Yr eitem nesaf yw'r datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol—y wybodaeth ddiweddaraf am ddiogelwch adeiladau. A galwaf ar y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol i wneud y datganiad. Julie James. 

Diolch. Mae diogelwch adeiladau, a diogelwch trigolion, yn flaenoriaeth uchel i'r Llywodraeth hon. Cartrefi diogel yw sylfaen ffyniant unrhyw gymdeithas fodern. Mae gan bobl hawl sylfaenol i deimlo'n ddiogel yn eu cartrefi. Yng Nghymru, mae gennym ni record dda o ran diogelwch tân. Mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos bod nifer y tanau damweiniol mewn cartrefi yng Nghymru yn is nag erioed. At hynny, rydym ni wedi gweld y nifer hwn yn gostwng yn gyflymach yma nag mewn mannau eraill ym Mhrydain Fawr. Mae'r siawns gyffredinol y bydd unrhyw gartref yn cael tân yn isel, tua un ym mhob 1,000 y flwyddyn. Er bod yr ystadegau'n gadarnhaol, mae'r niwed y mae tanau'n ei achosi, o ran anaf a cholli eiddo, yn ofnadwy. Mae'r data hefyd yn dangos bod dros dri chwarter o danau mewn cartrefi yn cael eu hachosi gan ymddygiad anniogel, nid nwyddau neu safleoedd anniogel. Ni all unrhyw system reoleiddio fynd i'r afael â hynny.

Mae gan Gymru hefyd y rhaglen fwyaf eang a mwyaf hael o wirio diogelwch tân yn y cartref ym Mhrydain fawr o bell ffordd. Mae'r gwaith ataliol a wnaed gan ein gwasanaethau tân ac achub wedi gwella diogelwch tân yn ein cartrefi yn sylweddol. Fodd bynnag, nid oes lle i laesu dwylo. Mae'n rhaid i ni barhau i wneud gwelliannau lle y gallwn ni, wrth weithio tuag at system diogelwch adeiladau well a chynhwysfawr, o ddylunio ac adeiladu adeiladau hyd at y cyfnod pan fydd pobl yn byw ynddyn nhw.

Yr wythnos nesaf bydd adroddiad cyntaf yr ymchwiliad cyhoeddus i dân Tŵr Grenfell yn cael ei gyhoeddi. Bydd yn ymdrin â'r digwyddiadau ar noson y tân ei hun a gweithredoedd y prif ymatebwyr, yn arbennig Brigâd Dân Llundain a'r Heddlu Metropolitan. Mater i'r sefydliadau hynny yn bennaf fydd unrhyw ganfyddiadau neu argymhellion y bydd yn eu gwneud, ond byddwn ni'n archwilio'r adroddiad yn fanwl i nodi unrhyw oblygiadau a gwersi i Gymru.

Ers fy natganiad llafar diwethaf ar ddiogelwch adeiladau ym mis Mai, mae bwrdd y rhaglen diogelwch adeiladau wedi'i sefydlu ac mae'n bwrw ymlaen â'r argymhellion o 'Map tuag at adeiladau mwy diogel yng Nghymru'. Mae llawer o'r diwygiadau hyn yn newidiadau hirdymor a fydd yn gofyn am deddfwriaeth sylfaenol newydd. Byddaf i'n cyhoeddi fy Mhapur Gwyn ar gynigion ar gyfer y system diogelwch adeiladau ddiwygiedig y flwyddyn nesaf. Fodd bynnag, mae llawer y gellir ei wneud yn y tymor byr a chanolig i wella diogelwch tân.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Rwyf i eisoes wedi ymrwymo i ymgynghori ar wneud y gwasanaeth tân ac achub yn ymgynghorai statudol ar geisiadau cynllunio perthnasol. Bydd hyn yn sicrhau bod materion diogelwch tân yn cael eu hystyried yn llawn ar y cam cynnar hwn, ac yn gwneud y gwasanaeth yn ymwybodol o newidiadau mewn risg o dân lleol cyn gynted â phosibl. Mae hyn yn mynd y tu hwnt i adeiladau uchel ac, yn amodol ar ymgynghoriad, gallai gynnwys fflatiau pwrpasol eraill. Gall datblygiadau helaeth o adeiladau isel hefyd godi materion yn ymwneud â mynediad i offer tân a chyflenwadau dŵr.

Mae diwygiadau i'r rheoliadau adeiladu presennol hefyd ar y gweill, er mwyn gwahardd defnyddio deunyddiau cladin hylosg, gan ei gwneud yn glir pa gladin sy'n dderbyniol ar adeiladau preswyl uchel. Byddwn i'n disgwyl i'r gwelliannau hyn gael eu gosod erbyn y Nadolig, ar ôl cael caniatâd. Ni fyddwn ni'n goddef cladin sy'n is na'r safonau derbyniol ac sy'n cynyddu'r risg i breswylwyr.

Er mwyn sicrhau gwelliannau ymarferol tymor byr i'r trefniadau gweithio presennol, mae fy swyddogion wedi ymgysylltu ymhellach â phartneriaid allweddol i wella cyfathrebu a deall swyddogaethau a dyletswyddau presennol yn well. Rydym ni'n gweithio gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a Chyfarwyddwyr Diogelu'r Cyhoedd (Cymru) i nodi rhagor o gymorth i awdurdodau lleol i sicrhau bod preswylwyr mewn adeiladau preswyl uchel yn cael y gwiriadau angenrheidiol. Bydd hyn yn cynnal amgylchedd byw diogel a dylai helpu i ailsefydlu hyder yn dilyn y drychineb yn Nhŵr Grenfell.

Bydd y rhaglen hon o ddiwygiadau cynhwysfawr yn rhoi mwy o bwyslais ar adeiladau sydd dros 18 metr, neu saith llawr, o uchder. Mae diogelwch tân mewn blociau o fflatiau'n dibynnu'n hanfodol ar gynnal compartmentau—gallu'r strwythur i ynysu'r tân yn yr ardal y mae'n dechrau. Os bydd hynny'n methu, fel y gwnaeth yn Grenfell, yna gall y canlyniadau, fel y gwyddom ni, fod yn enbyd iawn. Mae'r risgiau compartmentau annigonol yn arbennig o uchel mewn adeiladau talach, o ystyried heriau ychwanegol dianc neu achub. Felly, mae'n deg ac yn briodol bod mwy o ofynion ar sut y caiff yr adeiladau hyn eu dylunio a'u hadeiladu a sut y byddan nhw'n cael eu rheoli pan fydd pobl yn byw ynddyn nhw.

Fodd bynnag, nid yw fy ymrwymiad i wella diogelwch tân yn berthnasol i'r rhai sy'n byw mewn adeiladau preswyl uchel yn unig. Fy mwriad i yw y bydd deddfwriaeth yn ddigon hyblyg i gynnwys adeiladau eraill yn y dyfodol, os bydd y dystiolaeth yn ein harwain i ystyried bod hynny'n angenrheidiol. Nid yw un system i bawb yn adlewyrchu ystod a chymhlethdod y system yr ydym ni'n ceisio'i drwsio.

Fel rhan o'r diwygiadau, rwy'n bwriadu gwneud newidiadau sylweddol i'r Gorchymyn Diwygio Rheoleiddio (Diogelwch Tân), a elwir yn gyffredin yn Orchymyn diogelwch tân, i ysgafnhau'r system ar gyfer pobl yn byw mewn adeiladau. Mae'n ddrwg gennyf, Llywydd—tynhau'r system, nid ei ysgafnhau; tynhau'r system ar gyfer meddiannu adeiladau. Rwy'n bwriadu ymestyn llawer o'r newidiadau hyn i adeiladau eraill sy'n cynnwys nifer o dai ac ardal gyffredin. Mae meysydd y byddaf yn mynd i'r afael â nhw wrth ddiwygio'r Gorchymyn diogelwch tân yn cynnwys gwneud y rhannau o adeiladau sy'n cael eu cwmpasu gan y gyfundrefn yn gliriach, gan gynnwys yn arbennig y ffiniau diogelwch-critigol rhwng ardaloedd cyffredin a chartrefi a waliau allanol adeiladau; gan egluro pwy ddylai'r person cyfrifol fod a'i swyddogaeth, gan gynnwys atebolrwydd cyfreithiol, ynghylch rheoli diogelwch tân yn barhaus; a gwneud asesiadau risg tân yn fwy cadarn. Gallai gofynion newydd gynnwys person cwbl gymwysedig a phrofiadol sy'n cynnal asesiadau ar gyfnodau penodol, a bod y canlyniadau yn cael eu cofnodi a'u bod ar gael ar gais i breswylwyr, rheoleiddwyr ac eraill.

Byddwn ni hefyd yn archwilio dyletswyddau penodol yn ymwneud â chadw compartmentau, sy'n hanfodol i ddiogelwch tân mewn unrhyw adeiladau aml-annedd. Gallai dyletswyddau o'r fath fod yn berthnasol i breswylwyr a chontractwyr, yn ogystal â landlordiaid ac asiantau rheoli. Byddwn ni hefyd yn ystyried dyletswyddau penodol yn ymwneud â seinio'r larwm, atal tân, dulliau dianc, a chyfleusterau ar gyfer diffoddwyr tân. Bydd y trefniadau presennol ar gyfer arolygu, gorfodi a chosbau hefyd yn cael eu hadolygu.

Yn ystod y cyfnod dylunio ac adeiladu adeiladau preswyl dros 18m, bydd trefn arolygu fwy dwys yn cael ei chyflwyno, gyda phwyntiau cyswllt caled. Pan nodir problemau, bydd symud ymlaen i'r cam adeiladu nesaf yn dod i ben hyd nes y rhoddir sylw i'r materion. Bydd gofynion ychwanegol o ran adeiladau i wella diogelwch tân hefyd. Bydd y mesurau hyn yn gwella tryloywder ac yn helpu i ailennyn hyder y cyhoedd yn y system.

Rwyf i hefyd yn edrych ar ffyrdd o sicrhau bod asiantau rheoli yn cael eu cofrestru i gefnogi arfer gorau, a chael gwared ar weithredwyr twyllodrus. Bydd cynllun achredu gwirfoddol cychwynnol ar gyfer asiantau rheoli yn cynhyrchu tystiolaeth i lywio'r broses o greu system orfodol. Yn y cyfnod meddiannaeth, bydd yn ofynnol bod deiliaid dyletswydd yn cael eu cofrestru ar gyfer cartrefi amlfeddiannaeth, a gosod gofynion newydd bod deiliaid dyletswydd ar gyfer adeiladau preswyl o fwy na 18 metr mewn uchder yn drwyddedig.  

Wrth gwrs, bydd y newidiadau hyn yn gwella pethau ar gyfer y dyfodol. Ond, yn ystod yr ychydig fisoedd diwethaf, tynnwyd fy sylw i at nifer o ddiffygion diogelwch adeiladu difrifol mewn adeiladau preswyl uchel sydd eisoes yn bodoli. Mae risgiau tân sydd newydd eu nodi yn dod i'r amlwg wrth i adeiladau gael arolygiadau manwl yn sgil y tân yn Nhŵr Grenfell ddwy flynedd yn ôl. Rwyf i wedi bod yn gyson yn fy neges na all y trethdalwr dalu'r bil am fethiannau yn nyluniad neu adeiladwaith adeiladau preswyl y sector preifat. Dylai perchnogion adeiladau a datblygwyr wynebu eu cyfrifoldeb moesol ac unioni'r diffygion hyn, neu beryglu eu henw da proffesiynol. Fodd bynnag, gwn fod llawer o lesddeiliaid wedi'u rhwystro gan y diffyg gweithredu ac mae'r biliau y mae llawer ohonyn nhw yn eu hwyneb i gywiro'r materion wedi peri trallod iddyn nhw. 

Mae'r Llywodraeth hon wedi bod o'r farn ers tro mai systemau chwistrellu yw'r ffordd fwyaf effeithiol o helpu i amddiffyn pobl ac eiddo os bydd tân. Felly, rwy'n archwilio sut y gallem ni adeiladu ar y sylfaen a osodwyd gan ein deddfwriaeth 2016 arloesol, sy'n sicrhau bod system chwistrellu wedi'i gosod ym mhob cartref newydd a chartref sydd wedi'i haddasu yng Nghymru, ac yn hyrwyddo ôl-osod systemau chwistrellu mewn rhagor o adeiladau presennol. Rwyf i wedi gofyn i swyddogion ystyried y potensial i ddatblygu cynllun benthyciadau cost isel newydd i gefnogi ôl-osod systemau chwistrellu mewn blociau o fflatiau sy'n bodoli eisoes yn y sector preifat a chyhoeddus, a byddaf i'n cyhoeddi rhagor o fanylion am hynny maes o law.

Mae hwn yn waith cymhleth y bu'n rhaid rhoi amser iddo i fyfyrio ar yr amrywiaeth o safbwyntiau proffesiynol gwahanol a chynigion polisi posibl. Mae'n hanfodol ein bod yn cael hyn yn iawn gan y bydd y newidiadau deddfwriaethol yn gymhleth, gan gynnwys o leiaf dri darn allweddol o ddeddfwriaeth. Rwy'n hyderus y gallwn ni gyrraedd y targedau sydd wedi'u nodi yn yr amserlen a gyhoeddwyd gennyf i ac, yn bwysig iawn, y byddan nhw yn cyflawni ein hymrwymiad i ddiwygio'r system er gwell. Diolch  

Er fy mod i'n cytuno â llawer o ddull gweithredu'r Gweinidog, rwy'n credu ei bod yn bryd symud yn gynt, ond rwy'n croesawu'r ffaith ein bod yn cael datganiadau rheolaidd ar y mater pwysig iawn hwn. Er enghraifft, rwy'n sylwi y byddwch yn cyhoeddi Papur Gwyn ar ddiogelwch adeiladau. Rwy'n credu bod hynny'n briodol. Ond rwy'n credu mai'r hyn y mae angen inni ei wybod hefyd yw a ydych chi'n bwriadu deddfu cyn etholiadau'r Cynulliad yn 2021, oherwydd, os na fyddwch yn gwneud hynny, bydd yn rhaid i unrhyw Lywodraeth a etholir yn yr etholiad hwnnw yn gorfod cyflwyno rhaglen ddeddfwriaethol, ac mae'n debyg na fydd hynny tan hydref 2021, a gallai fod yn 2022 neu 2023 cyn i ni weld unrhyw ddeddfwriaeth. Felly, rwy'n credu o ddifrif bod angen i ni wneud y ddeddfwriaeth yn y Cynulliad hwn, os yw hynny'n bosibl.

Mae gennyf i gwpl o gwestiynau penodol hefyd. Rwy'n nodi'r hyn y gwnaethoch chi ei ddweud am gompartmentau, ac nid yw'n hawdd dweud hynny, gan eu bod yn hanfodol i ddyluniad adeiladau uchel, a bod yn rhaid i unrhyw archwiliad diogelwch ystyried hynny, ac yna mae'n gorfod ystyried unrhyw waith adfer yn y dyfodol, a mannau cymunedol. Hyd yn oed drws ffrynt pob person—os nad yw hynny'n unol â'r diogelwch tân gofynnol, yna does dim ots pa mor gadarn yw'r fflat, yn amlwg mae gennych chi broblem. Ond rwy'n awyddus i wybod lle'r ydym ni arni gyda'r cyngor i aros lle'r ydych chi hefyd. Rwy'n sylwi yn Lloegr—mae'n ddrwg gen i, yn Llundain—maen nhw'n adolygu hynny'n benodol. Mae llawer o ddryswch o hyd ynglŷn â'r hyn y dylai preswylwyr ei wneud.

Ac yna cofrestru asiantau rheoli—er y gallwn i weld, o ran cynllun gwirfoddol, y gallwch chi fynd yn gyflymach ar hynny, hoffwn i wybod a oes gennym ni y pŵer i ddeddfu neu a yw hynny y tu hwnt i'n pwerau? Ac, os nad ydyw o fewn ein pwerau, pa drafodaethau yr ydym ni'n eu cael gyda Llywodraeth y DU i sicrhau—? Rwy'n credu y dylai fod yn system orfodol, ac os byddai modd i ni symud ymlaen ar hynny cyn gynted ag sy'n bosibl—.  

Yn olaf, a gaf i ddweud fy mod ychydig yn siomedig am yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yn y sector preswyl preifat, lle y bu fwyfwy o ddatgelu adeiladau is-safonol, rhai ohonyn nhw nad ydynt yn hen iawn? Mae adeilad Celestia ym Mae Caerdydd wedi cael ei drafod, ac rwy'n credu ei fod yn enghraifft drafferthus: wedi'i ddatblygu gan Redrow, rydym yn gwybod erbyn hyn fod ganddyn nhw rwystrau tân rhwng fflatiau sydd naill ai'n wael iawn, neu nad ydyn nhw'n bodoli—mae gorchymyn gorfodi wedi cael ei gyhoeddi gan yr awdurdod tân—yn wael iawn neu fesurau compartmentau nad ydyn nhw'n bodoli; nodweddion dylunio nad ydyn nhw'n weithredol i atal tân rhag lledaenu'n fewnol; rhwystrau ceudod tân allanol ar goll neu'n ddiffygiol; ac nid yw peth o'r cladin coed ac inswleiddio yn cyrraedd y safonau gofynnol. Nawr, dim ond wrth ddarllen hynny allan, gallwch chi ddychmygu'r hyn y mae'r preswylwyr yn ei deimlo, ond mae'n ymddangos yn awr eu bod yn mynd i ysgwyddo'r holl risg a'r gost o unioni pethau, oni bai fod pwysau'n cael ei ddefnyddio. Rwy'n credu bod gan y datblygwyr a'r  adeiladwyr gyfrifoldeb moesol, ond mae angen inni fynd ychydig ymhellach na hynny a gweld a oedd y rheoliadau a oedd mewn grym ar y pryd wedi cael eu dilyn yn gywir, ac, os nad oeddent, a bod methiant systematig, felly hyd yn oed os oedd y deunyddiau yn gywir, nid oedd y ffordd y cawsant eu gosod yn gywir, yna mae'n ymddangos i mi fod angen dull partneriaeth, o leiaf, rhwng y sector preifat, y sector gwladol ac, efallai, preswylwyr hefyd. Ond nid wyf yn credu y dylai'r preswylwyr fod yn ysgwyddo baich y gost—dim byd tebyg iddi.

Mae Llywodraeth y DU, er mwyn symud ymlaen, wedi cyhoeddi y byddai tua £200 miliwn ar gael i symud a disodli cladin anniogel o adeiladau preswyl preifat uchel. Bydd hyn yn galluogi gwaith adfer i ddigwydd a bydd yn rhaid ei wneud er budd y prydleswyr, ac mae'n debyg y bydd yn helpu i leihau'r costau y maen nhw'n eu hwynebu. Wn i ddim os ydy hynny'n gynllun y DU. Os ydyw, beth y gallwn ni ddisgwyl ei gael a sut y byddwch chi'n ei weinyddu? Os nad ydyw, a oes unrhyw swm canlyniadol dan fformiwla Barnett ac a fyddwch chi'n datblygu cynllun hefyd?

Ond, nid yw'n ddigon, yn fy marn i, a byddwn i'n dweud hyn am Lywodraeth y DU hefyd—nid wyf yn sôn amdanoch chi yn unig—i siarad ynghylch cyfrifoldeb moesol yr adeiladwyr a'r datblygwyr. Mae angen inni gael pawb o amgylch y bwrdd a dod o hyd i ateb, ac nid dim ond anfon biliau am £40,000, o bosibl, at rywun sy'n berchen ar fflat dwy lofft gymedrol yn un o'r datblygiadau hyn. Mae pobl yn wirioneddol bryderus—rwy'n siŵr bod llawer ohonyn nhw yn gwylio'r sesiwn hon. Byddwn i'n cydweithio â chi'n llawn, oherwydd rydym ni yn y fan lle'r ydym ni drwy gyfres o broblemau a chamgymeriadau a gyflawnwyd gan wahanol weinyddiaethau, mae'n siŵr, ond mae angen inni helpu'r bobl hyn sydd mewn angen gwirioneddol ar hyn o bryd, ac mewn sawl ffordd, sydd mewn sefyllfa waeth na'r rhai mewn tai cymdeithasol.

Dydw i ddim yn anghytuno, mewn gwirionedd, David, ag unrhyw beth yr ydych chi wedi'i nodi yno. Rydym ni'n teimlo'n rhwystredig iawn ynghylch y sefyllfa. Ar hyn o bryd, mae Llywodraeth y DU yn ymchwilio i weld a ddylid dod â rhywbeth a elwir yn adran 38 o Ddeddf Adeiladu 1984 i rym, sef rhan o'r Ddeddf Adeiladu sy'n mynd i'r afael â'r atebolrwydd sifil a phwy sy'n gyfrifol am dorri'r ddyletswydd reoleiddio ac ati. Felly, mae'r ymgynghoriad hwnnw'n fyw. Nid oes gennym ni'r pŵer i'w wneud yma, fel rwyf i'n ei ddeall, er, os yw hynny'n anghywir, byddaf i'n ysgrifennu i ddweud, ond yn ôl yr hyn yr wyf i'n ei ddeall, nid oes gennym ni.

Os ydyn nhw'n dod â hynny i rym, mae'n rhoi hawl cyfreithiol i unigolion droi atyn nhw os ydyn nhw'n dioddef difrod, sy'n cynnwys anaf personol, marwolaeth ac yn y blaen, o ganlyniad i dorri'r ddyletswydd a osodir gan reoliadau adeiladu. Ond, ar hyn o bryd—. Mae gen i dudalennau a thudalennau yma o gymhlethdodau'r gyfraith sy'n ymwneud â phwy sy'n gyfrifol os oedd adeiladau wedi pasio trefn reoleiddio ar un adeg yna wedi'i fethu ar ôl hynny, ac mae'n hynod o gymhleth. Gofynnodd Andrew R.T. Davies gwestiwn yn y datganiad busnes yn gynharach am hyn, ac mae arnaf i ofn mai'r ateb yw ei fod yn hynod o gymhleth. Mae'n dibynnu pa bryd y cawson nhw eu harolygu, gan bwy, beth oedd y berthynas, beth yw eich sefyllfa o ran yswiriant ac a ydych yn lesddeiliad. Mae'n hynod o gymhleth ac yn unigol iawn.

Yr hyn sy'n amlwg, serch hynny, yw nad yw'r drefn bresennol yn rhoi'r cyfrifoldeb ar yr arolygydd adeiladu. Y cyfan maen nhw'n ei wneud yw hapwiriadau, felly gallai rhywbeth fod wedi mynd o'i le y diwrnod cyn hynny sydd nawr wedi'i guddio neu'n mynd o'i le y diwrnod wedyn, felly mae'n system sy'n seiliedig ar hapwiriadau—nid oes gwarant y bydd eich adeilad yn cydymffurfio. Yn wir, fel yr ydych chi wedi'i nodi'n briodol, rydym ni bellach yn ymwybodol nad yw llawer o adeiladau a lwyddodd i basio'r profion hynny ar sail hapwiriadau yn cydymffurfio, felly mae wir yn broblem.

Rydym ni'n sgwrsio—yn benodol, fe wnaethoch chi sôn am Celestia. Mae swyddogion wrthi'n sgwrsio â'r awdurdodau tân—Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru wedi bod yn cwrdd ag asiantau rheoli Celestia a Chyngor Caerdydd, yn ogystal â thân ac achub, i ddeall y materion cymhleth sy'n achosi problemau yno. Cytunaf â chi na ddylid disgwyl i lesddeiliaid dalu'r rhain, ond, ar hyn o bryd, nid yw'n glir, oni bai fod ganddyn nhw hawliad dilys, pwy fyddai'n talu oni bai fod Llywodraeth y DU yn darparu rhywfaint o arian, ac ymunaf â chi i alw arnyn nhw i wneud hynny.

O ran y materion cladin ACM, mae'r rheini ychydig yn fwy cymhleth. Felly, cafodd 111 adeilad uchel eu nodi yng Nghymru a 12 o adeiladau preswyl preifat uchel gyda chladin ACM a fethodd y profion sgrinio cychwynnol, ac yr oedd pob un ohonyn nhw yng Nghaerdydd. Mae pob un o'r 12 adeilad naill ai wedi cael gwared ar y cladin neu wedi sefydlu system adfer. Felly, nid yw'r broblem benodol honno'n broblem yng Nghymru, er ei bod yn dal yn broblem mewn mannau eraill. O ran cartrefi cymdeithasol, fe wnaethom ni ddarparu'r arian i unioni'r sefyllfa. Felly, yng Nghymru nid yw'r broblem benodol honno'n bodoli, er ein bod yn parhau i brofi mathau eraill o gladin. Weithiau, nid y cladin ei hun yw hyn, ond y ffordd y cafodd ei osod, fel y dywedwch chi, a'r crefftwaith ac yn y blaen, felly mae'r rhain yn bethau cymhleth iawn.

O ran yr amseru, rwy'n derbyn yn llwyr yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud. Byddai'n hyfryd ei gyflawni, ond y peth arall i'w wneud yw ei gyflawni'n gywir. Ac felly, mae'r rhain yn wirioneddol gymhleth, a po fwyaf y byddwn ni'n mynd i mewn iddyn nhw, y mwyaf o farnau proffesiynol sydd ar gael. Felly, rwyf i am wneud pethau'n iawn. Rwy'n gobeithio y bydd y Papur Gwyn yn ein galluogi i wneud y dewisiadau polisi hynny, ac wedyn gan dybio nad ydyn nhw'n ddadleuol, efallai y byddwn ni'n gallu sicrhau bod y ddeddfwriaeth honno'n cael ei chyflwyno. Rwy'n rhannu eich dymuniad i wneud hynny, ond bydd yn rhaid inni weld beth fydd y Papur Gwyn yn ei gynhyrchu.

Diolch i'r Gweinidog am yr wybodaeth ddiweddaraf a ddarparwyd yn y datganiad. Os yw tân Grenfell wedi dangos un peth yn fwy na dim, y peth hwnnw yw gymaint y mae amodau tai llawer o bobl wedi cael eu hesgeuluso am rhy hir o lawer. Dylai hefyd dynnu sylw at beryglon rheoleiddio a chynllunio llac, yr ydym ni'n gweld eu canlyniadau yn y fan yma.  

Mae gen i ychydig o gwestiynau i'w gofyn i ganolbwyntio ar agwedd benodol hon y datganiad. Yn gyntaf oll, nid oes unrhyw reoleiddio proffesiynol ar gyfer adeiladwyr; gall unrhyw un sefydlu ei hun fel adeiladwr a chael gwaith a allai, yn y pen draw, fod yn berygl tân. Rydym ni'n un o'r ychydig wledydd lle mae hyn yn wir. Felly, a fydd y Gweinidog yn barod i ystyried sefydlu rheoleiddio proffesiynol er mwyn codi safonau?

Yn ail, mae eich datganiad yn sôn am enw da proffesiynol perchnogion a datblygwyr adeiladau. Fodd bynnag, yn ymarferol, mae'n ymddangos nad yw'r enw da hwn yn golygu fawr ddim i lawer ohonyn nhw. Rhan o'r broblem hon yw nad oes modd i ddatblygwyr sy'n gwneud cais am waith cynllunio gael eu henw da wedi'i ystyried gan swyddogion cynllunio, sy'n gorfod derbyn eu gair y caiff addewidion eu cadw. Felly, beth fyddwch chi'n ei wneud i newid hyn, a sicrhau bod enw da datblygwr yn rhywbeth sy'n fwy o bwys iddyn nhw na'r gallu i dalu bonws mawr i'w rheolwyr?

Yn olaf, fe hoffwn i eich holi am ran olaf eich datganiad sy'n sôn am y problemau y mae lesddeiliaid yn yr un adeiladau yn eu hwynebu, mater sydd wedi cael sylw yn y cyfryngau'n ddiweddar, ac a grybwyllwyd ichi y prynhawn yma. Nawr, mae eich datganiad yn awgrymu gweithredu cynllun benthyca cost isel i ôl-osod systemau chwistrellu, ond nid wyf yn siŵr iawn y bydd hynny'n helpu. Mae un o'r datblygwyr eisoes wedi cynnig benthyciad fodd bynnag. Mae hyn yn fater o anghyfiawnder. Pam bod angen i drigolion a brynodd y fflatiau hynny'n ddiffuant orfod talu i unioni'r materion hynny y dylid bod wedi'u canfod yn y broses rheoli ansawdd y dylai fod datblygwr cyfrifol yn eu gweithredu? Yn lle hynny, a fyddech chi'n cytuno mai datblygwyr sydd wedi elwa ar gyfundrefn cynllunio a rheoleiddio ddifflach a ffwrdd-â-hi ddylai fod y rhai sy'n unioni hyn? Byddai treth ar hap ar ddatblygwyr mawr yn un ffordd o dalu am gywiro'r gwaith hwn ond, wrth gwrs, nid oes gennym ni'r gallu i wneud hynny yn y fan yma. Ond mae gennym ni'r gallu i greu trethi newydd. Felly, a wnewch chi gyfarwyddo'ch swyddogion i ymchwilio i weld pa fathau o drethi newydd y gellid eu codi i sicrhau na all y cwmnïau adeiladu preifat hynny sydd wedi elwa o ddiogelwch gwael barhau i wneud hynny?

Gwnaf. Felly, er mwyn bod yn glir o ran y benthyciad, nid wyf yn sôn am roi benthyg i'r trigolion; rwy'n sôn am roi benthyg i'r datblygwyr, gan fod rhai ohonynt yn dweud na allant ei fforddio. Felly, rwy'n cytuno â hynny, ond mae'n rhaid i ni weithio drwy'r system. Felly, rwy'n cytuno'n llwyr â chi na ddylai'r preswylwyr fod yn talu amdano, dim ond i fod yn glir. Ond mae hynny'n hynod o gymhleth, oherwydd ni allwn ni eu holrhain i gyd, mae rhai ohonyn nhw wedi trosglwyddo'r cwmnïau rheoli drwy dri neu bedwar iteriad, ac mae un yn fy ardal i yn Abertawe lle mae pawb dan haul wedi mynd yn fethdalwyr. Maen nhw'n faterion cymhleth iawn i'w hymdrin â nhw. Ond i fod yn glir, rwy'n ceisio sicrhau nad y trigolion yw'r bobl sy'n gorfod talu'r bil yn y pen draw. Felly, cytunaf yn llwyr na ddylen nhw fod yn gorfod gwneud hynny, er mewn gwirionedd, mae'n bwysig iawn sicrhau bod pethau'n cael eu hunioni hefyd, felly byddwn ni'n cyflwyno hynny, ond yn sicr, rwyf yn ystyried yr egwyddor honno.

O ran y dreth ar hap, nid oes gennyf unrhyw syniad o gwbl, ond rwy'n fwy na pharod i ymrwymo i siarad â'm cyd-Aelod Rebecca Evans ynghylch a fyddai'r fath beth yn bosib yng Nghymru, ond rwyf yn sicr yn derbyn eich pwynt. Un o'r anawsterau yw bod pobl yn sefydlu cwmnïau cyfrwng un diben i adeiladu'r pethau hyn, ac felly, yn aml iawn, nid y cwmni daliannol—yr un sy'n gwneud yr elw i gyd—yw'r un sy'n atebol yn lleol. Wrth ymateb i David Melding, dylwn i fod wedi dweud bod hynny'n un o gymhlethdodau'r system gyfreithiol, oherwydd gall ceisio sefydlu contract rhyngoch chi a'r cwmni daliannol terfynol fod yn gymhleth iawn. Mae'n un o'r pethau y bydd yn rhaid i'n system ni ei oresgyn pan fyddwn ni'n ei sefydlu; mae'n hynod o gymhleth pwy sy'n gyfrifol am yr adeilad sy'n bodoli.

A dyna'r mater arall ynghylch y peth cynllunio; mae gennyf i lawer o gydymdeimlad â'r syniad y dylid caniatáu i enw da blaenorol gael ei ystyried, ond mae mor hawdd sefydlu cwmni cyfrwng un diben i wneud hynny. Felly, mae'n ymwneud ag olrhain unigolion drwy'r system yn ogystal ag enwau cwmnïau. Felly, er fy mod yn derbyn egwyddor hynny, yn ymarferol, mae hynny hefyd yn broblematig iawn i'w wneud. Ond rwyf yn derbyn y prif bwyntiau, ac yn sicr, byddwn ni'n edrych arnyn nhw.

Rheoliadau proffesiynol ar gyfer adeiladwyr: rwyf i eisoes wedi cael sawl sgwrs gyda chyrff proffesiynol ynghylch ein bod yn gwneud hynny. Maen nhw'n awyddus iawn i sefydlu cyfundrefn ledled Prydain gan fod llawer ohonyn nhw'n yn gweithio ar draws ffiniau ac yn y blaen. Rwy'n awyddus iawn i fynd ar drywydd hynny. Os na fydd Llywodraeth y DU yn bwrw ymlaen â'r gwaith, rydym ni'n awyddus iawn i edrych ar yr hyn y gellir ei wneud yma yng Nghymru. Ac mae hynny'n wir am y gadwyn gyfan: felly, gwerthwyr tai yn ogystal, asiantau rheoli, a'r cyrff proffesiynol ar gyfer adeiladwyr. Ond mae'r proffesiwn ei hun yn awyddus iawn nad ydym ni'n rhoi mwy o rwystrau o flaen pobl sydd eisoes yn aml ar gontractau gwael dim oriau a phethau felly. Felly, mae llawer o gymhlethdod o ran hynny. Ond maen nhw hefyd yn cydymdeimlo â'r syniad, wyddoch chi, y byddwn yn gallu cerdded allan o adeilad, galw fy hun yn saer coed a sefydlu fy hun, ac yn amlwg ni fyddai gennyf i'r syniad lleiaf o sut i wneud hynny, dim ond i fod yn glir.

Felly, mae gen i lawer o gydymdeimlad â'r hyn yr ydych chi'n ei ddweud. Yr hyn yr hoffwn ei wneud, Llywydd, yw cadw pobl mewn cysylltiad â'n syniadau wrth iddynt ddatblygu, a phan gyhoeddwn ni'r Papur Gwyn, i barhau i gael y sgwrs bolisi honno am oblygiadau ymarferol rhai o'r egwyddorion sydd yn fy nhyb i yn cael eu rhannu ar draws y Siambr ynghylch yr hyn yr hoffem ni ei weld.

Gweinidog, rwy'n cymryd rhan yn y ddadl hon, mewn gwirionedd, oherwydd rwyf eisiau cefnogi a chytuno â'r amrywiol sylwadau sydd wedi'u gwneud, ac yn sicr am gyflwr y diwydiant adeiladu tai a pheth o'r gwaddol sydd gennym ni.

Mae gennyf i etholwr sydd wedi gofyn imi godi'r mater Celestia yn benodol, ac yn amlwg mae'n un o blith llawer. Mae bellach yn byw yn fy etholaeth. Wrth gwrs, nid yw'n gallu gwerthu ei fflat oherwydd y malltod sydd wedi digwydd. A'r sgandal sylfaenol yw hyn: rydym ni'n ei weld ledled Cymru, rwy'n gwybod, ac rwy'n siŵr ledled y DU, o ran pam mae'n ymddangos bod y monopoli hwn ar adeiladu tai yn gweithredu ar hyn o bryd gyda safonau moesegol isel iawn. Rydych chi'n adeiladu tai sâl, yna'n troi cefn arnyn nhw ar ôl gwneud elw enfawr, ac yn gadael gwaddol enfawr o ran problemau ac atgyweiriadau ac yn y blaen. Rwy'n siŵr bod gan y rhan fwyaf o Aelodau'r Cynulliad lwythi achos enfawr o bobl sydd wedi symud i'r tai newydd hyn, weithiau gyda chymorth y Llywodraeth o ran y trefniadau ariannu, dim ond i gael, flwyddyn ar ôl blwyddyn ar ôl blwyddyn, y gwaddol o broblemau sy'n bodoli a'r problemau sydd yno pan fydd pobl eisiau ceisio gwerthu eu tai penodol. Mae'n ymddangos i mi mai gwir hanfod hyn, fel yr ydym ni i gyd wedi'i ddweud o bryd i'w gilydd, yw mai'r hyn y mae arnom ni ei angen yw polisi tai ac adeiladu tai cynhwysfawr, moesegol.

Rhan o'r broblem, wrth gwrs, yw inni golli'r gallu yn y sector cyhoeddus i adeiladu tai ein hunain, ac mae hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid inni ei adennill oherwydd yr hyn sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd yw monopoli drosom ni, ac nid ydyn nhw'n poeni. Rydym ni i gyd wedi cwrdd â nhw o bryd i'w gilydd. Rydym ni'n cael cyfarfodydd dibwrpas o'r fath sydd bron â bod fel cyfarfod â banciau i drafod cau banciau. Rydych chi'n cyfarfod â rhai o'r cwmnïau tai hyn i drafod y problemau tai sydd ganddyn nhw, ac rydych chi'n eistedd ac, ie, rydych chi'n cael llawer o amneidio cefnogol, ond nid oes dim byd yn newid. Mae'r ffaith bod gennym ni dai modern yn cael eu hadeiladu nad ydyn nhw hyd yn oed yn cael gwasanaethau rhyngrwyd sylfaenol wedi'u gwarantu—rhywbeth sy'n gwbl sylfaenol.

Felly, mae'n rhaid inni edrych, rwy'n meddwl, ar y gwendidau yn ein trefniadau cynllunio ein hunain: y ffaith ein bod yn rhoi caniatâd cynllunio i'r cwmnïau tai hyn i gael y budrelw hwn ac i flingo'r bobl sy'n prynu'r tai hyn, ac mae'n rhaid i ni edrych ar ddewisiadau eraill o ran adeiladu tai, boed hynny'n adeiladu tai cydweithredol, boed yn sefydlu ein cwmnïau ein hunain o ran hynny. Ac rwy'n gwybod, Gweinidog, eich bod yn gefnogol iawn o'r mathau hyn o bethau, ond rwy'n credu bod yr amser wedi dod nawr, yng Nghymru, pan rwy'n credu y gallwn ni ddweud, 'Digon yw digon; ni all hyn barhau mwyach.'  Dim ond un enghraifft yw Celestia o'r cwmnïau hyn. Maen nhw'n adeiladu'r tai, maen nhw'n casglu'r elw, yna nid ydyn nhw'n derbyn unrhyw gyfrifoldeb amdanynt yn ddiweddarach, ac mae'r lesddaliad yn sgandal arall. Ac rwy'n dal i fod o'r farn y dylem ni wahardd unrhyw dai prydles pellach. Mae pethau eraill na allwn ni eu gwneud.

Felly, Gweinidog, y cyfan y byddwn i'n ei ofyn yw eich bod yn rhoi ystyriaeth ddifrifol i bolisi tai moesegol, cynhwysfawr, ond hefyd i edrych ar hyn o bryd ar y bobl hynny, er enghraifft, yn Celestia sydd â'r problemau penodol hyn, i wneud yr hyn a allwch chi i ddod â'r cwmnïau tai hyn gyda'i gilydd, i guro eu pennau gyda'i gilydd a gwneud iddyn nhw dderbyn y cyfrifoldebau y dylen nhw fod yn ei chymryd. Mae'n un peth i'w ddweud, 'byddwn ni'n eu henwi ac yn eu cywilyddio', rwy'n credu eu bod wedi cael eu cywilyddio ac nid wyf yn credu eu bod yn poeni gymaint â hynny mwyach. Ond, yn sicr, pa bynnag bwysau—. Ac, a dweud y gwir, os na allan nhw gydymffurfio, os na allan nhw gyflawni'r safonau y dylen nhw, yna, yn sicr, a ddylem ni fod yn caniatáu iddyn nhw adeiladu tai yng Nghymru, a ddylai'r system gynllunio, rywsut, ddweud, 'Os na allwch chi ymrwymo i'r safonau moesegol hyn, yna nid ydym ni eisiau i chi adeiladu tai yma yng Nghymru.'

Wel, diolch yn fawr am hynny. Rwy'n cytuno yn gyffredinol â phopeth yr ydych chi wedi'i ddweud. Rydym ni'n gweithio, yn union fel y dywedwch chi, ar bolisi moesegol cynhwysfawr. Bydd y Papur Gwyn yn sicrhau rhai o'r agweddau diogelwch hynny o adeiladau. Mae agweddau eraill yn ymwneud â safonau a seilwaith gwyrdd a'r holl agweddau eraill yr ydym ni hefyd eisiau eu sefydlu.

Mae'n sefyllfa sydd bron yn fonopoli, ond mewn gwirionedd, dim ond ddoe fe wnaeth Lee Waters a minnau gwrdd â busnesau bach a chanolig y sector adeiladu yng Nghymru dim ond i drafod sut y gallem ni gefnogi'r sector busnesau bach a chanolig gymryd cyfrifoldeb, mewn gwirionedd, ynghylch hynny a'r hyn y gallai fod ei angen arnyn nhw o ran cymorth gan y Llywodraethu i wneud hynny. Hefyd, wrth gwrs, ar hyn o bryd, rydym ni'n gallu adeiladu tai cymdeithasol yn gyflymach ac ar raddfa na welsom ni o'r blaen, a bydd hynny'n esgor ar fath gwahanol o gystadleuaeth yn y farchnad. Rwy'n credu na ellir dweud yn ddigon aml fod y safonau yr ydym ni'n eu defnyddio i adeiladu tai cymdeithasol yn uwch, ar hyn o bryd, yn uwch na'r safonau a ddefnyddir i adeiladu tai'r sector preifat. Nid wyf yn siŵr bod hynny yn wybodaeth eang yng Nghymru, felly rwy'n dweud hynny'n glir iawn. Rydym ni'n edrych i ymestyn y safonau hynny yn gyffredinol cyn gynted ag y bo modd.

Mae hwn yn fater cyfan—. Rwy'n gwybod bod Mick Antoniw yn ymwybodol o rai o'r materion cyfreithiol sy'n ymwneud â phreifatrwydd cytundeb ac yn y blaen, fel cyfreithiwr, felly byddaf i'n troi at iaith y gyfraith mewn munud, ond mae rhai problemau gwirioneddol o ran preifatrwydd trefniadau contract a phwy sy'n gyfrifol. Mae'r mater a gododd David Melding—a gododd Leanne Wood, mewn gwirionedd—am yr hyn y bwriedir i'r system rheoli adeiladu ei wneud, gan nad yw wedi'i gynllunio, ar hyn o bryd, yn system reoleiddiol sy'n cael ei orfodi fel y mae pobl yn ceisio'i wneud—. Yr hyn y mae angen inni ei wneud yw ystyried system sydd yn gwneud hynny, gan fod system sy'n seiliedig ar ymddiriedaeth yn amlwg wedi methu, oherwydd, yn amlwg, mae system sy'n seiliedig ar ymddiriedaeth yn golygu bod pobl yn cyfyngu ar bethau. Felly, mae'n rhaid i ni ddod o hyd i system well na hynny ac mae'n bwysig cael hynny'n gywir fel nad ydym ni'n cael trasiedi arall oherwydd canlyniadau anfwriadol yn nes ymlaen.

Hoffwn dalu teyrnged, fodd bynnag, i'n gwasanaethau tân ac achub yng Nghymru. Fel y dywedais yn fy natganiad, rydym ni wedi gwneud yn dda iawn yng Nghymru. Yn wir, mae'r gwasanaeth tân wedi'i dileu'r angen am eu swydd, bron, oherwydd eu bod wedi gwneud gwaith mor dda. Mae gennym ni raglen gynhwysfawr iawn o ddiogelwch adeiladau a hyd yn oed yn yr adeiladau sydd bellach yn achosi problemau—ac rydym ni wedi sôn am Celestia heddiw, ond nid dyna'r unig un yng Nghymru; mae adeiladau eraill sydd â'r mathau hynny o broblemau—ond ym mhob un o'r achosion hynny, mae'r gwasanaethau tân ac achub ar gael i wneud yn siŵr bod y darpariaethau cywir ar waith i gadw pobl yn ddiogel yn eu cartrefi. Felly, hoffwn bwysleisio hynny, Llywydd—ein bod yn rhan o hynny. Felly, os oes unrhyw un yn gwybod am unrhyw sefyllfaoedd eraill y dylem ni fod yn rhan ohonyn nhw, rwy'n hapus i wneud hynny. Felly, rwy'n rhannu uchelgais Mick Antoniw a'i rwystredigaeth â'r system bresennol. Byddwn ni'n dwyn o leiaf rhan o'r hyn yr ydych chi'n sôn amdano ymlaen. Ac o ran y peth y mae'r llesddeiliaid yn ei ddweud, rwy'n meddwl bod y Prif Weinidog wedi dweud yn ystod cwestiynau'r Prif Weinidog—byddaf yn ymateb i'r adroddiad arbenigol cyn bo hir, gan ddweud yr hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud yng Nghymru o ran hynny hefyd.

Mae arnaf i eisiau codi rhai materion a grybwyllwyd eisoes gennych chi, Gweinidog, ac, yn wir, cyfranwyr eraill, ac mae hynny'n ymwneud ag adeiladau preswyl uchel iawn yn y sector preifat. Dim ond yr wythnos diwethaf, derbyniodd y pwyllgor cydraddoldeb ohebiaeth gan lesddeiliad yn codi pryderon sylweddol iawn am fesurau ansawdd sylfaenol a diogelwch rhag tân a'u diffyg, ac roedd hyn yn dilyn arolwg lefel 4, a ddaeth o hyd i ddiffygion yn ymwneud â chompartmentau heb unrhyw rwystr tân effeithiol yn wal y compartment rhwng pob fflat a'r coridor cyffredin. Rwy'n gwybod bod y mater hwn wedi'i godi o'r blaen yn y cyfarfod llawn ac rydym ni'n ysgrifennu atoch chi ar hyn o bryd, mewn gwirionedd, ynghylch yr achos hwn, gyda mwy o fanylion am y cyfadeilad penodol dan sylw. Ond rwy'n credu ei fod hefyd yn gysylltiedig â phryderon ehangach am y sector preifat a'r blociau preswyl uchel iawn hyn. Rydym ni'n gwybod, er enghraifft, fod arolwg blaenorol ar lefel 4 wedi dod o hyd i broblemau tebyg gyda diogelwch tân mewn adeilad arall yn ne Cymru, ac roedd hyn yn rhywbeth roeddem ni wedi ymchwilio iddo yn ein hadroddiad ar ddiogelwch tân mewn adeiladau sector preifat uchel iawn ddiwedd y llynedd. Felly, rydym ni'n credu ei fod yn destun pryder mawr, mewn gwirionedd, o'r ddau adeilad a arolygwyd hyd at raddau lefel 4, roedd camau sylfaenol iawn ar goll o ran diogelwch tân. Ac rwy'n credu ei fod yn codi'r cwestiwn, mewn gwirionedd, i chi ac i bob un ohonom ni, o ran pa mor hyderus y gallwn fod ynghylch adeiladau preswyl uchel iawn eraill y sector preifat yng Nghymru o ran y materion hynny a diffyg y safonau sylfaenol hynny.

Yn ein hadroddiad ar ddiogelwch tân, Weinidog, fe wnaethom ni argymell y dylai Llywodraeth Cymru ymchwilio i ddichonoldeb sicrhau arolygon lefel 4 ar gyfer pob adeilad preswyl uchel iawn, ac fe wnaethom ni'r argymhelliad hwn am ein bod yn pryderu y gallai pobl fod yn byw yn ddiarwybod mewn adeiladau sydd â'r diffygion diogelwch tân sylfaenol hyn. Felly, roeddem ni'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi derbyn yr argymhelliad mewn egwyddor, gan nodi, fel rhan o'r ymateb i adolygiad Hackitt, y byddech chi'n mynd i'r afael â'r materion hyn ac y byddech chi'n ystyried yr angen am arolygon dwys o adeiladau a phwy sydd yn y sefyllfa orau i'w cynnal. Fodd bynnag, pan gyhoeddwyd y map ffyrdd, nid oedd yn mynd i'r afael â'r mater yn uniongyrchol, er bod y map ffyrdd yn nodi nad oedd llawer yn y gyfraith i fynnu gwelliannau ystyrlon i ddiogelwch tân yr adeiladau presennol yn ystod eu cylch bywyd. Dywedodd hefyd fod angen i Lywodraeth Cymru ystyried sut y bydd yn sicrhau y cai pob adeilad ei wella'n raddol i'r safonau uchaf a argymhellir erbyn hyn. Felly, byddwn i'n ddiolchgar, mewn gwirionedd, Gweinidog, pe gallech chi amlinellu pa ystyriaeth bellach sy'n cael ei rhoi i'w gwneud hi'n ofynnol defnyddio arolygon dwys lefel 4 ar gyfer yr holl adeiladau preswyl uchel iawn presennol yn y sector preifat yng Nghymru.

Diolch am hwnna, John. Cytunaf yn fras â hanfod hynny. Byddwch yn gwybod o wahanol sgyrsiau a gawsom ni ynglŷn â hyn fod y cynllun yn argymell bod angen gwneud rhagor o waith i ddeall beth yw'r problemau o ran capasiti a pha adnoddau fyddai eu hangen i gynnal profion o'r fath yng Nghymru, ac rydym ni'n trafod yr un mater yn barhaus â Llywodraeth y DU a'i grŵp llywio cymhwysedd, oherwydd mae'r materion capasiti hynny'n debyg ledled Cymru. Felly, mae cynllunio'r gweithlu ac ystyried materion capasiti ar hyn o bryd ac yn y dyfodol yn rhan allweddol o grŵp gorchwyl a gorffen dylunio ac adeiladu'r gweithgor cynllun, ac rydym ni eisoes wedi dechrau ar y gwaith o ran cynllunio gweithlu'r dyfodol. 

Byddwn wrth fy modd yn gallu dweud wrthych chi, 'Gwnawn, fe wnawn ni hynny', ond rwy'n gwybod na fyddai awdurdodau lleol yn gallu gwneud hynny ar hyn o bryd. Felly, yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw gweithio i weld pa mor gyflym y gallwn ni wneud hynny gyda'r capasiti sydd gennym ni, a pha mor gyflym y gallwn ni gynyddu'r capasiti, oherwydd nid yw datgan ein bod yn mynd i wneud hynny yn cynhyrchu drwy ryw hud a lledrith y bobl sy'n gallu gwneud hynny ac sy'n gymwys i wneud hynny, ac sy'n gallu cynnal archwiliad i'r safon briodol, ac ati. Felly, rwy'n dal i dderbyn mewn egwyddor yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud; rydym ni'n dal i weithio'n galed iawn ar gynyddu'r capasiti i allu cyflawni hynny.

Diolch i'r Gweinidog—

Mae'n ddrwg gennyf, Llywydd, a gaf fi ddweud un peth? Gyda'ch caniatâd. Mewn ymateb i rywbeth a grybwyllodd Rhun yn fy sesiwn gwestiynau yr wythnos diwethaf, fe ddywedais yn anfwriadol fod Llinos—roeddwn i'n canmol Llinos yn fawr, ac fe hoffwn i ailadrodd y sylwadau hynny, ond fe ddywedais yn anfwriadol ei bod hi'n aelod o is-grŵp cyllid y cyngor partneriaeth, a dim ond eisiau cywiro'r cofnod yr wyf i a dweud nad yw hi. Roeddwn i wedi drysu gyda nifer cyfarfodydd y cyngor partneriaeth yr wyf wedi bod ynddyn nhw. Nid yw hi'n aelod o'r is-grŵp penodol hwnnw. Dim ond eisiau cywiro'r cofnod yn hynny o beth oeddwn i. Mae'n ddrwg gen i.

O'r gorau. Cywirwyd y cofnod.