Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd yr wrthblaid, Paul Davies. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, yng nghyfarfod cyntaf un Cynulliad Cenedlaethol Cymru, dywedodd y Prif Weinidog ar y pryd, neu'r Prif Ysgrifennydd, Alun Michael, bod yn rhaid i ni gyflawni tri pheth dros Gymru. Yn gyntaf, mae'n rhaid i ni sicrhau gwell bywyd i bobl Cymru. Yn ail, mae'n rhaid i ni greu ymdeimlad o undod a phwrpas, ac, yn drydydd, mae angen i ni sicrhau hyder newydd ynom ni ein hunain yng Nghymru ac mewn bywyd gwleidyddol. Prif Weinidog, mae Llafur Cymru wedi rhedeg Llywodraeth Cymru ers dros 20 mlynedd. O ystyried, a allwch chi ddweud yn onest bod yr her a gyflwynwyd gan Alun Michael wedi ei bodloni?

Wel, Llywydd, gallaf ddweud yn hyderus iawn, er gwaethaf gorfod ymdopi â degawd o gyni cyllidol ei blaid ef, gyda phopeth y mae hynny wedi ei wneud i danseilio'r rhagolygon o fywyd gwell yma yng Nghymru, er gwaethaf y diffyg undod y mae ei blaid ef wedi ei ledaenu gyda'u polisïau o anghydraddoldeb, ac er gwaethaf eu hymdrechion i ddirywio Cymru ar bob cyfle sydd ganddynt, bod Llywodraeth Lafur Cymru, wrth gwrs, wedi buddsoddi mewn bywyd gwell i bobl yma yng Nghymru, gwell rhagolygon economaidd, gwell gwasanaethau cyhoeddus—gwlad sy'n wynebu'r dyfodol gyda mwy o hunanhyder a synnwyr o bwrpas, yn hollol sicr, nag yr oeddem ni yn ôl ym 1999. Ac mae hynny i gyd yn deyrnged i'r hyn y mae Llywodraethau olynol o dan arweiniad Llafur Cymru wedi ei gyflawni yma yng Nghymru.

Wel, Prif Weinidog, efallai eich bod chi'n meddwl bod pethau wedi gwella o dan stiwardiaeth eich plaid, ond mae'n sicr nad yw pobl Cymru yn meddwl hynny. Yn wir, nid yw'r canlyniadau'n dangos dim ond methiannau pan fyddwch chi'n edrych ar ein GIG, ein system addysg a'n heconomi. Prif Weinidog, o dan eich plaid chi, mae amseroedd aros adrannau damweiniau ac achosion brys ar eu lefel gwaethaf erioed, GIG Cymru fu'r unig ran o'r DU lle bu toriad i'w gyllideb. Mae canlyniadau'r Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr eleni yn cadarnhau mai Cymru, unwaith eto, yw'r wlad sy'n perfformio waethaf yn y DU ym mhob pwnc. Rydym ni'n dal ar waelod rhestr y DU ar gyfer gwerth ychwanegol crynswth fesul pen. Rydych chi wedi methu â chael gafael ar yr argyfwng tai ac adeiladu digon o dai yma yng Nghymru. Rydych chi wedi methu â chyrraedd unrhyw un o'ch targedau i ddileu tlodi tanwydd. Mae ffermwyr Cymru yn wynebu gor-reoleiddio a diffyg gweithredu ar dwbercwlosis mewn gwartheg. Ac mae ein hawdurdodau lleol sy'n brin o arian yn ei chael hi'n anodd cael dau ben llinyn ynghyd.

Dyna i chi hanes o gyflawni, Prif Weinidog. Os bydd Cymru'n parhau o dan arweiniad eich plaid chi, byddwch yn dal i din-droi ar yr M4, ac mae'n debyg y byddwch chi'n gweithio ar ffordd Blaenau'r Cymoedd pan fydd y Cynulliad yn cael ei ben-blwydd yn ddeg ar hugain oed. Prif Weinidog, fel y mae eich Gweinidog iechyd wedi brolio yn y gorffennol, a ydych chi'n falch o'ch hanes o gyflawni, ac a wnewch chi dderbyn erbyn hyn eich bod chi wedi methu â sicrhau gwell bywyd i bobl Cymru?

Llywydd, rwy'n credu y bydd angen i'r Aelod ymarfer ei araith pen stryd ychydig mwy o weithiau er mwyn ei chael hi'n gwbl rugl. Edrychwch, roedd e'n iawn, onid oedd? Nid oes gennym ni ddigon o arian yma yng Nghymru. Pam nad oes gennym ni ddigon o arian? Oherwydd y polisïau y mae ei Lywodraeth ef wedi eu dilyn—degawd o ddinistr gan ei blaid ef yma yng Nghymru. Ac er gwaethaf hynny i gyd, er gwaethaf canslo trydaneiddio'r brif reilffordd, er gwaethaf methiant ei blaid i fuddsoddi ym morlyn llanw bae Abertawe, er gwaethaf y ffaith bod ein cyllideb yn is ddegawd yn ddiweddarach nag yr oedd pan ddaeth ei blaid i rym, mae ein GIG yn trin mwy o gleifion yn gyflymach, yn fwy llwyddiannus nag ar unrhyw adeg yn ei hanes. Gwn nad ydyn nhw'n ei hoffi pan fyddwn ni'n dweud—ond dyma ffeithiau'r mater—mwy o gleifion—

Fy etholwyr i yw'r rheini.

—yn gyflymach, yn fwy llwyddiannus nag ar unrhyw adeg yn ei hanes, gan gynnwys etholwyr yr Aelod. Ie, nid yw hi'n ei hoffi, ond mae e'n wir.

Ein gwasanaeth addysg—fe'i gwelsom yr wythnos diwethaf. Nid oedd ganddo air da i'w ddweud am blant Cymru yr wythnos diwethaf, na'u hathrawon, na'r holl bobl hynny sydd wedi llwyddo i wneud ein canlyniadau PISA yr unig ran yn y Deyrnas Unedig lle mae canlyniadau wedi gwella ym mhob un o'r tri maes yn ein profion PISA. Dyna lwyddiant ein pobl ifanc a'n hathrawon yma yng Nghymru.

A chrybwyllodd yr economi. Onid yw wedi gweld y ffigurau a gyhoeddwyd heddiw o'r hyn y mae ei blaid ef yn ei gyflawni ar lefel y DU? Dim hyd yn oed mymryn bach o dwf yn economi'r DU yn y mis diwethaf nac yn y chwarter diwethaf. Crebachu ym maes adeiladu, crebachu ym maes gweithgynhyrchu. Ar ddiwedd degawd o stiwardiaeth ei blaid ef o economi'r DU, rydym ni'n canfod ein hunain ar waelod pob cynghrair sy'n bodoli.

Gadewch i mi atgoffa'r Prif Weinidog pam y bu'n rhaid i Lywodraeth y DU leihau gwariant yn 2010: oherwydd bod eich cydweithwyr yn eich plaid wedi dinistrio ein heconomi a'n gadael ni—[Torri ar draws.]—a'n gadael ni gyda thwll du o £150 biliwn. Rwy'n gwybod nad yw'r Blaid Lafur yn hoffi'r gwir, ond dyna'r gwir. Oherwydd gadewch i mi atgoffa'r—[Torri ar draws.] Gadewch i mi atgoffa'r—

Rwy'n gwybod ei bod hi'n ddeuddydd cyn bod etholiad cyffredinol yn y DU, ac roeddwn i'n disgwyl cryn dipyn o sŵn y prynhawn yma, ond mae hyn yn mynd â phethau ychydig bach yn rhy bell nawr. A gawn ni glywed arweinydd yr wrthblaid mewn ychydig o dawelwch?

A gadewch i mi atgoffa'r Prif Weinidog, Liam Byrne, cyn brif ysgrifennydd ariannol Llafur y Trysorlys, a adawodd y nodyn hwnnw yn dweud nad oedd dim arian ar ôl—ei eiriau ef, nid fy ngeiriau i. Mae'n rhaid i mi ddweud wrthych chi, Prif Weinidog: mae eich diffyg gostyngeiddrwydd pan ddaw'n fater o graffu gwirioneddol ar hanes eich Llywodraeth yn frawychus, ac mae'n rhoi cipolwg gwirioneddol i ni ar fywyd pe byddai Plaid Lafur y DU yn dod i rym o dan Jeremy Corbyn a John McDonnell.

Wrth gwrs, mewn llai na 48 awr, bydd pobl Cymru'n mynd i'r gorsafoedd pleidleisio i bleidleisio dros Lywodraeth nesaf y Deyrnas Unedig. Nawr, mae eich plaid chi yn galw ei maniffesto yn 'Sefyll Cornel Cymru', ond ni allai'r realiti fod ymhellach o'r gwir, na allai? Rydych chi'n hollol groes i bobl Cymru pan ddaw hi'n fater o Brexit. Rydym ni'n wynebu'r posibilrwydd o wythnos pedwar diwrnod anfforddiadwy. Ac rydych chi eich hun wedi cadarnhau y byddai codiadau treth yn cael eu cyflwyno o dan Lywodraeth Lafur y DU. Prif Weinidog, yn eich cwestiynau olaf i'r Prif Weinidog yn 2019, ychydig dros 20 mlynedd ar ôl i'r cwestiynau cyntaf i'r Prif Weinidog gael ei gofyn a'u hateb, a wnewch chi ymrwymo nawr i sefyll cornel pobl Cymru a chynrychioli eu dymuniadau, a dechrau sicrhau hyder newydd yng Nghymru ac mewn gwleidyddiaeth?

Llywydd, mae'r Aelod yn cyfeirio at ddiffyg gostyngeiddrwydd. A welodd ef ei Brif Weinidog ddoe? A welodd ef, pan ofynnwyd iddo edrych ar y llun o blentyn yn gorwedd ar lawr un o ysbytai'r GIG yn Lloegr, pan wrthododd edrych arno, pan wrthododd ddweud dim am drafferthion y plentyn hwnnw? Peidiwch â siarad â ni yn y fan yma am ostyngeiddrwydd. Siaradwch am ddynoliaeth, dim ond am ennyd, a'r diffyg dynoliaeth llwyr a ddangosodd ei arweinydd ef ar y foment honno, gan ddangos yn hollol pam nad oes ganddo ymddiriedaeth pobl yng Nghymru na phobl ar draws y Deyrnas Unedig gyfan.

Mae'r blaid hon yn sefyll cornel Cymru. Mae'r blaid hon yn sefyll cornel Cymru yn wyneb pob ymosodiad y mae ei blaid ef yn ei wneud. Rydym ni'n sefyll cornel pobl sy'n wynebu ofn ac arswyd credyd cynhwysol. Rydym ni'n sefyll cornel pobl Cymru pan fo'n rhaid iddyn nhw ymdrin â chanlyniadau, canlyniadau bwriadol, polisïau ei blaid ef, a fydd yn creu 50,000 yn fwy o blant mewn tlodi yma yng Nghymru. Rydym ni'n sefyll cornel y bobl hynny sy'n mynd i mewn i'n gwasanaethau cyhoeddus bob dydd—heb arian, i ddyfynnu geiriau arweinydd yr wrthblaid; wedi eu hamddifadu o arian parod gan ei blaid ef—i geisio gwneud y gwasanaethau hynny cystal ag y gallan nhw fod. Rydym ni'n sefyll cornel pobl Cymru, a dyna pam, yn ystod 20 mlynedd o ddatganoli, y mae pobl Cymru, ym mhob etholiad y gofynnwyd y cwestiwn iddyn nhw, wedi dewis rhoi dyfodol y wlad hon yn nwylo'r Blaid Lafur. A dyna'r hyn y byddan nhw'n yn ei wneud eto ddydd Iau yr wythnos hon.

Arweindd Plaid Cymru, Adam Price.

Prif Weinidog, faint o arian sy'n cael ei roi i ymgynghorwyr rheoli yn y sector preifat i geisio trwsio GIG Cymru?

Llywydd, nid oes dim arian yn cael ei roi i ymgynghorwyr preifat. Pan fyddwn ni'n cymryd cyngor y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn y fan yma, er enghraifft, i gyflogi cymorth ychwanegol ar frys i'n byrddau iechyd, rydym ni'n cymryd y cyngor hwnnw. Mae'r arian yr ydym ni'n ei wario i sicrhau'r cyngor hwnnw'n ffracsiwn, yn ffracsiwn lwyr, o'r hyn a ddefnyddir mewn mannau eraill yn y Deyrnas Unedig.

Prif Weinidog, mae'r ddau ohonom ni'n cytuno bod preifateiddio graddol yn fygythiad i'r GIG. Y'r hyn sy'n syndod, efallai, yw bod y bygythiad hwnnw, yn rhannol, yn dod gennych chi. Rydych chi'n ariannu trên grefi ymgynghorwyr rheoli ar adeg pan fo staff rheng flaen a gwasanaethau fel adrannau damweiniau ac achosion brys yn cael eu hymestyn i'r eithaf. Efallai y gallaf i eich helpu gyda rhai o'r ffigurau, Prif Weinidog. Mae ceisiadau rhyddid gwybodaeth wedi datgelu y talwyd £335,000 am 12 wythnos o waith i un o'r pedwar cwmni ymgynghori mawr, PricewaterhouseCoopers, i ymdrin â phwysau'r gaeaf ym mwrdd Betsi Cadwaladr. Onid ydych chi'n credu y byddai wedi bod yn well gwario'r arian hwnnw ar fwy o feddygon, nyrsys a gofalwyr cymdeithasol i reoli argyfwng y gaeaf, yn hytrach na gweinyddwyr gyda chyflwyniadau PowerPoint?

Fel y gwelwn, Llywydd, mae'r Aelod yn gweithio'n galed dros nos i lunio ei gwestiynau ychwanegol digymell ar ddydd Mawrth. Nid oes angen unrhyw wersi ar y Llywodraeth hon ar sut i gadw'r sector preifat allan o'r gwasanaeth iechyd yma yng Nghymru. O dan y Blaid Lafur, mae'r GIG yng Nghymru yn parhau i gael ei ariannu'n gyhoeddus, ei ddarparu'n gyhoeddus—wedi ei ddarparu gyda hanfod yr ethos gwasanaeth cyhoeddus, sef yr hyn sy'n dod â phobl i mewn i weithio yn ein GIG bob dydd. Pan fo angen i ni atgyfnerthu ymdrechion y bobl hynny trwy gael cynorthwywyr i wneud yn siŵr bod ein systemau cystal ag y gallan nhw fod, bod y cymorth hwnnw ar gael iddynt, rydym ni'n gwneud hynny. Ni wnaf i ymddiheuro o gwbl am wneud hynny, oherwydd mae'n caniatáu i ni wneud yn siŵr bod ein GIG yn parhau i fod yr hyn a ddywedodd Cymdeithas Feddygol Prydain yn y British Medical Journal yn ddiweddar—GIG Cymru yw'r agosaf o hyd at ysbryd sefydlu Aneurin Bevan o unrhyw GIG yn y Deyrnas Unedig.

Prif Weinidog, datgelodd yr un datgeliad rhyddid gwybodaeth hwnnw hefyd bod rhai o'r ymgynghorwyr rheoli hyn yn y gogledd yn cael eu talu hyd at £1,000 y dydd, sy'n fwy nag y mae'r rhan fwyaf o nyrsys yn ei ennill mewn wythnos. Nawr, gadewch i mi gyflwyno un ystadegyn difrifol arall sy'n tynnu sylw at eich camreolaeth o'r GIG yn y gogledd: Mae PwC yn cael eu cyflogi gennych chi i dorri costau—neu, fel y'i hadnabyddir yn llednais, i ddod o hyd i arbedion effeithlonrwydd. Rydych chi'n eu rhoi nhw ar gontract talu wrth dorri a fydd yn golygu bod 11 y cant o unrhyw arbediad honedig yn cael ei dalu'n ôl iddyn nhw mewn bonws. Nawr, onid ydych chi'n cytuno ag Unsain, a ddywedodd am yr un arfer yn Lloegr, yn hytrach na llenwi pocedi ymgynghorwyr rheoli, y gellid bod wedi gwario'r arian hwn yn well ar wella gwasanaethau i gleifion? Pryd ydych chi'n mynd i roi'r gorau i wneud yng Nghymru yr hyn y mae eich plaid yn addo rhoi terfyn arno yn yr etholiad hwn yn y wlad drws nesaf?

Llywydd, mae'r Llywodraeth hon yn buddsoddi'r symiau mwyaf erioed o arian yn ein gwasanaethau iechyd. Roedd y cynnydd i fuddsoddiad yn y gwasanaeth iechyd yng Nghymru y llynedd yn gyflymach nag mewn unrhyw ran arall o'r Deyrnas Unedig. Yn gyfnewid am hynny, rydym ni'n disgwyl i'n byrddau iechyd reoli'r arian hwnnw gyda'r canlyniad gorau posibl, oherwydd dyna'r canlyniad y mae cleifion Cymru yn ei ddisgwyl. A thra bo'r GIG yng Nghymru yn ein dwylo ni, yna bydd cleifion yng Nghymru yn gwybod, yma, y byddant yn parhau i gael presgripsiynau am ddim, yma, bod gennym ni fwrsariaethau nyrsys. Nid oes arnom ni angen, fel y mae ei blaid ef—maen nhw'n dweud yn eu maniffesto nhw eu bod nhw'n mynd i ailgyflwyno rhywbeth yr oedden nhw'n gyfrifol am ei dorri. Yma, nid ydym byth yn torri o gwbl. Yma, caiff cleifion barcio am ddim yn eu hysbytai. Nid oes angen i ni ei roi yn ein maniffesto yma, oherwydd mae hynny gan gleifion Cymru eisoes.

Mae cleifion Cymru yn deall, Llywydd. Mae cleifion Cymru yn y gogledd yn deall—mae cleifion Cymru yn y gogledd yn deall bod y Llywodraeth Lafur hon yn buddsoddi er mwyn darparu gwasanaeth iddyn nhw o'r math y maen nhw'n ei gydnabod. Cynyddodd cyfraddau bodlonrwydd yn GIG y gogledd y llynedd ym meysydd gofal sylfaenol ac eilaidd. Mae arweinydd Plaid Cymru yn meddwl ei fod yn glyfar yn gweiddi arnaf i am ei gwestiwn. Yr hyn y mae ei gwestiwn yn ei wneud yw'r hyn y mae ef yn ei wneud wrth iddo fynd o amgylch y stiwdios teledu, sef bychanu Cymru. Mae ei blaid, plaid rhannau o Gymru, y rhannau hynny y maen nhw'n credu ei bod hi'n werth cyflwyno ymgeiswyr i bleidleisio drostynt—mae ei ymateb rhannol yn y maes hwnnw yn nodweddiadol o'i ymateb yn gyffredinol. Mae GIG Cymru yn ddiogel yn nwylo'r Blaid Lafur, a gydnabyddir gan gleifion ledled Cymru, yn y gogledd, ac ym mhob rhan o Gymru.

Arweinydd Plaid Brexit, Mark Reckless.

Prif Weinidog, rydych chi a Llywodraeth Cymru wedi bod yn ddylanwadol gan fod polisi eich plaid ar refferendwm yr UE wedi esblygu o ddweud y byddech chi'n ei barchu i wneud y gwrthwyneb. Rydych chi'n honni y byddai'r ail refferendwm yr ydych chi ei eisiau, gan nad ydych chi'n hoffi canlyniad y cyntaf, rhwng y dewis o 'adael' credadwy ac 'aros'. A allwch chi gadarnhau y byddai'r hyn yr ydych chi'n ei alw'n ddewis o 'adael' credadwy yn golygu aros yn undeb tollau'r UE, aros yn rhan o farchnad sengl yr UE ac yn parhau i fod yn destun rhyddid i symud yr UE? Oni fyddai hwnnw'n refferendwm caeth rhwng 'aros' ac 'aros'?

Diolchaf i'r Aelod am ei gwestiwn. Mae'n dywysydd i ni ar esblygiad swyddi gwleidyddol, gan ei fod wedi esblygu ei ffordd o gwmpas y Siambr hon nifer o weithiau. Wrth gwrs, mae'n credu na ddylid caniatáu i neb arall newid eu meddwl, er ei fod ef yn newid ei feddwl gyda rheoleidd-dra sylweddol.

Mewn refferendwm, a'r unig ffordd, Llywydd, y bydd pobl yng Nghymru byth yn cael ail refferendwm yw drwy bleidleisio dros y Blaid Lafur ddydd Iau—yn yr ail refferendwm hwnnw, bydd dewis 'gadael' ymarferol yn cael ei gynnig i bobl, pryd y byddwn yn gwneud hynny—er y bydd llawer ohonom yn ei resynu. Pe byddem ni'n gwneud hynny, byddem ni wedi gadael sefydliadau gwleidyddol yr Undeb Ewropeaidd, ni fyddem yn aelodau o'r Undeb Ewropeaidd mwyach, ond ni fyddem yn ei wneud mewn ffordd sy'n sicrhau niwed i'n heconomi, i swyddi, i'n rhagolygon ar gyfer y dyfodol.

Prif Weinidog, rwyf i wedi cefnogi Brexit erioed, wrth i chi geisio atal Brexit yn ogystal â cheisio rigio'r cwestiwn ar gyfer ail refferendwm. A yw Llywodraeth Cymru wedi arwain y ffordd i'ch plaid rigio'r etholfraint? Fe wnaethoch chi golli eich mwyafrif yn etholiad diwethaf y Cynulliad ac rydych chi'n parhau i golli cefnogaeth draddodiadol. Yn hytrach na gwrando, dysgu a newid eich polisïau, rydych chi wedi penderfynu yn hytrach dilyn Bertolt Brecht o Ddwyrain yr Almaen drwy newid yr etholaeth. A allwch chi gadarnhau bod Llafur y DU—[Torri ar draws.] A allwch chi gadarnhau bod Llafur y DU yn dilyn Llywodraeth Cymru yn hyn o beth hefyd? Oherwydd i chi golli ar sail yr etholfraint bresennol, a fyddai eich refferendwm gaeth yn rhoi'r bleidlais i bobl 16 oed, gwladolion yr UE a charcharorion?

Llywydd, ceisiais wrando'n astud ar y cwestiwn gan nad oeddwn i'n ei ddeall o gwbl mewn gwirionedd. Ble mae'r Aelod yn gywir? Mae'n gywir yn hyn o beth: dim ond pleidlais dros y Blaid Lafur fydd yn rhoi'r penderfyniad hynod rwygol hwn yn ôl yn nwylo'r bobl, lle'r ydym ni'n credu y dylai fod. Yn y refferendwm hwnnw, bydd y blaid a'r Llywodraeth yr wyf i'n eu harwain yn ymgyrchu i aros, fel y mae gennym ni'r hawl i'w wneud. Yn union fel y bydd ef yn ymgyrchu i berswadio pobl i adael, byddwn ni'n ymgyrchu i berswadio pobl bod ein dyfodol yn well yn yr Undeb Ewropeaidd. A wyf i'n credu y dylai pobl ifanc 16 oed gael pleidlais yn yr etholiad hwnnw? Ydw'n sicr, oherwydd eu dyfodol nhw a dyfodol pobl ifanc a chenedlaethau'r dyfodol i ddod a fyddai yn y fantol mewn refferendwm o'r fath. Mae'r bobl ifanc hynny'n haeddu cyfle i leisio eu barn, i gael eu perswadio ganddo ef neu gennyf i, oherwydd eu dyfodol nhw fydd yn y fantol mewn unrhyw ddewis o'r fath.