1. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am strategaeth tlodi tanwydd Llywodraeth Cymru? OAQ54981

Rwy'n disgwyl i'r cynllun newydd ar gyfer trechu tlodi tanwydd yng Nghymru gael ei gyhoeddi ar gyfer ymgynghori ym mis Chwefror. Bydd yn cael ei lywio gan yr adolygiad tirwedd ar dlodi tanwydd a gyhoeddwyd gan Swyddfa Archwilio Cymru ar 3 Hydref.

Diolch. Fel y gwyddoch, roeddem yn edrych ymlaen at gyhoeddi ymgynghoriad y strategaeth tlodi tanwydd y mis hwn, a'r cynllun terfynol y mis nesaf. Yr wythnos diwethaf, rhoddodd y Gymdeithas Landlordiaid Preswyl dystiolaeth i ymchwiliad Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig y Cynulliad i dlodi tanwydd, gan alw, dyfynnaf, 'am ddull mwy cyfannol', gan ddweud mai eiddo yn rhai o'r ardaloedd mwyaf difreintiedig yn unig y mae’r strategaeth gyfredol wedi mynd i'r afael â hwy hyd yn hyn, a bod llawer o feddianwyr sy'n dlawd o ran tanwydd yn byw mewn cartrefi mewn ardaloedd mwy cyfoethog hefyd. Ac ymhlith galwadau eraill, fe wnaethant alw am dargedu’r cartrefi lleiaf effeithlon o ran tanwydd yn gyntaf, megis eiddo â sgôr effeithlonrwydd ynni isel, gan gynnwys y rheini yn y sector rhentu preifat, a chymorth i denantiaid.

Fis Hydref y llynedd, canfu adroddiad Sefydliad Bevan yn y maes hwn mai'r aelwydydd cyfoethocaf sy’n elwa fwyaf o'r strategaeth tlodi tanwydd gyfredol neu strategaethau tlodi tanwydd blaenorol, lle roedd nifer yr aelwydydd cyfoethocach mewn tlodi tanwydd wedi gostwng 75 y cant, ond 25 y cant yn unig ymhlith yr aelwydydd tlotaf, ac roeddent yn dweud bod hynny'n arwydd pam fod Llywodraeth Cymru wedi methu cyrraedd ei tharged i drechu tlodi tanwydd.

Er y gostyngiad cyffredinol yn nifer yr eiddo mewn tlodi tanwydd, mae hyn yn dangos efallai fod angen ffocws newydd penodol. Sut y bydd eich strategaeth newydd yn mynd i'r afael â'r pryderon hyn, a phryd y disgwyliwch i'r cynllun gael ei gyhoeddi?

Credaf eich bod yn llygad eich lle: mae angen i ni sicrhau ein bod yn mynd i'r afael â'r cartrefi mwyaf difreintiedig yn gyntaf, yn fy marn i, ac yn sicr, pe bai gennym fwy o arian, gallem ei ledaenu'n llawer ehangach. Rydym wedi gwneud cynnydd gwirioneddol dros y 10, 11 mlynedd diwethaf, ac rydym wedi gwella effeithlonrwydd ynni mewn mwy na 50,000 o gartrefi, ac rydym hefyd wedi gallu cefnogi dros 129,000 o bobl, ond mae gormod o lawer o bobl yn dal i fyw mewn tlodi tanwydd yng Nghymru.

Yn amlwg, fel rhan o'r strategaeth newydd, gallwn edrych ar gael y ffocws newydd hwnnw, a buaswn yn falch iawn o gael unrhyw dystiolaeth a roddwyd, ac rwy'n ymwybodol iawn o adroddiad y pwyllgor newid hinsawdd ar dlodi tanwydd, ac maent yn casglu tystiolaeth lafar ar hyn o bryd. Ac er y bydd eu hadroddiad yn cael ei gyhoeddi'n rhy hwyr yn ôl pob tebyg i gael effaith ar y strategaeth y byddwn yn ei chyhoeddi fis nesaf, rwy'n siŵr y bydd yn ein helpu wrth i ni fwrw ymlaen â'r polisi.

Rwy'n siŵr, Weinidog, y byddech yn cytuno â mi mai un elfen allweddol o drechu tlodi tanwydd yw sicrhau bod pobl yn gallu cael y cyngor cywir i newid defnyddwyr, o bosibl—rhywbeth y mae pobl hŷn, yn enwedig, yn ei chael hi'n anodd ei wneud—a hefyd i weld pa gynlluniau grant, pa gymorth a allai fod ar gael. Fe fyddwch yn ymwybodol y bydd Llywodraeth Cymru, yn y flwyddyn ariannol newydd, yn gwneud newidiadau eithaf sylweddol i'r gwasanaethau cynghori, strwythurau'r gwasanaethau cynghori y maent yn eu hariannu, a tybed a fyddech cystal â siarad â’r Gweinidogion perthnasol ynglŷn â’r newidiadau arfaethedig hynny er mwyn sicrhau bod pobl, yn enwedig y rheini yn ein cymunedau tlotaf, ac yn enwedig dinasyddion oedrannus, yn gallu cael mynediad at gyngor amserol, a chyngor yn eu cymunedau eu hunain, ac wrth gwrs, lle bo hynny'n briodol, drwy gyfrwng y Gymraeg.

Yn sicr, ac rwy'n fwy na pharod i gael y trafodaethau hynny gyda fy nghyd-Aelodau perthnasol. Credaf ei fod hefyd yn rhywbeth y mae angen i ni edrych arno yn ein gwasanaeth ynni, gan na chredaf fod pobl yn tueddu i newid defnyddwyr. Os meddyliaf am fy hun, mae'n debyg y dylwn wneud hynny; dylem wneud hynny’n rheolaidd yn fy marn i, ac yn sicr, dylem edrych ar yr arbedion y gellid eu gwneud. Ond nid oes gan lawer ohonom amser i wneud hynny; nid yw rhai pobl yn gwybod sut i wneud hynny. Rydych wedi cyfeirio at bobl oedrannus; ni chredaf y byddent yn gwybod i ble y dylent fynd am y cyngor hwnnw. Felly, credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn edrych ar yr hyn y mae gwasanaethau cynghori’n ei wneud yn y maes hwn. Felly, ydw, rwy’n fwy na pharod i gael y trafodaethau hynny.

Weinidog, y ffigurau a ddyfynnwyd gennych yn gynharach—129,000 o bobl yn cael cymorth, 50,000 o gartrefi—yn newyddion da ledled Cymru. Ond wrth gwrs, roedd y rhaglenni hynny'n seiliedig yn aml iawn ar warant a gynigiwyd gan yr Asiantaeth Gwarantau Inswleiddio Waliau Dwbl. Nawr, pan fo rhywbeth wedi mynd o’i le gyda’r datblygwyr hynny—naill ai rydym wedi cael datblygwr amheus, neu rydym wedi cael deunyddiau diffygiol, ac o ganlyniad, mae'r cartrefi wedi cael trafferth â lleithder ac yn broblemus—mae'n bwysig, felly, y gallant ddibynnu ar y warant honno i sicrhau bod y camgymeriadau hynny'n cael eu cywiro. Mae gennyf etholwyr o hyd sy'n lleisio pryderon eu bod yn ei chael hi’n anodd cael y gwarantau wedi'u sicrhau a'u cyflawni. A wnewch chi edrych eto ar y rhaglen hon er mwyn sicrhau bod y gwarantau yno i bobl, fel y gallant ddibynnu arnynt pan fydd pethau'n mynd o chwith a pheidio â gorfod gwario miloedd o bunnoedd i gywiro camgymeriadau, na ddylent orfod ei wneud?

Mae'r Aelod yn codi pwynt pwysig iawn, ac mae'n amlwg fod rhai enghreifftiau lle mae pobl sydd wedi elwa o gynlluniau Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru a gynlluniwyd i wella effeithlonrwydd ynni yn eu cartref—maent wedi cael problemau, yn enwedig gyda lleithder, a phroblemau eraill cysylltiedig. Gwn ei fod yn achos pryder i lawer o Aelodau, ar draws y Siambr—ddoe ddiwethaf, cyfarfûm â'n cyd-Aelod, Dawn Bowden, sydd â phryderon yn ei hetholaeth. Pan fydd y pethau hyn yn cael eu gosod a'u cynnal yn gywir, gwyddom y gallant wella ansawdd bywyd pobl yn sylweddol a lleddfu tlodi yn y ffordd y trafodwyd gennym. Felly rwy'n parhau i weithio gyda chontractwyr; mae fy swyddogion yn parhau i weithio gyda chyrff perthnasol hefyd, ac rwy’n fwy na pharod i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau pan fydd gennyf ragor i'w rhoi.