Part of the debate – Senedd Cymru am 4:25 pm ar 8 Ionawr 2020.
Ie, Diolch, Huw, fe gymeraf hynny gan ddechrau ar y diwedd. Y pwynt olaf a wnaethoch am y goblygiadau i'n perfformiad, yn fy marn i, yn ôl y dystiolaeth gyfyngedig a gawsom hyd yn hyn, roedd y dystiolaeth a gawsom yn gyson ac yn glir iawn o ran y goblygiadau i ni. Os deuwn at bwynt lle na allwn ehangu maint y Cynulliad hwn, credaf ei bod yn amlwg i bawb y siaradasom â hwy hyd yma y bydd yn rhaid i'r ffordd y mae'r Cynulliad yn gweithio newid yn ddramatig. Ac mae'n debyg y bydd yn rhaid cael rhai argymhellion y byddai llawer o Aelodau'r lle hwn yn eu hystyried yn annymunol.
Ac os dywedaf wrthych mai un o'r pethau a awgrymwyd i ni hyd yn oed, a fyddai'n eithriadol o annymunol i mi ac i'r rhan fwyaf o'r Aelodau yn yr ystafell hon, oedd y gallai fod yn rhaid inni oedi datganoli ei hun os nad ydym mewn sefyllfa i gyflawni ein swyddogaethau'n effeithiol. Yr hyn roedd y bobl hynny'n sôn amdano oedd y byddai'n rhaid inni ddweud, o ran pwerau pellach, os na allwn ymgymryd â rhagor o bwerau'n fwy effeithiol, efallai y bydd yn rhaid inni ddweud na allwn ac efallai y bydd yn rhaid inni edrych ar y pwerau sydd gennym eisoes a dweud na allwn bellach fwrw ymlaen â'r pwerau hynny oni allwn eu gwneud yn effeithiol. Nawr, nid wyf yn dweud bod hynny'n rhywbeth roedd y pwyllgor yn cytuno ag ef, nid wyf yn dweud y byddai hynny o reidrwydd yn un o'n hargymhellion; yr hyn rwy'n ei ddweud wrthych yw bod hwnnw'n un o'r awgrymiadau a gyflwynwyd gan bobl sy'n ymgysylltu â ni ac roeddent yn dweud y byddai angen inni roi ystyriaeth ddifrifol i hyn.
Agweddau eraill ar ein gwaith y byddai'n rhaid inni edrych arnynt yw ein hwythnos waith, sawl diwrnod yr wythnos y bydd y Cynulliad hwn yn eistedd, pa mor hir fydd ein dyddiau, faint o bwyllgorau sy'n cyfarfod, a oes angen inni uno rhai o'n pwyllgorau, a allwn anfon pobl adref ar ddydd Iau neu a oes raid i bobl aros yma bum niwrnod yr wythnos, a phob un o'r mathau hyn o bethau. Os ydym o ddifrif ynghylch bod yn gorff deddfu sydd o ddifrif ynghylch craffu ar waith y Llywodraeth hon, oni fyddwn yn ehangu'r capasiti, bydd yn rhaid inni wneud rhai penderfyniadau anodd ac annymunol iawn.
O ran yr amserlenni, yr amserlen rydym yn gweithio arni ar hyn o bryd yw llunio argymhellion y pwyllgor cyn toriad yr haf eleni gyda'r bwriad o ddod yn ôl i'r Cynulliad ar gyfer dadl yn sesiwn yr hydref—felly, cyn toriad yr hydref ym mis Hydref. Dyna'r math o amserlen rydym yn gweithio iddi. Gallai lithro, neu beidio. Nid wyf yn gwybod faint o ryddid fyddai gan y pwyllgor i lithro yn ei amserlen oherwydd bod y penderfyniad hwnnw wedi'i wneud gan y Cynulliad hwn o ran, wyddoch chi, mai grŵp gorchwyl a gorffen ag iddo amser cyfyngedig yw hwn. Rwy'n credu bod angen inni weithio yn ôl yr amserlen honno. Mae'n rhaid i mi ddweud bod clercod y pwyllgor—. A gaf fi ddiolch o galon i glercod y pwyllgor sydd wedi gweithio'n galed iawn ar gynhyrchu amserlen ar ein cyfer, gan nodi'n glir iawn y darnau o dystiolaeth sydd angen inni eu casglu a'r grwpiau y mae angen inni siarad â hwy yn ystod ein gwaith?
Daw hynny â mi at y pwynt a godwyd gennych, Huw, a chrybwyllais ef yn fy ateb blaenorol, ynghylch ymgysylltiad ac ymwneud â dinasyddion. Yr hyn rydym yn ei gynnig o ran ymgysylltu â dinasyddion yw ein bod yn sefydlu cynulliad dinasyddion. Y rheswm pam ein bod wedi cynnig sefydlu cynulliad dinasyddion yw bod hynny'n rhoi'r cyfle gorau inni gael sampl cynrychiadol iawn o'r etholaeth ehangach o ran oedran, rhyw, lleoliad, iaith—Cymraeg, Saesneg ac ati—y gallwn eu dwyn ynghyd gyda safbwyntiau amrywiol, safbwyntiau gwleidyddol amrywiol, a gellir gwneud hynny'n eithaf gwyddonol, ein bod yn cael pobl at ei gilydd mewn math o senedd fach, math o gynulliad dinasyddion. Ond, ac mae hwn yn 'ond' mawr, mae hwnnw'n ymarfer costus iawn. Byddem yn ceisio gwneud hynny—. Rydym wedi trafod gyda'r clercod sut y gallem wneud hynny yn y ffordd fwyaf costeffeithiol. Felly, rydym wedi edrych ar ben isaf y raddfa, ond hyd yn oed ar ben isaf y raddfa, nid yw'r swm o arian y byddai ei angen i redeg cynulliad dinasyddion yn ansylweddol. Ond os ydym o ddifrif ynglŷn â'i wneud, ac os ydym o ddifrif eisiau gwneud yn siŵr ein bod yn cael barn wybodus gan y cyhoedd, teimlwn y byddai'n arian sy'n werth ei wario. A deallaf y bydd Comisiwn y Cynulliad yn edrych ar hynny ar 27 Ionawr i gymeradwyo ein cais am gynulliad i ddinasyddion, gobeithio. Os na chawn gynulliad dinasyddion, bydd yn rhaid inni edrych ar ffyrdd eraill o ymgysylltu â'r cyhoedd, a gallai hynny ddigwydd drwy grwpiau ffocws, gallai ddigwydd drwy arolygon barn, gallai ddigwydd drwy ffyrdd eraill o ymgysylltu. Ond rydym yn awyddus iawn i symud ar hyd y ffordd hon o ymgynghori'n ystyriol iawn gyda phobl ar draws ystod eang o safbwyntiau ac yn y blaen.
Felly, y pwynt arall y credaf i chi ei godi, Huw, oedd yr un am y sedd agored i'r Blaid Geidwadol, ac unwaith eto, rwy'n ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth ymateb i Delyth Jewell: mae'r sedd yno i'r Blaid Geidwadol allu ymuno. Gobeithio y gallwn barhau â'n sgyrsiau â hwy, y byddant yn ymgysylltu â gwaith y pwyllgor hwn ac y byddant yn adolygu ac yn ystyried eu penderfyniad ac yn dychwelyd atom gyda safbwynt mwy cadarnhaol yn y dyfodol.