mae'n hanfodol bwysig ein bod yn gallu, yn gyntaf, wrth gwrs, sicrhau bod y materion hyn yn cael eu datganoli er mwyn galluogi'r lle hwn i gynllunio system yn fwy effeithiol, ond, yn bwysicach, ac yn fwy taer, o bosibl, i sicrhau bod gennym ni'r cyfleusterau yn y wlad hon i alluogi menywod a throseddwyr ifanc i gael eu cynnal yn briodol mewn llety diogel, lle mae hynny'n angenrheidiol, ond hefyd i gael y gwasanaethau y mae eu hangen arnyn nhw er mwyn hybu adsefydlu o fewn hynny. Nid oes yr un o'r rheini'n bodoli ar hyn o bryd yng Nghymru. A yw'n bosibl, Cwnsler Cyffredinol, ichi ddefnyddio'ch swydd er mwyn hyrwyddo'r achos hwn gyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder a sicrhau ein bod yn gallu cyflwyno polisi cyfannol yn y maes hwn?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. O ran datganoli'r system gyfiawnder, bydd ef yn ymwybodol, wrth gwrs, bod y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru yn bwriadu cyflwyno adroddiad yr wythnos nesaf, ac rydym yn edrych ymlaen yn fawr at glywed pa gasgliadau y maen nhw wedi'u cyrraedd o ran hyn. Bydd yn ymwybodol o'i ymgysylltiad ei hun â'r comisiwn fod hwn yn fater y maen nhw, yn amlwg, wedi bod yn ei archwilio. Bydd hefyd yn ymwybodol, wrth gwrs, fod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip wedi cyhoeddi glasbrintiau troseddu gan fenywod a chyfiawnder ieuenctid, y bu ef hefyd yn ymwneud â nhw, wrth gwrs, yn ystod ei gyfnod mewn Llywodraeth, sydd yn ceisio datblygu, er gwaethaf y setliad datganoli, ffyrdd arloesol o gyfuno'r gwasanaethau y gall Llywodraeth Cymru eu darparu â'r ymyriadau y mae Llywodraeth y DU yn eu gwneud. Ac, yn amlwg, pwyslais hynny yw ailgyfeirio pobl oddi wrth y system cyfiawnder troseddol a'u cefnogi mewn ffordd gyfannol ac adsefydlol.

O ran y pwynt y mae'n ei wneud am garcharorion benywaidd, nid oes carchar i fenywod yng Nghymru, fel y mae'n amlwg yn gwybod, ac nid ydym ni eisiau un. Mae angen cyfleuster diogel ar fenywod Cymru sy'n addas at y diben, ac ar yr un pryd yn caniatáu iddyn nhw gadw mewn cysylltiad â theuluoedd, ac yn enwedig â'u plant, pan fo hynny'n wir. Mae Llywodraeth Cymru wedi croesawu cynlluniau'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i dreialu pum canolfan breswyl newydd yn rhan o'u strategaeth troseddwyr benywaidd, ac mae eisoes wedi cyflwyno achos cryf dros sicrhau bod o leiaf un o'r canolfannau arfaethedig hynny wedi'i lleoli yma yng Nghymru.