4. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y bwriad i gyflwyno parthau perygl nitradau yng Nghymru? OAQ54992

Ar hyn o bryd rwy'n ystyried cyngor ar fesurau i fynd i'r afael â llygredd amaethyddol ledled Cymru. Mae llygredd amaethyddol yn achosi cryn niwed i'r amgylchedd ac mae’n niweidiol i iechyd y cyhoedd. Nid yw'n gyfyngedig i barthau perygl nitradau. Mae nifer y digwyddiadau llygredd amaethyddol ledled Cymru yn 2019 yn annerbyniol o uchel. 

Diolch, Weinidog.

Bydd y rheoliadau newydd arfaethedig ynghylch parthau perygl nitradau yn effeithio ar bob fferm, pob sector a phob ardal yng Nghymru. Fe fyddwch yn ymwybodol, Weinidog, fod Undeb Cenedlaethol Amaethwyr Cymru wedi mynegi pryderon ynghylch yr effaith y mae hyn yn ei chael ar y gymuned ffermio, gan honni bod ffermwyr yn profi lefelau uwch fyth o straen a phryder. Ni roddodd gwybodaeth a ddarparwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru fel rhan o'r adolygiad nitradau yn 2016 unrhyw gyfiawnhad dros gyflwyno parthau perygl nitradau ledled Cymru. Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthod datgelu’r cyngor a’r dystiolaeth yn ymwneud â’r rheoliadau arfaethedig a gafodd gan Cyfoeth Naturiol Cymru o dan gais rhyddid gwybodaeth. O ystyried pwysigrwydd, cost a goblygiadau posibl y rheoliadau hyn, Weinidog, a wnewch chi gyhoeddi'r cyngor a'r dystiolaeth a gafwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru er budd diogelwch a thryloywder yn yr achos hwn?

Nid wyf yn siŵr a oedd yr Aelod yn y Siambr, Lywydd, pan atebais gwestiwn tebyg iawn gan Llyr Huws Gruffydd ac Andrew R.T. Davies ond fel y dywedaf, ni wrthodwyd datgelu unrhyw dystiolaeth; ddydd Llun yn unig y’i cefais. A phan fyddaf yn gwneud fy nghyhoeddiad, erbyn canol mis Chwefror mae'n debyg, bydd yr hyn y gellir ei gyhoeddi yn cael ei gyhoeddi.

Rwy'n credu bod y Gweinidog yn gwneud pwynt pwysig iawn. Os yw'r Aelodau'n bresennol ar gyfer cwestiynau a ofynnwyd ac a atebwyd yn gynt, gofynnaf i'r holl Aelodau wrando ar yr hyn sy'n digwydd yn ystod y sesiwn gwestiynau fel y gallant ofyn eu cwestiynau ac ymateb i atebion y Gweinidog fel y cawsant eu rhoi. Mae hynny wedi digwydd sawl gwaith y prynhawn yma. Joyce Watson. Dyna her i chi, Joyce.  

Nid wyf am ailadrodd unrhyw beth. Rwyf am ofyn cwestiwn penodol iawn ar barthau perygl nitradau. Tynnwyd fy sylw at y ffaith ei bod yn anos mynd i’r afael â chrynodiad nitradau ar ffermydd ieir oherwydd ei fod, yn syml, yn aros ar waelod y cwrs dŵr. Felly, yn eich trafodaethau ar barthau perygl nitradau, a gaf fi ofyn i chi edrych ar y mater penodol rwyf newydd ei grybwyll?

Buaswn yn hapus iawn i wneud hynny. Mae Joyce Watson newydd fy atgoffa o rywbeth na ddywedais wrth Mohammed Asghar. Dywedodd y bydd yn effeithio ar bob fferm ledled Cymru. Efallai nad yw hynny'n wir, ac yn sicr, mewn perthynas â nifer y digwyddiadau llygredd amaethyddol—ac rwy'n awyddus iawn i ddweud hyn—nid yw’r rhan fwyaf o ffermwyr yn llygru, a chredaf y dylem gydnabod hynny'n llwyr, ond yn yr un modd, mae pob fferm yn wahanol. Ond nid yw hynny'n wir. Ond yn sicr, i ateb Joyce Watson, buaswn yn hapus iawn i edrych ar y pwynt penodol hwnnw.

Weinidog, rwy’n croesawu’r sylw hwnnw nad yw pob fferm yn llygru ac rwyf wedi cael sylwadau gan ffermwyr yn fy etholaeth fy hun, sydd, fel y gwyddoch, yn cynnwys ffermydd teuluol llai o faint yn bennaf gyda chymysgedd o ddefaid a da byw a rhywfaint o dir âr, a nodwedd arall arnynt yw'r fioamrywiaeth ehangach sy'n perthyn i ffermydd cymysg llai o faint. Nawr, maent yn rhannu dyhead Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â gorddefnyddio a thrwytholchi nitradau—a halogion eraill, gyda llaw—mewn perthynas â ffermio, sy'n gallu diraddio pridd, ac ynghyd ag arferion ffermio gwael, gallant wenwyno cyrsiau dŵr ac amgylcheddau morol. Maent yn gwybod bod ganddynt ran i'w chwarae, ond nid yw'r rhain yn ffermydd llaeth mawr. Maent wedi clywed sicrwydd y Gweinidog heddiw ac mewn mannau eraill na fydd y cynigion yn effeithio ar fwyafrif y ffermydd teulu llai o faint, o ran cost neu fiwrocratiaeth, ond mae’n rhaid i mi ddweud, nid ydynt yn argyhoeddedig ar lawr gwlad pan fyddaf yn siarad â hwy.

Felly, beth all y Gweinidog ei ddweud i roi sicrwydd i'r ffermydd teuluol llai o faint a'r teuluoedd hynny? Ac a fyddai ar ryw adeg yn y dyfodol agos yn barod i ddod gyda mi i ymweld ag un o'r ffermydd yn fy etholaeth i drafod y cynigion? Mae gwir angen inni fynd i’r afael â’r broblem hon, ond mae angen inni ddod â’r gymuned ffermio gyda ni, gan gynnwys y ffermydd teuluol llai hynny, sy’n rhan annatod o’n cymunedau byw ac sy'n rhan annatod o'r heriau ehangach sy'n ein hwynebu o ran bioamrywiaeth a newid hinsawdd. Mae angen i bawb ohonynt fod ar ein hochr ni.

Rwy'n cytuno'n llwyr, ac rwy’n gobeithio bod yr Aelodau'n cydnabod fy mod wedi ceisio gwneud hynny am y tair blynedd a hanner diwethaf, os nad ychydig yn hwy, drwy fabwysiadu dull gwirfoddol, drwy fynychu sawl cyflwyniad ar gynllun y cyfeiriais ato mewn ateb cynharach a luniwyd gan ddau ffermwr o Sir Benfro. Rwyf wedi cael llawer o argymhellion. Hynny yw, roedd un o'r adroddiadau diwethaf a gefais gan y sector, rwy’n credu, heb i mi fynd i edrych, yn cynnwys oddeutu 35 o argymhellion; nid oedd yr un ohonynt ar gyfer y sector amaethyddol, roeddent i gyd ar gyfer y Llywodraeth. Wel, yn yr un modd, mae'n rhaid iddo weithio'r ddwy ffordd. Mae'n rhaid inni ei wneud mewn partneriaeth. Ond buaswn yn hapus iawn—. Hynny yw, rwyf wedi ymweld â llawer o ffermydd ac wedi trafod hyn dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, ac nid yw'n rhywbeth rwyf eisiau rhoi'r gorau i'w wneud.