8. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am raglen ddileu TB Llywodraeth Cymru? OAQ55003

Diolch. Gwnaethom adnewyddu'r rhaglen dileu TB yng Nghymru ym mis Hydref 2017, ac rydym yn awr yn gweld rhai tueddiadau hirdymor ar i lawr mewn dangosyddion TB allweddol, megis nifer a mynychder yr achosion. Ymrwymais i ddarparu datganiad ar y rhaglen bob blwyddyn, a byddaf yn gwneud hynny nesaf ym mis Ebrill.

Diolch i'r Gweinidog am yr ateb hwnnw. Yn y 12 mis hyd at fis Hydref 2019, lladdwyd 12,742 o wartheg. Dyna'r ffigur uchaf a gofnodwyd; mae'n cymharu â 917 yn unig yn ôl yn 1996. Clywais y Prif Weinidog, ychydig ddyddiau'n ôl, yn honni bod y cynnydd hwn yn nifer y gwartheg sy'n cael eu lladd yn arwydd mewn gwirionedd fod polisi'r Llywodraeth yn llwyddo. Yn bersonol, nid wyf yn gweld bod rhoi sylw i fethiannau'r gorffennol yn arwydd o lwyddiant, er bod hwnnw'n ddatblygiad pwysig. Rwy'n cydnabod bod rhywfaint o gynnydd wedi'i wneud, ond rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn cytuno nad oes digon wedi'i wneud a bod llawer i'w wneud eto.

Mae polisi'r Llywodraeth wedi canolbwyntio bron yn gyfan gwbl ar arferion ffermydd a chyfyngiadau ar ffermwyr a symudiadau gwartheg, ac mae wedi anwybyddu un elfen bwysig arall yn y jig-so, sef nifer yr achosion o TB mewn bywyd gwyllt fel fector haint. Hyd nes y bydd y Llywodraeth yn cydnabod bod hyn yn un rhan o'r ateb i'r broblem, ni fyddwn byth yn cyflawni'r hyn rydym i gyd eisiau ei gyflawni, sef dileu TB yn llwyr yng Nghymru. Mae'r Gweinidog yn dweud yn aml ei bod am seilio ei pholisi ar dystiolaeth, ac mae hynny'n beth da iawn, ond o ystyried ei bod hi a'i chyd-Aelodau, mewn penderfyniadau blaenorol, wedi gwneud y gwrthwyneb—cafodd y gwaharddiad saethu a gyflwynwyd gan Cyfoeth Naturiol Cymru ei wneud yn erbyn eu tystiolaeth eu hunain; mae codi ffermydd gwynt fel yr Hendy wedi'i wneud yn erbyn argymhelliad arolygydd a benodwyd gan y Gweinidog ei hun; cafodd y gwaharddiad ar ysmygu roeddem yn ei drafod yr wythnos hon—

Fel Joyce Watson, mae angen i chi gyrraedd eich cwestiwn hefyd, Neil Hamilton.

—ei gyflwyno er gwaethaf canlyniadau ymgynghoriad y Llywodraeth ei hun. Felly, fy nghwestiwn i'r Gweinidog yw hwn: sut y gall Cymru wledig gael unrhyw ffydd yn y Llywodraeth hon y bydd, mewn gwirionedd, yn seilio ei pholisi ar dystiolaeth pan fydd yr holl dystiolaeth sydd gennym yn dangos ei bod yn gwneud y gwrthwyneb?

Wel, yn sicr, rwy'n seilio unrhyw bolisi rwy'n ei gyflwyno ar wyddoniaeth a thystiolaeth, a chredaf fod Neil Hamilton yn dewis a dethol braidd, oherwydd os edrychwch ar y dangosfwrdd TB, os edrychwch ar y tymor byr, er enghraifft yn y 12 mis hyd at fis Hydref 2019, cofnodwyd 666 o achosion newydd mewn buchesi yng Nghymru—gormod, rwy'n cytuno, ac rwyf eisiau pwysleisio hynny'n bendant iawn—ond roedd yn ostyngiad o 12 y cant ar y 12 mis blaenorol, felly rydym yn gweld gwelliant. Yn y tymor hwy, gwelsom ostyngiad o 37 y cant mewn digwyddiadau newydd rhwng 2019 a 2018. Gwelsom ostyngiad o 4 y cant yn nifer yr anifeiliaid a laddwyd rhwng 2009 a 2018.

Rwy'n credu mai'r pwynt roedd y Prif Weinidog yn ei wneud oedd bod profion mwy soffistigedig yn ein galluogi i ddod o hyd i'r TB yn gynharach nag o'r blaen. Nid ydym yn anwybyddu unrhyw elfen o'r sefyllfa TB, a gallaf sicrhau'r Aelod, yn ein cynlluniau gweithredu pwrpasol, er enghraifft, fod pob elfen yn cael ei hystyried.

Yn olaf, Russell George.

Diolch, Lywydd. Weinidog, mae nifer yr unedau pesgi cymeradwy yng Nghymru gryn dipyn yn is pro rata nag yn Lloegr, yn ôl yr hyn a ddywedwyd wrthyf. Ac mae hyn, wrth gwrs, yn cyfyngu ar y cyfleoedd i ffermwyr sydd â TB ar eu ffermydd werthu eu lloi er mwyn atal gorstocio ar eu ffermydd. Rwy'n meddwl tybed beth rydych yn bwriadu ei wneud, Weinidog, i annog sefydlu mwy o unedau pesgi cymeradwy yng Nghymru, a hefyd a wnewch chi ymrwymo eich swyddogion i edrych ar symleiddio'r rheoliadau sydd ynghlwm wrthynt?

Rwy'n sicr yn hapus i edrych ar symleiddio unrhyw beth. Rwy'n casáu biwrocratiaeth ac os gellir ei symleiddio mewn unrhyw ffordd—. Rwy'n gwybod bod swyddogion yn gweithio gyda ffermwyr unigol lle mae ganddynt achosion o TB, yn enwedig os oes ganddynt bocedi gwahanol o dir y gellid eu datgan yn rhydd rhag TB neu sy'n rhydd rhag TB, i wneud hynny. Ond ydw, rwy'n sicr yn hapus i ymrwymo swyddogion i wneud hynny.

Diolch i'r Gweinidog.