2. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r bygythiad i ddinasyddion Cymru yn dilyn yr ymosodiad terfysgol yn Llundain ddydd Gwener diwethaf? 373

Nid yw Llywodraeth Cymru wedi cael unrhyw wybodaeth sy'n awgrymu bygythiad uniongyrchol i ddinasyddion Cymru, ond mae lefel bygythiad y DU yn parhau'n sylweddol. Rydym yn parhau i weithio'n agos gyda'r heddlu, adrannau Llywodraeth y DU a gwasanaethau eraill sy'n ymateb i'r digwyddiadau trasig ddydd Gwener diwethaf.

Hoffwn ddechrau drwy dalu teyrnged i'r ddau berson ifanc a lofruddiwyd ar Bont Llundain yr wythnos diwethaf, Saskia Jones a Jack Merritt, ac i'r gwerthoedd a goleddent. Roedd geiriau dewr tad Jack Merritt, o dan yr amgylchiadau, yn ysbrydoledig. Ac rwy'n siŵr fy mod yn siarad ar ran pob Aelod yma ac eraill ledled Cymru pan ddywedaf ein bod yn cydymdeimlo â'r teulu a'u ffrindiau agos, ac y bydd pob un ohonom eisiau gwneud yr hyn a allwn i leihau'r tebygolrwydd y bydd trychineb fel hon yn digwydd eto.

Mae gennyf nifer o gwestiynau i'n Llywodraeth. Mae'r cyntaf yn fater sy'n dod o dan y setliad datganoli, ac addysg yw hwnnw. A allwch ddweud wrthym pa fentrau sydd ar waith i ymladd eithafiaeth asgell dde yn ei holl ffurfiau, yn enwedig lle mae trais yn risg? Sut y caiff ideoleg oruchafiaethol, sy'n rhoi pobl uwchlaw'r rheini y maent yn eu 'harallu', boed hynny o ran lliw croen, cenedligrwydd, crefydd neu unrhyw beth arall, ei herio yn ein system addysg? Sut y caiff athrawon a gweithwyr ieuenctid eu hyfforddi i sicrhau bod y gwaith sensitif ac anodd hwn yn cael ei wneud? Sut y mae'r ideolegau goruchafiaethol hyn yn cael eu herio o fewn system addysg y carchardai, i'r bobl sy'n bwrw dedfrydau am droseddau sy'n gysylltiedig â therfysgaeth mewn carchardai yng Nghymru ac i'r carcharorion Cymreig sy'n bwrw eu dedfrydau yn Lloegr?

Hoffwn wybod hefyd pa sylwadau sy'n cael eu cyflwyno i'ch swyddogion cyfatebol yn San Steffan ynghylch y toriadau i'r Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol a'r methiannau y mae'r digwyddiad terfysgol diweddaraf wedi'u hamlygu o ran asesu a monitro cyn-garcharorion a ryddhawyd ar drwydded. A yw'r methiannau hyn yn gysylltiedig â chyni a phreifateiddio?

Rwy'n gobeithio'n fawr eich bod eisoes yn gofyn y cwestiynau hyn a'ch bod yn gwneud popeth a allwch i wireddu'r galwadau parhaus i ddatganoli'r system cyfiawnder troseddol i Gymru cyn gynted ag y bo modd, fel y gallwn greu system sy'n canolbwyntio ar atal y digwyddiadau erchyll, treisgar hyn sydd wedi'u llywio gan ideoleg, ac sy'n cadw pobl ym mhob un o'n cymunedau'n ddiogel.

Diolch yn fawr i Leanne Wood am y cwestiwn hwnnw, ac a gaf fi ymuno â hi a mynegi ein cydymdeimlad dwysaf â theuluoedd Saskia Jones a Jack Merritt? Rydych yn llygad eich lle, ac rwy'n siŵr fod nifer ar draws y Siambr hon yn teimlo'r un fath. Mae'n ymwneud â'r ffaith ein bod yn teimlo, fel y dywedwch mor rymus, dros y teulu a'u ffrindiau agos. A hefyd, cawsant eu lladd ddydd Gwener yn yr ymosodiad yn Fishmongers' Hall yn Llundain, ond hefyd rydym yn cydnabod gwroldeb enfawr ac eithriadol a dewrder aelodau o'r cyhoedd. Rydym yn deall mai Jack Merritt a aeth allan—dyn ifanc a oedd yn gweithio gyda throseddwyr. Roedd mewn digwyddiad—rhaglen Learning Together. Roedd y ffaith iddo fynd allan, a bod cyn-droseddwyr hefyd yn ceisio amddiffyn yr aelodau o'r cyhoedd a oedd yn gweithio yn Fishmongers' Hall—gwelsom ddewrder rhyfeddol yn y digwyddiad ofnadwy hwn. Ond mae'n bwysig iawn ein bod yn dysgu o'r digwyddiad hwn, ac rwy'n ddiolchgar iawn am y cwestiwn heddiw oherwydd rwy'n credu bod eich pwynt cyntaf, ynglŷn ag addysg, yn gwbl hanfodol ac rwy'n falch fod y Gweinidog addysg yn y Siambr.

Yn ddiddorol, yr wythnos diwethaf, cyfarfûm â'r comisiynydd gwrthsefyll eithafiaeth i drafod canfyddiadau ei hadroddiad—Sara Khan—'Challenging Hateful Extremism'. Mae'n adroddiad a gyhoeddasant yn ddiweddar iawn a byddaf yn ei rannu gyda'r Siambr. Rydym wedi bod yn cydweithio â Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru i ddatblygu prosiect gwerth £350,000 ar droseddau casineb mewn ysgolion. Mae'n ymwneud ag adeiladu sgiliau meddwl beirniadol plant, adnabod a herio iaith casineb ar-lein neu all-lein. Cafodd arferion da eu cydnabod yn 2018 yn adroddiad yr archwiliad i droseddau casineb. Mae cydlyniant cymunedol rhanbarthol yn hynod bwysig hefyd. Fel y byddwch yn gwybod—mae'r Aelodau'n gwybod ein bod wedi buddsoddi arian ychwanegol drwy gronfa bontio'r UE i gefnogi ein rhanbarthau cydlyniant cymunedol.

Rwyf am ateb eich cwestiwn am system addysg y carchardai. Byddaf yn ymweld ag Abertawe a Chaerdydd cyn bo hir. Rwyf hefyd wedi ymweld â charchardai Eastwood Park a Styal—carchardai i fenywod—ond rwy'n ymweld â'r carchardai yng Nghymru a byddaf yn gofyn cwestiynau ac rwyf wedi gofyn cwestiynau am y systemau addysg ynddynt. Mae'n rhaid inni fod yn gyfrifol mewn perthynas â'n cyfrifoldebau datganoledig yn y gwasanaethau hynny, ac unwaith eto, mae hynny'n golygu gweithio gyda'r Gweinidog addysg, yn ogystal â chydnabod yr adroddiad pwysig a gyhoeddwyd yn ddiweddar am addysg yn y carchardai a chydnabod yr argymhellion sy'n rhaid i ni fynd ar eu trywydd yn awr.

O ran cyflwyno sylwadau i San Steffan ar y toriadau i'n gwasanaethau, effaith cyni, ac wrth gwrs, mae hynny'n glir iawn o ran y niwed i Gymru, gan gynnwys y system gyfiawnder—. Mae'n rhaid i mi ddweud, unwaith eto, fel y gwyddoch yn glir, fod y toriadau i gymorth cyfreithiol yn ogystal â'r argyfwng yn ein system cyfiawnder troseddol wedi gwneud ein cymunedau'n llai diogel, wedi rhoi llai o gymorth i ddioddefwyr ac wedi gwneud pobl yn llai abl i amddiffyn eu hawliau, a dyna pam fod ein comisiwn cyfiawnder mor bwysig, comisiwn Thomas. Ac rwy'n credu, yn bwysig, fod y materion ynglŷn â'r gwasanaeth prawf a'r ffaith ein bod wedi brwydro'n galed i ailuno'r gwasanaeth prawf—mae hynny'n digwydd yn awr. Mae gennym gyfle i helpu i lywio cyfeiriad y gwasanaethau prawf yn y dyfodol a bydd yr ailuno'n digwydd yn gynt yng Nghymru nag yn Lloegr, ac yn sicr byddaf eisiau adrodd yn ôl ar hynny oherwydd mae hynny'n digwydd. Ac wrth gwrs, rwy'n cyfarfod yn rheolaidd â Gweinidogion cyfiawnder y DU ac yn egluro'r trawsnewid ac effaith y newid hwnnw yn dilyn etholiad cyffredinol y DU.

Diolch yn fawr, Weinidog.