4. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo pobl ifanc sy'n byw mewn gofal i ganfod tai addas sy'n diwallu eu hanghenion i fyw'n annibynnol? OAQ54673

Rydym wedi buddsoddi £10 miliwn ychwanegol eleni i fynd i'r afael â digartrefedd ymhlith pobl ifanc, gan gynnwys ariannu prosiectau penodol ar gyfer pobl sy'n gadael gofal. Rydym yn canolbwyntio ar gryfhau'r trefniadau sydd ar waith i sicrhau bod pobl ifanc yn pontio'n llwyddiannus o ofal i fyw'n annibynnol, gyda chyd-grŵp tai a gwasanaethau cymdeithasol yn llywio'r gwaith hwn.

Wel, diolch am eich ateb, Weinidog, ac nid oes amheuaeth fod llawer o sefydliadau da yn y gymuned yn gweithio gyda'r bobl ifanc hyn i'w galluogi i bontio o'r lleoliad gofal i leoliad byw'n annibynnol. Nawr, yn aml iawn, rydym yn gweld eu bod yn symud i mewn i un ystafell neu gegin fach mewn tŷ, lle maent yn rhannu ystafelloedd ymolchi a chyfleusterau toiled a lle ceir mynediad at warden efallai, nad ydynt fel arfer yn byw ar y safle, am gefnogaeth. Nawr, rwyf wedi gweld bil am lety o'r fath ac mae'n dod i oddeutu £900 y mis. Felly, mae'n rhaid i'r bobl ifanc hynny ddod o hyd i'w bwyd, eu costau teithio a'u costau dillad, ac maent yn benthyca arian o ganlyniad i hynny i geisio byw bywydau normal. Os ydynt yn cael gwaith, maent mewn cylch diddiwedd wedyn am na allant gael tai cymdeithasol oherwydd dyled. O ganlyniad, maent yn gaeth i'r llety hwnnw ac maent yn dal i dalu'r costau uchel hynny. A wnewch chi gael trafodaethau gyda sefydliadau i sicrhau eu bod yn gweithio gyda'r bobl ifanc hyn i sicrhau y gallant ddod allan o'r cylch diddiwedd hwnnw ac i mewn i dai cymdeithasol? Gwelais fflat yn fy etholaeth—fflat un ystafell wely. Felly, un ystafell wely, un ystafell fyw, un gegin, un ystafell ymolchi, y cyfan iddynt hwy eu hunain—nid i'w rhannu—am £400 y mis. Ac nid ydynt yn gwario £400 y mis ar gyfleustodau, sef yr hyn fyddai'r gost arall. Felly, os ydym am helpu'r bobl ifanc hyn i ddod yn annibynnol ac i fyw'n annibynnol yn y gymuned, cael swydd a dod yn ddinasyddion defnyddiol, mae angen inni weithio gyda'r sefydliadau hynny i'w helpu.

Cytunaf yn llwyr â hynny. Nid wyf yn ymwybodol o'r manylion, a buaswn yn gwahodd David Rees i ysgrifennu ataf gyda manylion yr achos y mae'n ei grybwyll. Ond ceir ystod o bethau a ddarperir drwy lety i bobl ifanc sy'n gadael gofal, a gofal yn benodol yw rhai o'r rheini. Rwy'n ofni nad wyf yn gwybod beth sydd wedi'i gynnwys yn y rhent y sonioch chi amdano—os oes pecyn gofal wedi'i gynnwys neu unrhyw beth arall. Ond gwn fod gennym, yn y cyfnod pontio i bobl ifanc, gymorth ariannol ar gael iddynt os ydynt yn y sefyllfa honno ac rydym hefyd yn gweithio gyda landlordiaid cymdeithasol cofrestredig ac awdurdodau lleol i sicrhau nad yw'r math hwnnw o ddyled yn eich rhwystro rhag gallu cael mynediad at dai cymdeithasol, er enghraifft.

Felly, gwyddom fod digartrefedd wedi effeithio'n anghymesur ar bobl sy'n gadael gofal, ac rydym yn awyddus iawn i fynd i'r afael â hynny. Felly, rydym wedi rhoi nifer o fesurau ar waith. Mae gennym gyd-grŵp tai a gwasanaethau cymdeithasol wedi'i sefydlu o dan y grŵp gorchwyl a gorffen gweinidogol ar ddigartrefedd, ac fe fyddwch yn gwybod am hwnnw, a'r grŵp cynghori gweinidogol ar wella canlyniadau er mwyn sicrhau ein bod yn mynd i'r afael â'r holl faterion gyda'i gilydd. Rwy'n fwy na pharod i rannu gwaith y grŵp gyda'r Aelod yn sgil y cwestiwn hwn.

Mae gadael gofal, wrth gwrs, yn un o'r adegau anoddaf ym mywydau pobl ifanc ac nid yw rhai pobl—pobl ifanc yn enwedig—yn teimlo'n hollol barod i ymdopi ar eu pen eu hunain. Mewn amgylchiadau o'r fath, bydd llety â chymorth, fel cynlluniau byw yn y gymuned neu dai â chymorth, yn cael eu hystyried. Rwyf wedi gweld darpariaeth wych yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Conwy. Fodd bynnag, mae'r galw'n fwy na'r cyflenwad, ac rwyf wedi darganfod, drwy sgwrsio ag aelodau etholedig a swyddogion, fod llai na 50 y cant o unigolion ag anawsterau neu anableddau dysgu yn gallu cael mynediad at gynlluniau cymorth o'r fath yng Nghonwy. Ac rwyf hefyd yn ymwybodol o'r gost wirioneddol sy'n gysylltiedig â rhai o'r cynlluniau hyn—gallant fod dros £1,000 y mis. Pa gefnogaeth rydych yn ei rhoi i awdurdodau lleol fel y gallant o leiaf geisio ateb rhywfaint o'r galw yr ymddengys ei fod yn cynyddu o wythnos i wythnos bellach—yr angen am y math hwn o gynllun byw â chymorth?

Mae gennym ystod o fesurau, fel y dywedais yn fy ateb i David Rees, ac rydym hefyd yn edrych ar gyfres o fesurau eraill ar draws y Llywodraeth. Felly, fel y dywedais, mae gennym y cyd-grŵp tai a gwasanaethau cymdeithasol o dan y grŵp gweithredu ar ddigartrefedd a'r grŵp gweinidogol i edrych ar yr ystod o opsiynau sydd ar gael i bobl ifanc sy'n gadael neu sydd wedi gadael gofal, rhwng 16 a 24 oed. Mae hefyd yn edrych ar y trefniadau cymorth parhaus sydd ar waith i helpu i gefnogi pobl ifanc sy'n pontio i fyw'n fwy annibynnol. Ac fel y dywedodd Janet Finch-Saunders yn awr, mae ystod o wahanol ddarpariaethau, o ofal llawn, mewn gwirionedd, mewn llety â chymorth, i'ch rhoi mewn llety lle mae gennych gefnogaeth tenantiaeth arferol, ond nid trefniadau gofal. Mae'r ystod yn fawr iawn. Os oes gofal yn cael ei ddarparu, mae'n rhaid i hynny fod mewn cyfeiriad cofrestredig. Felly, mae'n anodd iawn cael sgwrs gyffredinol am set benodol iawn o bethau.

Mae gennym hefyd, wrth gwrs, y cynllun Pan Fydda i'n Barod, sy'n galluogi pobl ifanc mewn gofal maeth i barhau â'u gofalwyr maeth hyd nes eu bod yn 18 oed, os mai dyna maent hwy a'u gofalwyr maeth yn ei ddymuno ac os mai dyna sydd orau i'w lles, neu hyd nes eu bod yn 21 oed, os ydynt yn cwblhau rhaglen addysg neu hyfforddiant y cytunwyd arni.

Felly, os oes gennych unrhyw beth penodol mewn golwg, rwy'n fwy na pharod i siarad â chi am y manylion penodol hynny, ond yn gyffredinol, mae gennym ystod o ddarpariaeth a gefnogir gan ein gwahanol grantiau. Rydym newydd ychwanegu £1 miliwn at gynllun Dydd Gŵyl Dewi, er enghraifft, er mwyn cefnogi'r mathau hyn o gynlluniau ar gyfer pobl ifanc sy'n gadael gofal.