Symudwn yn awr at y ddadl fer. Galwaf ar Suzy Davies i siarad am y pwnc a ddewiswyd ganddi. Suzy.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Yn 2012, gyda chaniatâd Angela Burns, a oedd yn llefarydd yr wrthblaid ar addysg ar y pryd, gwneuthum rywbeth rwy’n meddwl bellach tybed a oedd wedi’i ganiatáu mewn gwirionedd, oherwydd lansiais ein polisi Cymru dairieithog ar y maes yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ac fe wneuthum hynny yn Ffrangeg, a dyna pam nad wyf yn siŵr a oedd yr hyn a wneuthum o fewn y rheolau. Fe newidiais i'r Gymraeg yn eithaf cyflym, mae'n rhaid i mi ddweud, yn rhannol oherwydd bod y cyfryngau a oedd yn bresennol yn edrych mor syfrdan. Nawr, nid wyf yn siŵr y byddai'r wasg leol mewn gwledydd bach eraill wedi cael cymaint o sioc mewn sefyllfa debyg. Nid yw cynefindra ag ieithoedd eraill, os nad dealltwriaeth o ieithoedd eraill, yn rhywbeth sy’n peri syndod mewn rhannau eraill o'r byd; nid yw'n digwydd.

Fodd bynnag, sut bynnag yr edrychwch arno—yn ddiwylliannol, yn economaidd neu'n syml o ran gwell cyd-ddealltwriaeth rhyngom â’n cyd-ddyn—rydym o dan anfantais. Rydym yn llai nag y gallem fod, ac yng Nghymru ni allwn fforddio bod yn llai nag y gallem fod. Ac mewn gwirionedd, mae gennym fantais nad ydym yn ei hyrwyddo nac yn ei gwerthfawrogi ddigon. Yn ddamcaniaethol o leiaf, ni yw'r genedl hyblyg yn ieithyddol yn y Deyrnas Unedig hon. Mae nifer gynyddol ohonom yn bwrw ymaith y flanced gysur Saesneg yn unig ac yn dod yn llai poenus ynglŷn â chael dwy iaith genedlaethol at ein defnydd. Mae'n siŵr bod gweddill y byd yn pendroni pam fod cael dwy iaith genedlaethol yn peri pryder inni beth bynnag, ond rwy'n credu fy mod i'n mynd o flaen fy hun braidd.  

Y rheswm y deuthum â hyn i'r Siambr heddiw yw oherwydd fy mod yn credu ein bod, am nifer o resymau’n rhannu pryder gwirioneddol am y dirywiad yn ein gallu ar lefel y boblogaeth i gyfathrebu mewn ieithoedd heblaw ein rhai ni. Ymddengys hefyd fod cryn gonsensws rhyngom ni fel Ceidwadwyr Cymreig, a’r Llywodraeth yn wir, ac yn hynny, rwy’n cynnwys Gweinidogion addysg blaenorol, ynghylch cyflwyno trydedd iaith i mewn i fywydau plant yn yr ysgol gynradd. Wrth gwrs, i rai o'n plant lwcus, nid eu trydedd iaith fydd hi, gallai fod yn bedwaredd neu hyd yn oed yn bumed iaith iddynt. 

A bydd, fe fydd yna bobl o hyd sy'n beio'r dirywiad mewn sgiliau ieithoedd tramor modern ar gynnwys Cymraeg gorfodol yn ein cwricwlwm, ond mae hynny'n anwybyddu’r ffaith bod rhannau eraill o'r DU hefyd wedi ymrwymo i roi tair iaith i blant a'u bod yn wynebu problemau heb fod yn annhebyg o ran y nifer sy’n astudio tair iaith.

Prin fod y canllawiau ar ddysgu ieithoedd tramor modern wedi newid ers 2008. Ni wnaeth adolygiadau thematig Estyn ar y pryd, ac eto yn 2016, baentio'r darlun gorau, gan ddweud i bob pwrpas fod y brwdfrydedd a'r bwriadau da ym mlwyddyn 7, efallai blwyddyn 8, yn diflannu’n eithaf cyflym yn sgil nifer o ffactorau o restr o resymau a roddir: ansawdd addysgu amrywiol; rhy ychydig o wersi; rhy ychydig o athrawon sydd â'r iaith yn brif ddisgyblaeth; y safonau mewn ysgol yn fwy cyffredinol efallai; problemau gyda'r amserlen opsiynau yng nghyfnod allweddol 4—rwy'n credu ein bod i gyd yn gyfarwydd â hynny; bagloriaeth Cymru; cydweithredu annigonol ag ysgolion eraill; proffil economaidd-gymdeithasol disgyblion; p'un a yw'r ysgol yn gyfrwng Saesneg neu Gymraeg; cefnogaeth anghyson gan awdurdodau lleol; agwedd arweinwyr ysgolion a chynghorwyr gyrfaoedd tuag at astudio ieithoedd tramor modern—dim ond 17 y cant sy'n rhoi negeseuon cadarnhaol ar werth ieithoedd tramor modern; ac wrth gwrs y canfyddiad, a chanfyddiad yn unig ydyw, fod ieithoedd yn rhy anodd. 

Nawr, i'r disgyblion sy'n penderfynu parhau i astudio iaith yng nghyfnod allweddol 4 a chyfnod allweddol 5 ac ymlaen, mae eu safonau cyflawniad yn eithaf uchel. Efallai y bydd athrawon y carfannau hynny’n teimlo eu bod yn lwcus, gan eu bod yn cael y plant â'r ddawn fwyaf i astudio’r pwnc a'r awydd mwyaf i'w astudio, ac felly dylem ddisgwyl i’r cyflawniad fod yn uchel. Ond mae'r agwedd, 'Iaith elitaidd yw hon'—ac rwy'n defnyddio'r gair hwnnw yn ei ystyr fwyaf cadarnhaol—yn creu ei ganlyniadau negyddol ei hun. Os bydd y galw’n gostwng am na chaiff ieithoedd modern eu hystyried yn hygyrch i bawb yn y ffordd y mae Llywodraethau olynol wedi ceisio gwneud y gwyddorau’n hygyrch i bawb, bydd nifer y bobl ddisglair sydd eisiau dysgu ieithoedd tramor modern yn gostwng hefyd. 

Weinidog, rydym wedi trafod y targedau rydych chi wedi'u rhoi i Gyngor y Gweithlu Addysg i geisio dod â myfyrwyr newydd i mewn i hyfforddi fel athrawon ieithoedd tramor modern. Nid ydynt yn hynod o uchelgeisiol, ond ni chânt eu cyrraedd chwaith. Nid yw'n fath o gylch dirinwedd, mae'n fwy o droell ddirinwedd tuag i lawr, ac mae'n rhywbeth y mae pawb eisiau ei weld yn dod i ben. Felly, yn eich ymateb, Weinidog, rwy'n siŵr y byddwch yn cyfeirio at hon fel problem y tu allan i Gymru, ac rwy’n derbyn hynny’n llwyr, fod Dyfodol Byd-eang wedi cyflawni rhywbeth, ond gobeithio nad oes ots gennych os cymerwn hynny fel ffaith, oherwydd dadl fer yw hon lle nad wyf yn ymosod ond yn hytrach, rwy'n gobeithio rhannu sylwadau a dysgu beth a ddysgwyd gennych yn eich profiad hyd yma o geisio gwyrdroi'r gostyngiad yn y nifer sy'n astudio ieithoedd tramor modern a sut y mae wedi llywio'r cwricwlwm newydd, lle rydych chi'n gobeithio a lle rydym ni’n gobeithio y bydd maes dysgu a phrofiad newydd ieithoedd, llythrennedd a chyfathrebu yn creu rhywfaint o newid go iawn. 

Nawr, cyfathrebu. Rwy'n credu mai’r hyn sydd wedi fy nharo o'r holl ymchwil ac adroddiadau a ddarllenais, ac rwy'n siŵr bod y Gweinidog a'i swyddogion wedi cael cyfle i ddarllen llawer mwy, naill ai gan Estyn, Sefydliad Gertner, y British Council, Gorwel, y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, llwyth o'r UE, erthyglau meddygol, blogiau, beth bynnag y bo, y neges sy'n dod drwodd yn uchel ac yn eglur yw mai dulliau cyfathrebu yw ieithoedd yn anad dim arall. Ond nid dyna sut mae'n teimlo pan fyddwch yn eu hastudio yn yr ysgol. Ac eto, eu diben fel dull o gyfathrebu, sy'n gwneud eu haddysgu mor werthfawr ac yn arbennig o werthfawr i Gymru, yw bod angen i ni gyfathrebu â'r byd. 

Ac rwy'n cydnabod yn y maes dysgu a phrofiad hwnnw fod llawer o'r hyn a ddarllenais am y pwnc wedi’i seilio ar gryfder amlieithrwydd ar gyfer cyfathrebu. Heb y gallu i gyfathrebu a deall beth mae eraill yn ceisio'i gyfleu inni, sut y gallwn ni ddysgu dod yn gyfranogwyr mentrus yn ein bywydau ein hunain, dod yn ddinasyddion moesegol yn y byd neu ddatblygu perthynas gadarnhaol ag eraill? 

Ond wrth edrych ar nodau'r maes dysgu a phrofiad hwnnw ac edrych ar yr hyn sy'n cyfateb yn yr Alban hefyd, mae'r ymrwymiad i sicrhau bod ein plant yn caffael gallu mewn ieithoedd eraill mewn unrhyw ffordd y gellir ei chymharu â'r iaith y maent yn tyfu i fyny gyda hi—mae'n dal yn eithaf anodd dod o hyd iddo. Nid wyf yn dweud nad yw yno, ond rwy'n ei chael hi'n anodd ei weld. 

Gyda mwy o ymreolaeth, wrth gwrs, bydd gan rai ysgolion le a rhyddid i godi statws ieithoedd tramor modern yn eu hysgolion fel sgiliau cyfathrebu, yn ogystal â dysgu mwy ffurfiol a phenodol. Ond bydd eraill yn ei ddefnyddio i adael iddo lithro i'r lefel dderbyniol isaf, oherwydd gadewch inni gofio mai dim ond 17 y cant o arweinwyr ysgolion sy'n rhoi negeseuon cadarnhaol ar ddysgu ieithoedd tramor modern. Os ydym am eu hachub, rwy'n credu bod angen cam ychwanegol arnom, sef cam atebolrwydd. Weinidog, rwy'n deall eich cymhellion dros newid yr atebolrwydd, ac ydw, rwy'n cytuno â chi, mae angen iddo fod yn ystyrlon. Wrth edrych ar y cwricwlwm newydd fel cyfle newydd ar gyfer ieithoedd tramor modern, rwy'n gobeithio y byddwch yn edrych nid yn unig ar sut y mae ysgolion yn dysgu ieithoedd tramor modern ac i faint o bobl, ond ar sut y mae ysgolion yn defnyddio ieithoedd tramor modern, ac rwy'n meddwl tybed a ellid cynnwys hyn yng ngwaith Estyn, y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd a'r rhaglen ryngwladol asesu myfyrwyr, os yw'n berthnasol, ac nid wyf yn gwybod sut y mae hynny'n gweithio a dweud y gwir, ond yn sicr y gofynion atebolrwydd mewnol. Rwyf eisoes yn gofyn inni feithrin gallu mewn dwy iaith genedlaethol yn ein plant ieuengaf, ac ni allaf weld pam na ellir cymhwyso'r un egwyddor o ddefnyddio iaith, nid dysgu amdani'n unig, ar gyfer trydedd iaith hefyd.

Felly, byddaf yn edrych eto ar yr ymchwil ar yr adegau gorau yn natblygiad plentyn ar gyfer caffael iaith, ond rwy'n gobeithio y gallwch fy helpu yma, Weinidog. Er fy mod yn cydnabod bod pob un o'n plant—ac rwy'n golygu pob un ohonynt—mewn perygl cynyddol o drosglwyddo iaith lafar salach mewn oes lle mae pob oedran yn sownd wrth y sgrin, ac y bydd datblygiad lleferydd a dealltwriaeth rhai plant yn arafach am amryw o resymau, rydym yn dal fel pe baem yn methu'r man delfrydol hwnnw pan fydd plentyn yn amsugno fwyaf ar gyfer caffael mwy nag un iaith. Felly, rwy'n awgrymu—o leiaf, rwy'n credu fy mod ar hyn o bryd—fod angen i'r elfen ieithoedd tramor modern o faes dysgu a phrofiad ieithoedd, llythrennedd a chyfathrebu ddigwydd yn llawer cynt nag a welwn ar hyn o bryd. Felly, hoffwn glywed ychydig mwy ynglŷn â pham nad yw cyfleoedd yn y cyfnod sylfaen presennol wedi cael eu nodi hyd yma oherwydd bydd pawb ohonom yn gwybod am enghreifftiau o ysgolion unigol lle mae arweinwyr yr ysgol yn frwd iawn ynglŷn â hyn, a'r dystiolaeth yno, yn yr achosion lle ceir cydweithio rhwng ysgolion cynradd ac uwchradd, fod plant oedran cynradd yn mynd â'r diwylliant ieithoedd hwnnw gyda hwy i mewn i flwyddyn 7. Felly, rwy'n credu bod gwir angen inni fynd i wraidd y rheswm pam nad oes mwy o ysgolion cynradd wedi bachu ar y cyfle hwn, oherwydd bydd hynny'n rhoi cipolwg inni ar sut i hybu pwysigrwydd y sgìl bywyd hwn mewn cwricwla lleol ac yn ein helpu i ddwyn ysgolion i gyfrif mewn ffordd ystyrlon, ynghylch llwyddiant neu fel arall helpu pobl ifanc i fod o leiaf yn hyderus, a hyd yn oed yn well, yn gymwys mewn tair iaith.

Felly, pam y mae hyn yn bwysig i Gymru? Wel, rwy'n credu bod yna resymau y byddwn i gyd yn eu coleddu, beth bynnag yw ein blaenoriaethau gwleidyddol. Rydym yn dysgu iaith mewn gwahanol ffyrdd ar wahanol adegau yn ein bywydau ac yn defnyddio gwahanol rannau o'r ymennydd. Mae effeithiau gwybyddol hyn a mireinio gwahanol fathau o sgiliau dysgu wedi'u dogfennu'n dda bellach a'u cadarnhau dros gyfnodau adolygu ac astudio sy'n argyhoeddi, nid yn unig ar gyfer plant ysgol, ond ar gyfer y rheini sydd mewn perygl o gael dementia a cholli sgiliau gwybyddol eraill hefyd. Nawr, wrth gwrs, nid yw hynny'n golygu y byddai siarad nifer o ieithoedd wedi fy ngwneud yn well pêl-droediwr yn yr ysgol—wel, nid wyf yn meddwl y byddai'n fy ngwneud yn well pêl-droediwr o gwbl. Y rheswm pam fod gennyf lefel O mewn Lladin yw oherwydd ei fod yn ddewis arall yn lle gwneud hoci. [Chwerthin.] Ond gallai fod wedi fy helpu gyda sgiliau meddwl yn wahanol a sgiliau dysgu, a fyddai wedi fy helpu i hyfforddi neu reoli tîm, dangos empathi neu gymell a disgyblu tîm, strategeiddio'n well, deall cyllid clwb yn well, ac yn gynyddol, mae'n ymddangos i mi, cyfathrebu â'r bodau dynol yn y tîm yn eu hieithoedd eu hunain, gan eu gwneud yn gyfforddus, a theimlo'u bod wedi'u cynnwys yn rhan o rywbeth mwy ac yn ymrwymedig i gyfranogi mewn rhywbeth sy'n effeithio ar lwyddiant eraill—yn union y math o ganlyniad rydym ei eisiau o'r cwricwlwm newydd, a chaiff ei grisialu yno yn y dysgu sut i gyfathrebu mewn mwy nag un iaith.

Ond rwy'n Geidwadwr, ac felly rwyf am orffen ar rai pwyntiau ynglŷn â'r economi. Gall mwy o gyfranogwyr mewn economi ffyniannus helpu i wella buddsoddiad mewn gwasanaethau cyhoeddus gan leihau'r ddibyniaeth arnynt, felly mae hyn yn wirioneddol bwysig, ac mae popeth a ddywedwn ynglŷn â sut y mae amlieithrwydd yn helpu i allu deall pobl eraill, am fwynhau a dysgu o wahanol ddiwylliannau, dod yn ddinasyddion y byd yn ogystal â'n cynefin ein hunain, mae'r rhain yn nodau ynddynt eu hunain, ond maent hefyd yn gwbl berthnasol i helpu Cymru i ffynnu'n economaidd.

Roeddwn yn gwrando ddoe ar y sesiwn ar fasnach ryngwladol a'ch pryderon, fel person amlieithog eich hun, Weinidog, ynglŷn â pholisi America yn gyntaf, gadael y farchnad sengl ac yn y blaen. Mae'n fyd mawr; rhaid inni ddefnyddio'r hyn sydd gennym i gael y gorau ohono. Ac felly mae hynny'n golygu mwy nag allforio rhagor o'r nwyddau wedi'u gweithgynhyrchu y mae pobl eu heisiau; mae'n ymwneud â dod o hyd i ffordd o wneud yn siŵr mai ein cynnyrch ni y mae pobl eu heisiau mewn marchnad gynnyrch hynod gystadleuol a chynyddol safonedig. Ac mae hynny'n ymwneud â pherthynas pobl â'i gilydd. Mae'n ymwneud â chyfathrebu.

Os ydym am i'n diwydiant lletygarwch ac ymwelwyr dyfu, nid yn unig o ran nifer ymwelwyr, ond hefyd o ran statws, a fydd yn gwneud y diwydiant yn ddeniadol i'n pobl fwyaf disglair a mwyaf mentrus, mae egluro bod sgiliau penodol mewn mwy nag un iaith yn ased enfawr yn rhywbeth y mae'n rhaid i ni ei gyfleu. Unwaith eto, mae cysylltiadau'n adeiladu busnesau, yn enwedig yn ein diwydiannau gwasanaeth, yn enwedig yn y mathau o fusnesau sydd gennym yng Nghymru eisoes. Oherwydd mae hyn oll yn ymwneud â mwy na chwmnïau rhyngwladol neu'r mathau o is-ganghennau ffatrïoedd roedd Mike Hedges yn sôn amdanynt ddoe. Mae amlieithrwydd wedi meithrin masnach a chyfnewid syniadau ers cyfnod yr henfyd ac mae ymgyrch Prydain i ddod o hyd i farchnadoedd newydd y tu allan i'r Undeb Ewropeaidd yn debygol o arwain at anghenion ieithyddol newydd. Bydd cwmnïau sy'n ymateb i'r her hon yn dibynnu ar gronfa sgiliau amlieithog ar gyfer masnach drawsffiniol.

Mae llawer o bobl Prydain yn honni eu bod yn wael am siarad ieithoedd heblaw Saesneg. Mae ystadegau cyfredol Llywodraeth y DU yn dangos bod y DU eisoes yn colli tua 3.5 y cant o'i chynnyrch domestig gros bob blwyddyn o ganlyniad i brinder sgiliau iaith yn y gweithlu. Er bod busnesau'n ystyried bod y gallu i siarad Saesneg yn anhepgor, canfu astudiaeth gan yr UE mai dim ond 29 y cant o'u holl alw yn y dyfodol am sgiliau ieithoedd tramor oedd yn ymwneud â'r Saesneg. Y parodrwydd i ddefnyddio ieithoedd oedd yn bwysig i'r cysylltiadau masnach, a rhoddai hynny fantais i fusnesau ym marchnadoedd cynnyrch lle nad oedd llawer i'w ddewis rhwng cynnyrch un wlad a chynnyrch gwlad arall. Ac roedd yr adroddiad hwnnw hefyd yn dangos bod 945,000 o fusnesau bach a chanolig yn Ewrop yn colli masnach oherwydd diffyg cymhwysedd ieithyddol.  

Economi busnesau bach a chanolig yw Cymru. Mae'n economi sy'n dod yn fwy cyfarwydd â manteision ei hyblygrwydd ieithyddol, gyda'i hieithoedd swyddogol ei hun, a hyd yn oed wrth edrych ar hyn drwy lens economïau sylfaenol a chylchol, nid yw'r economi leol yn elwa os bydd y plymwr lleol neu'r cigydd lleol neu'r cwmni glanhau lleol yn methu cynnig gwasanaethau i'r gwesty lleol am fod y gwesty ar gau am na allai gystadlu â chadwyni â staff amlieithog rhugl a wnâi i'w cleientiaid busnes a hamdden deimlo o ganlyniad i hynny eu bod yn cael eu gwerthfawrogi'n fwy ac yn fwy cyfforddus.

I orffen, ac rwy'n gobeithio, Ddirprwy Lywydd, y byddwch yn rhoi amser ar gyfer un neu ddau o siaradwyr eraill—

Wel, mae'n rhaid i chi eu henwi.

Gwnaf, ond fe wnaf hynny ar y diwedd.

Iawn. Wel, o'r gorau, ond rydych chi ar 13:30, felly mae gennych funud a hanner, yn y bôn.

Iawn. Wel, i orffen felly, rwyf am ddychwelyd at y pwynt hwnnw yn 2012, pan wneuthum y cyhoeddiad polisi yn yr Eisteddfod. Y prif reswm pam fy mod wedi newid i'r Gymraeg mewn gwirionedd oedd oherwydd fy mod wedi anghofio'r rhan fwyaf o fy Ffrangeg. Mae'n rhyfedd i mi mai fy ail iaith bellach yw Cymraeg ac nid un o'r rhai a ddysgais yn yr ysgol neu rywle arall, nid yn unig am ei bod yn bwysig i fy ffrindiau a fy nheulu, ond am fod cwsmeriaid, cleientiaid a chydweithwyr yn gwerthfawrogi'r ffaith fy mod yn siarad yr iaith oedd yn bwysig iddynt hwy. Os gwnewch hynny'n wir ar gyfer Ffrangeg neu Almaeneg neu Sbaeneg neu Bortiwgaleg y bobl neu beth bynnag y bo, mae gennym rywbeth gwirioneddol arbennig i'w gynnig i'n plant ysgol.

Ar hynny, rwy'n gobeithio y byddwch yn hael, a rhoi munud i Mike Hedges, Ddirprwy Lywydd, ac un i Darren Millar hefyd.

Bydd yn ddiddorol gweld y ddau ohonynt yn gwneud eu cyfraniadau mewn munud. Fe rown gynnig arni. Huw Irranca-Davies.

Fi.

Mae'n ddrwg gennyf. Mike Hedges. Mae'n ddrwg gennyf.

Rwy'n eithaf da.

Rwy'n tynnu hynny'n ôl, oherwydd mae Mike yn dda iawn. [Chwerthin.]

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i Suzy Davies am roi munud i mi yn y ddadl hon, ond hefyd am ei chyflwyno? Hoffwn ganolbwyntio ar ddewisiadau TGAU. Heb TGAU mewn iaith dramor, mae'n annhebygol y bydd disgyblion yn mynd ymlaen i astudio safon uwch neu radd yn yr iaith dramor honno. Mewn ysgol cyfrwng Cymraeg bydd disgybl yn astudio iaith a llenyddiaeth Gymraeg, iaith a llenyddiaeth Saesneg, mathemateg, gwyddoniaeth ddwbl a bagloriaeth Cymru. Byddant yn cael eu gadael gyda thri neu bedwar o bynciau eraill i'w dewis o'r gwahanol grwpiau sydd ar gael. A yw'n syndod bod y niferoedd sy'n astudio TGAU Ffrangeg ac Almaeneg wedi gostwng? Mae Tueddiadau Ieithoedd Cymru yn datgan mai dim ond 2 y cant o ddisgyblion Cymru sy'n astudio TGAU mewn iaith heblaw Cymraeg neu Saesneg.

Gallaf roi rhai atebion posibl: caniatewch i ddisgyblion wneud un pwnc gwyddonol a dwy iaith fodern; gwnewch iaith fodern yn orfodol ar gyfer TGAU; neu gallwn barhau fel rydym a chymryd yn ganiataol y bydd pawb yn y byd yn siarad Saesneg, yn enwedig os siaradwn yn uchel.

Roeddwn eisiau llongyfarch Suzy ar araith agoriadol aruthrol a dweud yn syml nad ysgol yw'r unig gyfle, wrth gwrs, i ddysgu ail iaith. Rwy'n defnyddio ap ar hyn o bryd, Mango Languages, i geisio dysgu ychydig o Arabeg Lefantaidd er mwyn i mi allu cyfathrebu â rhai o fy ffrindiau yn y dwyrain canol, ac mae'n rhaid imi ddweud fy mod yn credu bod y dechnoleg sydd ar gael i ni yn gwneud dysgu iaith newydd yn fwy hygyrch nag erioed o'r blaen. Un o'r pethau sy'n cael ei wneud mewn rhannau o'r Unol Daleithiau ar hyn o bryd ac yn rhai o wledydd eraill Ewrop, gan gynnwys Gweriniaeth Iwerddon, yw bod apiau fel Mango Languages ar gael i'r cyhoedd drwy'r rhwydwaith llyfrgelloedd fel y gallant fod yn hygyrch i aelodau o'r cyhoedd eu defnyddio am ddim, ac roeddwn i'n meddwl, Weinidog—efallai nad yw'n gyfrifoldeb uniongyrchol i chi—tybed a yw hyn yn rhywbeth y gallech ei drafod gyda'ch cyd-Weinidogion yn y Cabinet fel dull o ddod â ni i mewn i'r unfed ganrif ar hugain o ran y ffordd y defnyddiwn y technolegau newydd hyn i ddysgu ieithoedd newydd a rhoi ail gyfle i bobl na chafodd gyfle yn yr ysgol.

A gaf fi alw ar y Gweinidog Addysg i ymateb i'r ddadl? Kirsty Williams.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i Suzy Davies am gyflwyno'r ddadl hon i'r Siambr heddiw a dechrau drwy ddweud fy mod yn credu nid yn unig mewn gweld Cymru yn dod yn genedl dairieithog, ond yn wlad amlieithog. Heb ystyried y newidiadau gwleidyddol sy'n ein hwynebu ar hyn o bryd, rwy'n cydnabod pwysigrwydd addysgu ieithoedd rhyngwladol yn ein system addysg. Rwy'n ymroddedig i sicrhau bod ein dysgwyr yn profi'r ystod o fanteision sy'n deillio o ddysgu ieithoedd rhyngwladol, yn enwedig ar adeg pan fo'n bwysicach nag erioed fod gan ein gweithlu yn y dyfodol sgiliau iaith i allu cystadlu yn y farchnad fyd-eang—dadl a wnaed gan Suzy yn ei haraith agoriadol.

Rwyf hefyd yn derbyn bod heriau gwirioneddol yn gysylltiedig â dysgu iaith ryngwladol, a dyna pam, o dan gwricwlwm newydd trawsnewidiol Cymru, y bydd pob dysgwr yn dechrau profi ieithoedd rhyngwladol o oedran llawer cynharach. Fel y dywedwyd, daw'r cwricwlwm newydd â dysgu ieithoedd at ei gilydd ym maes dysgu a phrofiad ieithoedd, llythrennedd a chyfathrebu. Bydd hyn yn rhoi cyfle i athrawon yng Nghymru ddatblygu a rhannu arbenigedd mewn dysgu iaith i roi'r cyfle gorau i'n plant a'n pobl ifanc ddatblygu sgiliau cyfathrebu yn y Gymraeg a'r Saesneg ac mewn ieithoedd rhyngwladol. Yn ein cwricwlwm newydd, caiff ieithoedd tramor modern eu cynnwys yn yr adran ieithoedd rhyngwladol a bydd dysgwyr yn profi ieithoedd rhyngwladol gyda disgwyliadau clir o ran eu cynnydd tra byddant yn yr ysgol gynradd.

Bydd strwythur ein cwricwlwm newydd yn cynnig cyfleoedd cyffrous i greu polisi amlieithog cyfoethog ac effeithiol ar gyfer addysg iaith yng Nghymru. Bydd dysgu am ieithoedd a diwylliant yn chwarae rhan hollbwysig yn ein nod o ddatblygu dysgwyr uchelgeisiol a galluog sy'n barod i fod yn ddinasyddion Cymru a'r byd. Bydd y maes dysgu a phrofiad hwn yn annog dysgwyr i fod yn ymwybodol o'r cysylltiadau rhwng ieithoedd wrth iddynt ddatblygu gwerthfawrogiad o darddiad geiriau a diddordeb mewn patrymau iaith. Byddant yn cael eu hannog i drosglwyddo'r hyn y maent wedi'i ddysgu ynglŷn â sut y mae ieithoedd yn gweithio, er enghraifft yn y Gymraeg neu'r Saesneg, i ddysgu a defnyddio'r profiad hwnnw wrth gaffael a dysgu ieithoedd rhyngwladol. Credaf y bydd y dull amlieithog hwn yn tanio brwdfrydedd dysgwyr ac yn rhoi sylfaen gadarn i ddiddordeb gydol oes yn sgil hynny mewn dysgu ieithoedd a llenyddiaeth o Gymru a'r byd.

Er mwyn meithrin gallu yn y system, eleni rhoddais £188,000 i gonsortia rhanbarthol er mwyn iddynt allu cynorthwyo ysgolion cynradd i ddatblygu eu darpariaeth iaith cyn cyflwyno'r cwricwlwm newydd. Mae'n galonogol iawn fod ein hysgolion cynradd eisoes yn cynyddu eu darpariaeth ieithoedd tramor modern, ac rwyf wedi cefnogi hyn drwy roi rhagor o arian ychwanegol i athrawon ysgolion cynradd gymryd rhan yng nghynllun LXT y Brifysgol Agored ar gyfer dysgu sut i addysgu ieithoedd yn yr ysgol gynradd, sy'n cynnig cyrsiau i ddechreuwyr mewn Ffrangeg, Almaeneg, Sbaeneg a Mandarin, ond rwyf hefyd yn ymwybodol iawn o'r gostyngiad yn nifer y dysgwyr sy'n astudio ieithoedd tramor modern mewn ysgolion uwchradd yng Nghymru. Ac mae Suzy'n iawn, nid ydym ar ein pen ein hunain yn hyn, mae'n rhan o ddirywiad cyffredinol ar draws y Deyrnas Unedig, ac mae'r rhesymau am hynny'n niferus ac weithiau'n eithaf cymhleth. Nawr, dyna pam, ers 2015, fod dros £2.5 miliwn wedi cael ei fuddsoddi yn rhaglen Dyfodol Byd-eang Llywodraeth Cymru i wella a hyrwyddo ieithoedd tramor. Mae'r cyllid hwn wedi arwain at ganolfannau rhagoriaeth newydd, lle mae ysgolion yn gweithio mewn partneriaeth â phrifysgolion a phartneriaid i wella'r profiad addysgu a dysgu. Eleni, yn ogystal â pharhau i ariannu ein rhaglen fentora myfyrwyr ieithoedd tramor modern sydd wedi ennill gwobrau, rhaglen sy'n anelu at gynyddu nifer y bobl sy'n astudio ieithoedd ar lefel TGAU, rwyf hefyd yn ariannu cynllun peilot ar gyfer rhaglen fentora myfyrwyr ieithoedd tramor modern gyda'r nod penodol o gynyddu'r nifer sy'n astudio ieithoedd tuag at safon uwch hefyd.

Nawr, mae Suzy'n iawn, mae rhannau o Dyfodol Byd-eang wedi cyflawni a cheir rhannau o Dyfodol Byd-eang lle nad ydym wedi gweld y cynnydd y byddem yn dymuno ei weld. Dyna pam y byddaf yn cyhoeddi dull newydd o gyflawni rhaglen Dyfodol Byd-eang ym mis Ebrill eleni. A byddwn yn parhau i weithio gyda'n partneriaid i gefnogi ein hysgolion wrth i ni drosglwyddo i'n cwricwlwm newydd.

Rhaid inni beidio ag anghofio, pan fo disgyblion yn dewis astudio—ac i fod yn deg â Suzy, fe wnaeth hi gyfeirio at hyn—y myfyrwyr hynny sy'n dewis ieithoedd tramor modern, wel, maent yn gwneud yn wirioneddol dda mewn gwirionedd. Cefais fy nghalonogi'n arbennig gan gyrhaeddiad rhagorol myfyrwyr ieithoedd tramor modern, sy'n dyst nid yn unig i'w gwaith caled, ond hefyd i'r addysg ieithoedd tramor modern rhagorol y mae'r myfyrwyr hyn yn ei chael. Roeddwn wrth fy modd fod athrawon ysgol gynradd Sant Paul yr Eglwys yng Nghymru yng Nghaerdydd ac Ysgol Osbaston yr Eglwys yng Nghymru yn Nhrefynwy wedi cael eu cydnabod yng Ngwobrau Athrawon Almaeneg 2019 am eu cyfraniad rhagorol i addysgu Almaeneg yn y sector cynradd, sy'n dangos bod ymarfer rhagorol i'w weld yma yng Nghymru eisoes, ond mae angen inni adeiladu arno.

Yn y tymor hwy, bydd cymwysterau Cymraeg, Saesneg ac ieithoedd rhyngwladol yn newid hefyd ac mae angen inni weithio'n agos gyda Cymwysterau Cymru i ystyried sut y dylai cymwysterau newid yn unol â'r cwricwlwm newydd er mwyn mynd i'r afael â'r dull mwy cyfannol o ddysgu ieithoedd. Ac fel chi, Suzy, rwy'n credu y dylai fod pwyslais ar siarad a chyfathrebu yn hytrach na'r hyn sy'n digwydd weithiau yn y system bresennol o bosibl, lle ceir pwyslais ar ysgrifennu a darllen, yn hytrach na'ch gallu i gyfathrebu â bod dynol arall a gallu dangos cymhwysedd yn eich gallu i gyfathrebu ar lafar gyda gwahanol bobl.

Rydym yn symud oddi wrth system atebolrwydd sydd â phwyslais anghymesur nad yw'n ddefnyddiol ar rai mesurau perfformiad unigol i hyrwyddo'r defnydd o ystod ehangach o wybodaeth sy'n crisialu cynnydd ein holl ddysgwyr yn well a'r cyfan o'u dysgu a'u profiad a'n huchelgeisiau o fewn y cwricwlwm newydd. Ochr yn ochr â hyn, rydym wedi bod yn datblygu trefniadau gwerthuso a gwella newydd a fydd yn cefnogi'r broses o roi cwricwlwm Cymru ar waith, a bydd yn seiliedig ar yr egwyddorion a ganlyn—dylent fod yn deg, yn gydlynol, yn gymesur ac yn dryloyw. Rydym yn cychwyn ar gynllun strategol tair blynedd ar gyfer treialu, datblygu a gweithredu'r trefniadau newydd hyn. Drwy amlygu agweddau ar y trefniadau gwerthuso a gwella eleni, byddwn yn gallu profi agweddau ar y trefniadau newydd a bydd hyn yn rhoi eglurder ynghylch y gwahanol rolau a chyfrifoldebau wrth symud ymlaen. Bydd y trefniadau newydd yn cefnogi ein nod i godi safonau, gan leihau'r bwlch cyrhaeddiad ac fel Suzy, rwy'n pryderu wrth weld bod ieithoedd yn cael eu hystyried ar gyfer math penodol o fyfyriwr, yn hytrach na'u bod o werth i bob myfyriwr, ac fel bob amser, Ddirprwy Lywydd, yn canolbwyntio ar ddarparu system addysg sy'n destun balchder cenedlaethol ac sy'n ennyn hyder y cyhoedd.

I gloi, hoffwn ddweud bod ieithoedd yn hanfodol ac yn bwysig iawn i ffyniant Cymru yn y dyfodol ac i'n dylanwad yng ngweddill y byd. Rwy'n cydnabod yr her yn y tymor byr, ac wrth i'n newidiadau ddechrau cael effaith, bydd angen inni ddyblu ein hymdrechion gyda phartneriaid ar yr agenda hon, gan ddeall rhai o'r rhesymau go iawn pam y mae myfyrwyr yn dewis peidio ag astudio pynciau TGAU—ac mae Mike Hedges yn iawn, weithiau mae materion amserlennu yn broblem—hyrwyddo ieithoedd, a'r canfyddiad fod cymwysterau TGAU iaith yn anodd. Bydd yr Aelod yn ymwybodol fod rhai newidiadau eisoes wedi'u gwneud yn Lloegr o ran graddio TGAU Ffrangeg ac Almaeneg, er nad Sbaeneg, ac mae Cymwysterau Cymru a Chyd-bwyllgor Addysg Cymru yn edrych ar y systemau hynny o fewn ein system ni, gan fod canfyddiad yn aml fod gwneud y cymwysterau TGAU hyn yn anodd a bod pethau haws a ffyrdd haws o gael eich gradd A* drwy ddewis pynciau eraill. Ond oni bai ein bod yn cyfathrebu â myfyrwyr ynglŷn â phwysigrwydd y pynciau hyn a'r cyfleoedd gwych a all ddeillio o ennill cymwysterau o'r fath, ni fyddwn yn gwneud cynnydd pellach. Ac felly byddwn am ystyried hynny, fel y dywedais, yn ein fersiwn newydd o Dyfodol Byd-eang, a gaiff ei chyhoeddi yn nes ymlaen eleni.

Rwy'n deall, ac yn wir, rwy'n gresynu at fy methiant fy hun yn hyn o beth, ond mae Darren yn iawn, nid yw byth yn rhy hwyr, ac fel yntau, gallwch ddod o hyd i mi weithiau, pan fyddaf adref gyda'r nos, ar fy ap Duolingo yn ymarfer ychydig o Gymraeg ac ychydig o Espagnol. Ond mae ffordd bell i fynd. Byddaf yn codi mater mynediad at apiau dysgu ar-lein gyda'r Gweinidogion perthnasol. Yn sicr mae'r ffordd y gallwn helpu pob plentyn i gaffael ieithoedd a defnyddio apiau o fewn y system addysg yn rhywbeth y bydd angen inni ei groesawu'n rhan o'n dyfodol wrth symud ymlaen.

Ond i gloi, Ddirprwy Lywydd, rwy'n ddiolchgar i Suzy Davies am gyflwyno'r ddadl hon. Credaf fod consensws yma fod hyn yn bwysig i ddyfodol Cymru a chredaf y gall ein cwricwlwm newydd a'r pwyslais ar gyflwyno dysgu iaith yn llawer cynharach ym mywyd y plentyn ein helpu i oresgyn rhai o'r problemau rydym yn bendant wedi'u gweld, a byddwn yn parhau i fynd i'r afael â hwy gyda phenderfyniad. Diolch yn fawr.

Diolch. Diolch yn fawr iawn, a daw hynny â thrafodion heddiw i ben. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 19:20.