2. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau Llywodraeth Cymru i wahardd parcio ar balmentydd yng Nghymru? OAQ54962

Gwnaf. Rydym wedi creu grŵp tasglu arbennig i ymchwilio i'r materion sy'n ymwneud â pharcio ar balmentydd a phenderfynu ar y ffordd orau o weithredu ateb i'r broblem hon. Disgwylir i'r grŵp adrodd ar ei ganfyddiadau ym mis Mehefin eleni.

Mynegwyd pryderon i mi, mewn e-byst a llythyrau, gan etholwyr sy'n poeni am barcio ar balmentydd. Mae llawer o ddatblygiadau tai newydd yn cael eu hadeiladu gyda cherbytffyrdd cul iawn a heb ddigon o le i geir. Mae hynny'n wir mewn perthynas ag un o ddatblygiadau Redrow yn fy etholaeth, Cwm Calon, sy'n ddatblygiad cymharol newydd, ac nid oes gan bobl unrhyw ddewis ond parcio ar y palmentydd oherwydd cynllunio gwael ar ran Redrow. Un mater penodol y mae'n rhaid i unrhyw gamau pellach ei ystyried hefyd yw cerbydau contractwyr a cherbydau gwaith y mae pobl yn eu gyrru adref o'r gwaith. Mae'r rhain wedi achosi rhwystrau sylweddol mewn gwahanol rannau o fy etholaeth, a chredaf ei fod yn fater cynllunio lawn cymaint â mater trafnidiaeth, ac mae angen mynd i'r afael ag ef. Rwy'n teimlo mai'r ffordd ymlaen, yn dilyn y grŵp gorchwyl, fyddai archwilio sut y bydd gwaith ymgynghori pellach yn mynd rhagddo, ac mae'n rhaid cynnwys preswylwyr yn y gwaith hwnnw, a datblygwyr hefyd. Felly, a allwch ddweud wrthyf, pan fydd y grŵp gorchwyl yn adrodd, beth fydd y cynlluniau pellach a sut y bydd hynny'n cael ei ddatblygu wedyn?

Diolch. Credaf fod gan bob un ohonom brofiad diweddar o gerdded milltiroedd yn ein hetholaethau dros y misoedd diwethaf, a byddwn wedi gweld drosom ein hunain fod hon yn broblem mewn amryw o gymunedau. Ac mae Hefin David yn llygad ei le: mewn rhai mannau, yn enwedig ar yr ystadau mwy newydd, yn aml nid oes ganddynt fawr o ddewis ond parcio ar y palmant, yn enwedig os oes ganddynt fwy nag un car. Dyna pam rwy'n awyddus, wrth i mi sefydlu'r tasglu hwn, i ni gael ateb i'r hyn sy'n digwydd yn ein cymunedau ar hyn o bryd.

Felly, mae Phil Jones, a wnaeth waith rhagorol i Lywodraeth Cymru ar lunio ein canllawiau cynllunio teithio llesol, yn arwain y tasglu hwn i ni, a'r tasglu ar derfynau cyflymder 20 mya. A hoffwn weld y ddau ohonynt yn rhan o'r un ateb. Oherwydd mae parcio ar balmentydd yn symptom o ddibyniaeth ein cymdeithas ar geir—nid yw'n un o'r achosion. Ac mae angen inni fynd i'r afael ag effeithiau negyddol yr hyn sydd, i bob pwrpas, yn ymddygiad gwrthgymdeithasol mewn sawl achos—y ffordd ddiofal a'r ffordd ddifeddwl y mae llawer o bobl yn parcio—ond gan gofio hefyd, fel y dywed Hefin David, nad oes fawr o ddewis ond gwneud hynny mewn rhai ardaloedd.

Felly, dyna pam fod y tasglu y mae Phil Jones wedi'i ddwyn ynghyd yn un pragmatig. Mae'n rhaid iddo ddod o hyd i ateb sy'n gweithio, nad yw'n dieithrio pobl ac yn gwneud iddynt ymbellhau oddi wrth y newid ymddygiad ehangach rydym yn ceisio'i gyflawni, ac nad yw'n gwneud bywyd yn anos i awdurdodau lleol sydd eisoes dan bwysau. Mae'n rhaid i hyn fod yn rhywbeth sy'n mynd i weithio. Felly, mae gennym ystod o ffrydiau gwaith: mae cyfathrebu'n un ohonynt, gan fod angen i hyn ymwneud, yn y pen draw, â newid ymddygiad. Mae'n rhaid iddo ymwneud hefyd â gorfodaeth. Felly, yn y bôn, mae gennym ddau ddewis: naill ai dull cyffredinol, a cheisio gwahardd parcio ar balmentydd yn gyfan gwbl, ac mae cwestiynau'n codi ynglŷn ag a oes gennym y pwerau i wneud hynny ai peidio, neu ddull mwy gwahaniaethol, sy'n rhoi’r pwerau i awdurdodau lleol fynd i’r afael â mannau problemus drwy orfodaeth sifil fel y gwelant yn addas. Nawr, nid wyf am ragfarnu argymhellion y panel arbenigol ar hyn, ond fel y dywedais, y peth pwysig yw bod angen inni fynd i'r afael â'r broblem gan ei bod yn broblem, ond mae angen inni fynd i'r afael â hi mewn ffordd nad yw'n cosbi pobl a gwneud bywyd yn anos, ac mae'n rhaid iddi weithio yn y tymor hwy.

A gaf fi gytuno â Hefin? Credaf fod pob un ohonom wedi gwneud gwaith achos yn ogystal â gweld arferion gwael iawn. Hoffwn ganmol Living Streets Cymru, a gomisiynodd arolwg ymchwil o dros 1,000 o bobl—felly llawer o bobl yng Nghymru—a ganfu fod 83 y cant o’r ymatebwyr o blaid gwahardd parcio ar balmentydd. Nawr, yn ymarferol, gwn y byddai hynny'n creu problemau, yn enwedig mewn ardaloedd sydd wedi'u cynllunio mor wael fel nad oes fawr o ddewis ond parcio ar y palmant neu ar ran o'r palmant, ond dylai peidio â rhwystro palmentydd fod yn egwyddor sylfaenol. Beth ar y ddaear y mae rhieni â phramiau neu bobl sy'n ddibynnol ar gadeiriau olwyn, neu gerddwyr, hyd yn oed, i fod i'w wneud?

Nid dyma'r ffordd y dylem fod yn dylunio mannau trefol newydd. Ond mae'n broblem ers amser maith mewn sawl ardal lle nad oes yn rhaid i bobl barcio ar y palmant mewn gwirionedd, ond maent yn gwneud hynny gan fod hynny wedyn yn caniatáu i draffig lifo'r ddwy ffordd mewn ardaloedd trefol. Weithiau, dylem ystyried ciw traffig fel rhan o reolaeth draffig, ac nid oes gennych hawl i rasio drwodd ar ba gyflymder bynnag er mwyn mynd o A i B. Y cerddwr ddylai fod bwysicaf yn y cyswllt hwn.

Diolch i David Melding. Yn ogystal â chanmol Living Streets am eu hymchwil, buaswn wedi gobeithio y byddai wedi canmol Llywodraeth Cymru am gymryd camau yn y maes hwn. Rydym yn gweithio'n agos gyda Living Streets. Fel y dywedaf, mae wedi tynnu sylw at rai o'r cymhlethdodau sy'n gysylltiedig â chyflwyno gwaharddiad, a byddwn yn mynd i'r afael â'r rheini. Oherwydd mae'r ddeddfwriaeth gyfredol yn gymysgedd cymhleth o sancsiynau troseddol a sifil.

Felly, bydd yn cymryd amser i benderfynu beth yw'r dewis gorau er mwyn bwrw ymlaen â hyn i Gymru, ond rwy'n gobeithio parhau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau dros y misoedd nesaf a darparu sesiynau briffio ynglŷn â sut yn union y bwriadwn wneud hynny. Ond fel y dywedaf, mae angen inni ystyried hyn yn rhan o'r gyfres ehangach o fesurau sydd gennym, ynghyd â therfynau cyflymder 20 mya, i ddechrau sicrhau newid moddol a mynd i'r afael â thra-arglwyddiaeth y car yn ein cymdeithas, ond ni fydd hynny'n gweithio oni bai ein bod yn rhoi dewisiadau amgen i bobl hefyd.

Rwy'n ddiolchgar fod y mater hwn wedi'i godi gan fod mater arall yng Nghaerffili y byddwch yn ymwybodol ohono, rwy'n siŵr, lle nad yw preswylwyr lleol yn gallu parcio, sef ym Mryn Heol ym Medwas, lle mae'r preswylwyr wedi cael llond bol ar ddiffyg penderfyniadau gan Gyngor Bwrdeistref Sir Caerffili neu ddiffyg unrhyw gamau i fynd i'r afael â'r broblem. Dywedir wrthynt na allant barcio y tu allan i'w tai ar y stryd, ond ni allant barcio ar y palmant chwaith, am resymau amlwg. Ac roedd y cyngor wedi cyhoeddi y byddent yn rhoi camau ar waith i'w helpu, ond maent wedi tynnu'n ôl o wneud hynny. Felly, yn amlwg, er fy mod yn llwyr gefnogi’r hyn y mae’r Llywodraeth yn ei wneud o ran ei huchelgais i wahardd parcio ar balmentydd, a fyddai’r Dirprwy Weinidog yn cytuno â mi, er mwyn i hyn weithio, fod yn rhaid i awdurdodau lleol ddarparu lleoedd parcio priodol fel y gall preswylwyr barcio'n ddiogel y tu allan i'w cartrefi eu hunain?

Ni chredaf y dylem ladd ar awdurdodau lleol yma gan eu bod mewn sefyllfa anodd iawn. Y broblem, yn y bôn, yw nifer y ceir y mae llawer ohonom bellach yn berchen arnynt. Ac yn syml, ni ddyluniwyd y strydoedd i ddarparu ar gyfer nifer y cerbydau sy'n ceisio gwasgu i mewn i stryd a gynlluniwyd ar gyfer ceffyl a throl.

Felly, mae hyn yn fwy na mater o ddarparu mwy o dir i geir gael parcio, oherwydd lle fydd pen draw hynny? Ac ai dyma'r defnydd gorau o dir yn ein cymuned—ei ddarparu ar gyfer ceir? Does bosibl nad yr ateb go iawn yw ceisio rhoi dewisiadau amgen i bobl fel nad oes angen i aelwydydd fod yn berchen ar fwy nag un car, a bod ffyrdd eraill o fynd o le i le.

Credaf fod dyfodiad ceir trydan a cheir di-yrrwr, lle mae ceir yn llawer llai tebygol o fod yn eiddo i rhywun, maent yn fwy tebygol o gael eu prydlesu a'u rhannu gan y bydd y costau cyfalaf mor uchel—bydd yn gludiant ymatebol ar alw, a dim ond 15 i 20 mlynedd i ffwrdd yw hyn. Felly, mae technoleg yn cynnig rhyw lun o ateb i ni y hyn o beth.

Yn y tymor byr, mae gan gynghorau broblem anodd iawn wrth geisio cymrodeddu rhwng galwadau sy'n gwrthdaro gan bobl sy'n awyddus i barcio mor agos â phosibl i'w cartref. Credaf fod angen i ni roi set o arfau iddynt lle gallant ddefnyddio eu crebwyll o ran yr hyn sy'n iawn i'w cymunedau, ac anfon neges glir iawn hefyd nad yw'n dderbyniol iddynt barcio ble y mynnant pryd y mynnant pan fo hynny'n rhwystro pobl â phramiau ac anableddau rhag symud o gwmpas.