2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am statws yr asesiad o'r effaith amgylcheddol a wnaed ar losgydd y Barri, o gofio bod profion yn y gwaith eisoes wedi dechrau? 370

Cyhoeddodd datganiad ysgrifenedig mis Mai 2019 ein bwriad i ymgynghori ar ddatganiad amgylcheddol roedd datblygwr y safle yn cynnig ei baratoi mewn perthynas â chaniatâd cynllunio 2015/00031/OUT. Mae'r datganiad amgylcheddol hwnnw wedi dod i law ers hynny ac rydym wedi caffael ymgynghorydd annibynnol, Cynllun Gofodol Cymru, i gynorthwyo a chynnal dadansoddiad o'r wybodaeth a gyflwynwyd ar ran y datblygwr. Byddaf yn cynnal yr ymgynghoriad cyhoeddus a ddisgrifir yn y datganiad.

Diolch am yr ateb hwnnw, Weinidog, ac rwy'n ddiolchgar am ddiweddariad y trefnydd yn y datganiad busnes ddoe mewn perthynas â'r dystiolaeth hon a gyflwynir i Lywodraeth Cymru. A allwch chi roi sicrwydd inni mewn perthynas â dau beth, os gwelwch yn dda? Yn gyntaf, fod y dystiolaeth a ddarparwyd gan y datblygwr o'r un ansawdd ag y byddai asesiad o'r effaith amgylcheddol wedi bod. Ac yn ail, na fydd unrhyw weithgarwch masnachol yn dechrau ar safle'r llosgydd hyd nes y bydd Llywodraeth Cymru wedi ffurfio'i barn, ar sail y dystiolaeth y mae'r datblygwr wedi'i rhoi i chi.

Diolch i'r Aelod. Gwn fod gan yr Aelod ddiddordeb parhaus yn y maes hwn ers amser. Yn amlwg, mae'r wybodaeth y bydd y datblygwr yn ei chyflwyno mewn perthynas â'r datganiad amgylcheddol yn cyd-fynd â'r hyn y byddem yn ei ddisgwyl. Yn amlwg, caiff ei ddadansoddi gan yr ymgynghorydd annibynnol i edrych ar unrhyw fylchau ac unrhyw beth y mae angen inni fwrw ymlaen ag ef, a byddwn yn ystyried popeth yn ofalus, a chyda diwydrwydd dyladwy, fel y byddai'r Aelod yn ei ragweld ac yn ei ddisgwyl.

Wrth gwrs, mae yna gwestiwn ehangach yma, onid oes? Rydym bob amser yn clywed y geiriau calonogol hyn gan Lywodraeth Cymru am yr angen am Ddeddf aer glân, ond rydych yn caniatáu technoleg lle mae llosgyddion yn rhyddhau gwahanol lygryddion aer, gan gynnwys nitrogen ocsid, sylffwr deuocsid, deunydd gronynnol, plwm, mercwri, deuocsinau, ac ati. Rydych yn cyflwyno Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, gyda'i phwyslais ar y dull ataliol, ac eto rydych yn caniatáu technoleg a all gael effeithiau difrifol ar iechyd y cyhoedd, gan gynnwys mwy o risg o ganser ac afiechydon anadlol, clefyd y galon, problemau atgenhedlu, datblygiadol a niwrolegol. Rydych yn datgan argyfwng hinsawdd hefyd, wrth gwrs, ac eto bydd llosgydd y Barri, fel y gwyddom, yn ychwanegu dros 100,000 tunnell o garbon deuocsid i'n hatmosffer, gan dorri'r nod llesiant cyntaf, yn ogystal â'r trydydd, y pedwerydd a'r seithfed, sy'n deillio, wrth gwrs, o Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol.

Felly, onid yw'n bryd yn awr i ni roi moratoriwm ar losgyddion o'r fath, neu o leiaf roi moratoriwm arnynt hyd nes y byddwch wedi mynd i'r afael â rhai o'r problemau sylfaenol yn ymwneud â gwastraff y dylai eich strategaeth ddiwastraff newydd arfaethedig fynd i'r afael â hwy pan gawn ei gweld? Ond os ydych yn benderfynol o barhau i gefnogi'r math hwn o dechnoleg, oni ddylem o leiaf fod yn gwahardd llosgyddion rhag cael eu codi yn agos at ysgolion, ysbytai, ardaloedd preswyl ac ati?

Mae'r Aelod yn codi dadl ehangach o ran sut yr awn i'r afael â'r gwastraff nad oes modd ei ailgylchu yn effeithiol fel gwlad gyfrifol. Gwn fod yr Aelod yn cytuno â mi fod gennym ddyletswydd, fel gwlad gyfrifol, i'w atal rhag llygru'r amgylchedd a'i atal rhag cael ei allforio i wledydd eraill. Dyna'r rheswm pam ein bod wedi buddsoddi mewn seilwaith i echdynnu trydan a gwres o'r deunydd hwn a chael gwared arno'n ddiogel ac yn unol â'r safonau amgylcheddol uchaf.

Fodd bynnag, rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod yn cydnabod y dylai llosgi gwastraff ar gyfer gwres a phŵer fod yn gam dros dro. Yr ateb yn y tymor hir yw rhoi'r gorau i ddefnyddio plastig untro a defnyddio tanwyddau ffosil, a'n bod yn gwahardd rhai o'r cynhyrchion plastig untro hynny, ond hefyd yn cymryd camau i sicrhau bod mwy o gyfrifoldeb am gostau diwedd oes deunyddiau yn cael ei roi ar ysgwyddau'r cynhyrchydd, ac yn unol â'r egwyddor 'y llygrwr sy'n talu'.

Mae'r Aelod yn cyfeirio at y strategaeth ddiwastraff newydd sydd ar y gweill gyda'r nod o ganolbwyntio nid yn unig ar wastraff ond ar economi gylchol a symud y tu hwnt i ble rydym wedi bod o'r blaen. Elfen o hynny yw edrych ar yr hyn rydym yn ei wneud mewn gwirionedd, a bod yn gyfrifol am ein gwastraff ein hunain, a hoffwn wahodd yr Aelod i fod yn rhan o'r sgwrs honno o ran sut rydym yn ymdrin â'n gwastraff na allwn ei ailgylchu ar hyn o bryd ond y byddwn eisiau ei leihau yn y dyfodol.

Mae hwn yn gwestiwn syml iawn: a wnewch chi gyflwyno deddfwriaeth i atal llosgyddion fel yr un yn y Barri, fel yr un arfaethedig yn Trowbridge, fel yr un arfaethedig ym Mrynbuga—a wnewch chi gyflwyno deddfwriaeth i atal pobl rhag gallu agor llosgyddion o'r fath yng Nghymru? Mae'n ateb 'gwnaf' neu 'na wnaf' syml, mewn gwirionedd.

Nac ydy. Ddirprwy Lywydd, hoffwn gyfeirio'r Aelod at fy ymateb blaenorol i Llyr Gruffydd—fod hon yn ddadl ehangach i'w chael, a'i bod yn un y mae angen inni ei chael, wrth symud ymlaen, pan fyddwn yn trafod ein strategaeth wastraff ar gyfer y dyfodol.

Diolch yn fawr.