Part of the debate – Senedd Cymru am 4:22 pm ar 28 Ionawr 2020.
Diolch yn fawr; roedd lot o gwestiynau fanna.
Yn gyntaf i gyd, a gaf i ddweud pa mor galonogol yw hi ein bod ni'n gweithredu nawr yn drawsbleidiol tuag at y targed yma o 1 miliwn o siaradwyr? Dwi yn meddwl bod hynny yn rhoi neges glir tu fewn i Gymru a thu hwnt, ac mae hon yn neges rŷm ni'n ceisio ei dangos i Ogledd Iwerddon, er enghraifft, i ddangos bod yna daith a siwrnai rydych chi'n gallu mynd arni fel gwlad gyda phwnc efallai a oedd yn sensitif, ond yn rhywbeth nawr sydd wedi dod yn rhywbeth sydd wedi cael ei dderbyn gan gymdeithas yn gyffredinol.
Dwi yn meddwl bod yna gyfle i ni sôn am y Gymraeg tu hwnt i'n ffiniau a dwi'n eithaf bodlon siarad mwy am hynny rhywbryd, ond jest i roi syniad i chi: yn ddiweddar, fues i yn UNESCO yn siarad â nhw ynglŷn â sut y gallant efallai ein defnyddio ni fel model o beth rŷm ni'n gallu ei wneud, beth rydym ni wedi ei wneud, ac yn arbennig mewn meysydd fel technoleg. Roedd lot o ddiddordeb gyda nhw i glywed mwy am hynny.
Rydym ni wedi cael ymateb, dwi'n meddwl, cadarnhaol o ran y WESPs ac wedi bod yn cydweithredu yn agos iawn gyda chynghorau lleol. Dwi'n meddwl beth sy'n bwysig yw ein bod ni'n dod â chynghorau lleol a'u poblogaeth nhw ar y siwrnai gyda ni. Mae hwn yn rhywbeth lle mae'n anodd iawn ceisio 'force-o' rhywun i gymryd y Gymraeg fel pwnc ac i gymryd hi fel ffordd maen nhw eisiau Cymraeg llawn amser yn eu hysgolion nhw. Felly, mae'n rhaid i ni ddarbwyllo pobl. Rydym ni wedi gwneud hynny, dwi'n meddwl, ond mae'r WESPs ac mae'r ffaith bod gennym ni 10 mlynedd nawr i gynllunio yn help aruthrol, dwi'n meddwl. Felly, dwi'n cytuno mai darbwyllo pobl, nid gorfodi, yw'r ffordd orau i symud hyn ymlaen.
Mae yna lot o bethau y gallem eu gwneud o ran defnydd iaith. Mae yna, yn sicr, ffyrdd gwahanol o ddefnyddio'r moron. Un enghraifft o hyn oedd yr enghraifft gyda'r arian cyfalaf ddefnyddiom ni i geisio annog rhai o'r awdurdodau i fynd ymhellach gyda'u cynlluniau nhw. Felly, roedd £30 miliwn ychwanegol wedi cael ei roi yn uniongyrchol i'r llywodraethau lleol hynny oedd yn fodlon agor ysgolion Cymraeg newydd. Felly, mae yna foronen mewn lle.
O ran y prentisiaethau, eisoes mae tua 12 y cant o'r prentisiaethau a'r bobl sydd yn gwneud gwaith yn ein cymunedau ni ac yn ein colegau ni—mae tua 12 y cant o'r rheini'n cynnwys elfen o'r Gymraeg. Ac mae'n wir i ddweud bod cael prentisiaethau ym meysydd gofal a gofal plant, er enghraifft, lot yn haws nag, efallai, yn y sector breifat. Dwi yn meddwl bod yna fwy o waith i'w wneud yn rhai o'r ardaloedd yna roeddech chi'n sôn amdanynt—lletygarwch a manwerthu—ond dyna pam beth rŷn ni'n trio gwneud yw codi ymwybyddiaeth pobl am ddefnydd o'r iaith drwy gynlluniau fel Cymraeg Gwaith: sicrhau bod pobl yn gweld mantais o ddefnyddio'r Gymraeg ac efallai wedyn cymryd rhywun sydd eisiau gwneud prentisiaeth ymlaen fel rhan o'u datblygiad nhw.
O ran dysgu Cymraeg fel pwnc, wel, mae hwn yn rhywbeth rŷn ni'n ceisio annog pobl i wneud fel lefel A. Dŷch chi wedi gweld ein bod ni wedi rhoi £150,000 yn ychwanegol i geisio annog pobl yn y maes yma i fynd o wneud TGAU i wneud lefel A ac hefyd ymlaen i'r brifysgol. Mae Saesneg hefyd yn cael trafferth. Mae pobl yn cael trafferth i wneud Saesneg hefyd. Felly, nid mater yn unig i'r Gymraeg yw hi.
O ran defnydd y Gymraeg, rŷn ni wedi bod yn rhoi pwysau ar bobl fel y Coleg Cymraeg Cenedlaethol i sicrhau eu bod nhw'n gwneud, efallai, mwy yn y maes cymdeithasol ac ati, ac mae pethau fel Dydd Miwsig Cymru gyda ni'n dod i fyny cyn bo hir, ac mae hwnna'n gyfle i bobl i sicrhau bod yna gyfle i gymdeithasu drwy gyfrwng y Gymraeg.
Mae yna waith i'w wneud ar drosglwyddo iaith ac mae yna gynllun gyda ni rŷn ni'n ei baratoi ar hyn o bryd, a bydd hwnna'n dod allan cyn bo hir. Ond rŷn ni'n ymwybodol bod yn rhaid i ni weld beth yw'r pethau yna sy'n cael pobl i ddefnyddio'r iaith—i switsio o ddefnyddio'r Saesneg i'r Gymraeg yn y meysydd cymdeithasol.
O ran safon y Gymraeg, dwi yn meddwl ei fod e'n really bwysig ein bod ni'n codi hyder pobl sy'n gwneud ymgais i siarad Cymraeg. Mae'n bwysig bod ni ddim yn beirniadu ac mae'n bwysig ein bod ni'n trio ymdawelu'r plismyn iaith. Felly, dwi yn gobeithio bod y neges yna wedi mynd mas yn glir. Wrth gwrs bod yn rhaid i ni gael safonau hefyd, ond mae'n rhaid i ni gael y balans yna'n iawn.