4. Pa drafodaethau diweddar y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael gyda swyddogion y gyfraith ynghylch canlyniad yr adolygiad barnwrol am y camdrafod honedig o ran codi oedran pensiwn y wladwriaeth i fenywod a anwyd yn y 1950au? OAQ54700

Mae Llywodraeth Cymru wedi mynegi pryderon i Lywodraeth y DU sawl tro am fenywod sydd wedi gweld eu hoedran ar gyfer derbyn pensiwn gwladol yn cael ei godi heb hysbysiad effeithiol na digonol. Fel y gŵyr yr Aelod, yn ddiweddar gwrthododd yr Uchel Lys adolygiad barnwrol o achos a gafodd ei ddwyn gan ddwy fenyw. Rwy'n ymwybodol o'r dyfarniad hwnnw ac yn aros am unrhyw apêl a allai ddod.

Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am ei ateb. Rwy'n ofni y bydd wedi cael llond bol arnaf i'r prynhawn yma. Fe hoffwn i achub ar y cyfle hwn, Llywydd, i atgoffa'r Siambr o raddfa'r broblem hon. Amcangyfrifir bod hyn yn effeithio ar 195,000 o fenywod ledled Cymru—dros 41,000 yn y rhanbarth yr wyf i'n ei gynrychioli. Fe hoffwn i ofyn i'r Cwnsler Cyffredinol y prynhawn yma—fe soniodd ef yn ei ymateb am yr apêl sy'n mynd rhagddi—i edrych ac ystyried unwaith eto a oes unrhyw  ffordd y gall Llywodraeth Cymru ac yntau, o gofio effaith colli'r incwm hwnnw i Gymru o ran y menywod hynny nad ydynt yn cael y pensiynau hyn, ac a oes yna unrhyw ffordd y gallai ef roi cymorth i'r apêl, neu gyflwyno rhywfaint o dystiolaeth efallai—a rhan arall o Lywodraeth Cymru yn hytrach nag ef ei hunan fyddai'n gwneud hynny—i gefnogi'r apêl honno. Ac a gaf i ofyn iddo gynnal trafodaethau hefyd, yn enwedig yn dibynnu ar ganlyniad yr etholiad cyffredinol, wrth gwrs, gyda'i gyd-aelodau ef yn y Blaid Lafur ar lefel y DU? Nawr, maen nhw eisoes wedi addo ymestyn credyd pensiwn i'r menywod y mae hyn yn effeithio arnynt, ond budd-dal prawf modd yw hwnnw ac nid yw'n deg gofyn i'r menywod hynny sydd wedi colli budd-dal y mae ganddyn nhw'r hawl iddo ofyn am fudd-daliadau prawf modd er mwyn cael cyfiawnder. Felly, a gaf i ofyn i'r Cwnsler Cyffredinol a fydd ef neu'r unigolyn priodol yn Llywodraeth Cymru yn cyflwyno sylwadau ar ran y menywod hyn pe byddai ei blaid ef mewn grym? Mae pawb yn gwerthfawrogi maint y broblem hon, ond rwy'n siŵr y byddai ef yn cytuno â mi ei bod hefyd yn anodd peidio â sylweddoli graddfa'r anghyfiawnder.

Wel, rwy'n ategu'r sylwadau cyntaf a'r rhai olaf, os caf i ddweud, ynglŷn â graddfa'r mater hwn, ac nid wyf i'n blino o gwbl ar glywed sylwadau gan yr Aelod am y mater hwn. Mae hi ac aelodau eraill yn y Siambr hon wedi codi'r mater hwn yn gyson, ac rwyf i o'r farn mai mater o'r anghyfiawnder mwyaf yw bod menywod sydd, mewn llawer ffordd arall yn eu bywydau nhw, wedi wynebu camwahaniaethu ar sail eu rhyw drwy gydol eu hoes waith fel oedolion yn wynebu'r anghyfiawnder pellach hwn ar adeg pan efallai y byddan nhw'n lleiaf abl i wneud dewisiadau eraill i ymdrin â hynny. Rwyf i o'r farn fod hyn yn rhoi cyfrifoldeb difrifol iawn ar Lywodraeth a Senedd y DU i fynd i'r afael â'r cwestiwn hwn mewn ffordd sy'n adfer cyfiawnder i'r menywod hynny.

O ran yr achos cyfreithiol a swyddogaeth Llywodraeth Cymru yn hynny, fe fydd hi'n gwybod o drafodaethau blaenorol a gawsom ni yn y Siambr hon fy mod i wedi adolygu, ac adolygu'n rheolaidd, y pwerau a allai fod gennyf i ymyrryd mewn achosion cyfreithiol i ymdrin â materion fel y rhai a godwyd ganddi hi yn ei chwestiwn, ac, yn anffodus, nid wyf wedi gallu darbwyllo fy hun fod y pwerau hynny i ymyrryd yn bodoli. Ond rydym ni, fel Llywodraeth, wedi gwneud sylwadau rhesymegol sawl gwaith i Lywodraeth y DU gydag ymatebion siomedig iawn, iawn bob tro, yn fy marn i. Rwy'n gobeithio, fel hithau, y bydd yr etholiad cyffredinol yn arwain at ethol Llywodraeth sy'n adfer y cyfiawnder y mae'r garfan hon o fenywod mor deilwng ohono.

A gaf i ymuno i fynegi'r un farn â chi, bod angen Llywodraeth arnom ni a fydd yn ymateb yn wirioneddol i'r menywod hyn, sydd wedi cael eu trin yn wirioneddol anghyfiawn? Ac rwyf i am ddatgan diddordeb nawr, gan fod fy ngwraig i fy hunan yn un o'r menywod hynny. Rwy'n siŵr fod yna lawer o rai eraill, ac rydym ni i gyd yn deall hynny. Mae colli incwm fel hyn yn golled enfawr. Roeddech chi yn llygad eich lle i nodi bod llawer o'r menywod hyn wedi cael eu dal yn ôl yn ystod eu gyrfaoedd. Nid oedden nhw'n cael ymuno â chynlluniau pensiwn y cwmnïoedd. Roedden nhw'n aml yn gweithio'n rhan-amser ac yn dod i mewn ar wahanol adegau oherwydd ymrwymiadau teuluol yn eu bywydau nhw fel yr oedd hi bryd hynny. Yn y cyfamser mae pethau wedi newid ers i'r menywod hynny gychwyn ar eu gyrfaoedd nhw. Ond rydych chi wedi dweud eich bod wedi cymell—. A gaf i eich annog i barhau i bwyso ar Lywodraeth y DU ac edrych ar bob llwybr posib? Os nad ydych wedi gwneud hynny, dewch o hyd i'r bwlch, os gallwch fod â rhan yn hyn.

Ac a gaf i ofyn ichi edrych hefyd i gyfeiriad cydweithwyr yn eich Llywodraeth chi, oherwydd nid yw hyn yn ymwneud yn unig ag annhegwch i'r menywod hyn o ran colled ariannol, ond maen nhw'n ofalwyr, ac yn ymgymryd â chyfrifoldebau i ofalu am eraill. Mae hynny'n mynd i fod yn faich ar Lywodraeth Cymru. Maen nhw'n ymgymryd â dyletswyddau eraill, a ddaw yn faich ar Lywodraeth Cymru. Mae'r rhain yn broblemau enfawr ac nid ydym wedi rhagweld y canlyniad ariannol hyd yn hyn. A wnewch chi edrych ar y ffigurau hynny? A wnewch chi ofyn i'ch cyd-Weinidogion fynd i'r afael â'r hyn sy'n mynd i ddigwydd i'r menywod hynny, oherwydd mae'n bosib nad ydyn nhw'n mynd i weithio, ac felly fe fyddan nhw mewn sefyllfa o golli incwm, a sut yr ydym ni, fel gwasanaethau cymdeithasol, yn mynd i ddarparu'r gwasanaethau iddyn nhw? Os ydyn nhw'n ofalwyr, ac yn ymgymryd â gwaith, ni fyddant yn gallu rhoi gofal. Sut ydym ni'n mynd i ddarparu'r gofal a'r cyfleusterau, a beth fydd cost hynny i gyd? Mae hwn yn fudd y mae'n rhaid i ni ei gydnabod, er mwyn dweud wrth Lywodraeth y DU, 'Mae hyn yn gost i chi, nid yn unig o ran yr arian y mae'r menywod hyn yn ei golli, ond y gwasanaethau y maen nhw'n eu colli o ganlyniad i hynny.'  

Wel, rwy'n diolch i'r Aelod am dynnu sylw at bwysigrwydd effaith y newidiadau hyn yn bennaf ar y menywod dan sylw, ond hefyd yn ehangach ar wasanaethau cyhoeddus a'r economi a chymunedau yma yng Nghymru. Fe soniodd yn benodol am waith llawer o'r menywod yr effeithiwyd arnynt yn eu cyfrifoldebau gofalu am eraill, ac fe hoffwn i roi sicrwydd iddo fod effaith y newidiadau hyn yn rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru yn ei ystyried. Mae'r gwaith y mae'r Dirprwy Weinidog, er enghraifft, wedi ei lywio o ran adolygiad Llywodraeth Cymru o rywedd wedi ystyried rhai o'r effeithiau hyn sy'n cael eu disgrifio yn ei gwestiwn. Rwy'n credu ei fod yn rhoi braslun huawdl iawn, os caf i ddweud hynny, o raddau a dyfnder yr anghyfiawnder y mae llawer o'r menywod hyn yn ei wynebu.

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol.