5. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynigion Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â phlastigau untro? OAQ54986

Yn ddiweddar, lansiais ein strategaeth economi gylchol, 'Mwy Nag Ailgylchu', sy'n cynnwys cael gwared ar blastig untro yn raddol fel un o'r prif gamau gweithredu. Ynghyd â hyn, rydym yn gweithio ar ddiwygiadau arloesol fel cyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr ar gyfer deunydd pacio, cynllun dychwelyd ernes a gwaharddiad ar rai mathau o blastig untro.

Mae hynny'n newyddion da iawn i'w glywed. Mae'n rhaid fod y Gweinidog yn teimlo mor rhwystredig â minnau pan awn i'r archfarchnadoedd sy'n brolio am yr holl waith da a wnânt ar leihau'r defnydd o blastig ac rydym yn dal i weld eiliau ffrwythau a llysiau yn llawn ffrwythau a llysiau wedi'u pecynnu mewn plastig. Mae'n ddiddorol nodi heddiw fy mod newydd weld sefydliad o'r enw Plastic Expiry, sy'n gweithredu'n uniongyrchol mewn modd heddychlon drwy roi sticeri ar y cynhyrchion plastig sy'n dweud, 'dyddiad dod i ben y plastig yw 24 Ionawr 2499'. Mae'r defnyddwyr yn arwain y ffordd drwy brotestio'n heddychlon.

Ond cawsom ddadl wych yma fis Hydref y llynedd, cefnogaeth drawsbleidiol, cynnig a dderbyniwyd gan y Tŷ—gan wthio, annog a gweithio gyda'r Gweinidog i ddweud, 'Dewch i ni fod yn genedl sy'n arwain y byd o ran defnydd cynaliadwy a lleihau gwastraff plastig a phlastigau untro yn enwedig'. A gaf fi ofyn iddi: a ydym yn gwneud popeth a allwn, gan gynnwys pethau fel trethi ac ardollau priodol, gwaharddiadau ar blastigau untro priodol a phenodol? Ac a fydd yn parhau i weithio gyda'r holl sefydliadau ymgyrchu, gan gynnwys y Gymdeithas Cadwraeth Forol, Cadwch Gymru'n Daclus a Chyfeillion y Ddaear—diolch am gyfarfod â ni y diwrnod o'r blaen—ond hefyd y bobl eraill sy'n dymuno gwneud y newid hwn gan y gwyddom fod y llanw o lygredd plastig yn codi ac mae'n rhaid i ni ei atal?

Credaf mai'r ateb byr yw 'yn sicr'. Rwy'n hynod falch o'n rôl a'n cyflawniad fel arweinydd byd-eang a'r gydnabyddiaeth rydym eisoes wedi'i chael i hynny mewn lleoedd mor bell i ffwrdd ag Awstralia. Ond rydym wedi amlinellu ein huchelgais i wneud mwy ac i fynd â hynny ymhellach, a sbarduno newid yn y dyfodol.

Ac fe sonioch chi am rai o'r unigolion a'r sefydliadau sy'n mynd i'r afael â hyn eu hunain, ac o ran y labelu, credaf fod hynny'n greadigol iawn. Ac yn fy etholaeth i, cynhaliwyd Maximum Wraps, lle mae pobl wedi bod yn siopa, ac mae tîm o wirfoddolwyr yno'n cael gwared ar yr holl blastig gormodol nad yw'n angenrheidiol. Rydych yn llygad eich lle ynglŷn ag ewyllys y defnyddwyr a'r egni hwn yn ein cymunedau i wneud rhywbeth, ac mae gwir angen inni harneisio hynny fel Llywodraeth ac ar draws ein cymunedau hefyd.

Felly, dyna pam fod un o'r elfennau allweddol i mi yn yr ymgynghoriad hwn, y mae'n well o lawer gennyf ei alw'n sgwrs gan y credaf mai dyna ddylai fod, yn ymwneud â sut rydym yn galluogi busnesau i gymryd rhan yn hynny o beth, ond yn bwysicach fyth, ein bod yn grymuso cymunedau hefyd. Felly, fel rhan o hynny, rwy'n ymweld â phob rhanbarth yng Nghymru, yn siarad â busnesau, yn siarad â grwpiau cymunedol, ac mae swyddogion yn gwneud yr un peth, i sicrhau eu bod hwythau'n cymryd rhan yn hynny hefyd ac yn dylanwadu ar y newid. Oherwydd gwyddom eu bod yn dymuno gweld hyn yn digwydd, ac mae pethau y gallwn eu gwneud fel Llywodraeth o ran deddfwriaeth a pholisi, ond mae angen newid diwylliannol o'r fath arnom hefyd, a chredaf fod angen i bobl fod yn rhan o hynny. Felly, yn sicr, rwy'n awyddus iawn i barhau â hynny a pharhau â'r sgwrs gyda phawb sy'n dymuno bod yn rhan ohoni.

Ddirprwy Weinidog, yn gynharach yr wythnos hon, cyfarfûm â disgyblion o Ysgol yr Eglwys yng Nghymru Aeddan Sant yng Nghas-wis ger Hwlffordd yn fy etholaeth, sydd wedi cychwyn deiseb i wahardd poteli llaeth plastig untro mewn ysgolion ledled Cymru. Rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno â mi ei bod yn wych gweld plant a phobl ifanc yn ymgysylltu â'n proses ddeisebau ac yn cymryd camau ar rai o'n problemau mwyaf. O dan yr amgylchiadau, pa gefnogaeth y gall Llywodraeth Cymru ei chynnig i ddisgyblion Ysgol yr Eglwys yng Nghymru Aeddan Sant, a pha drafodaethau penodol a gawsoch gydag awdurdodau lleol ynghylch gwahardd poteli llaeth plastig untro mewn ysgolion ledled Cymru?

Diolch. Rydych yn amlwg yn cyfeirio at y rôl y mae pobl ifanc yn ei chwarae, yn enwedig mewn ysgolion, yn sbarduno'r newid hwn, a grym plagio, gan na chredaf fod teyrngarwch i oedolion nac i rieni, mae'n debyg, pan nad ydynt yn gwneud hyn. Rwy'n cofio mewn un ysgol, roeddem yn sôn am yr hyn rydych yn ei ailgylchu a pham, ac i ble mae'n mynd, a rhoddodd un ferch fach ei llaw i fyny a dweud, 'Nid yw fy mam yn gwneud hynny.' Felly, credaf fod angen inni sicrhau ein bod yn eu cefnogi yn hynny o beth.

Ni fyddwch yn synnu clywed bod ysgolion eraill wedi bod mewn cysylltiad gan fynegi'r un pryderon ynghylch y poteli llaeth plastig a gwellt plastig. Gwn fod rhai cynlluniau peilot wedi'u cynnal mewn ysgolion mewn rhai ardaloedd awdurdodau lleol i weld beth y gallant ei wneud i yrru hynny yn ei flaen. Ac rwy'n awyddus, os hoffech ofyn i'r ysgol ysgrifennu ataf am yr hyn y maent yn ei wneud, buaswn yn fwy na pharod i ymgysylltu â hwy.

A hefyd, fel rhan o'r hyn a wnaethom wrth gyhoeddi'r ymgynghoriad 'Mwy Nag Ailgylchu', gwnaethom hefyd gyhoeddi cronfa economi gylchol newydd gwerth £6.5 miliwn. Mae'n wahanol i'r un flaenorol, er ei bod yn swnio'r un peth, mae hi mewn gwirionedd ar gyfer awdurdodau lleol a chyrff cyhoeddus eraill, felly gall ysgolion a sefydliadau eraill fod yn rhan o hynny os ydynt yn dymuno. Oherwydd yr hyn a wnaethom o'r blaen oedd gweld pobl ifanc yn sbarduno ymgyrchoedd dros newid, ond mewn gwirionedd, nid yw'r seilwaith yno lle maent hwy i sbarduno'r newid a'r penderfyniadau ymarferol hynny. Felly, edrych mewn gwirionedd ar y ffyrdd gorau y gallwn alluogi a grymuso hynny. Ond os hoffech ysgrifennu ataf ar ran yr ysgol, neu wahodd y plant i ysgrifennu ataf, rwy'n fwy na pharod i ymgysylltu â hwy.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog a'r Gweinidog am yr atebion a'r sesiwn gwestiynau yna. Ac felly—[Torri ar draws.]

Iawn. Pwynt o drefn, Mandy Jones.

Diolch. Fe geisiais godi hyn gyda'ch swyddfa yn gynharach, felly diolch am dderbyn y pwynt hwn gennyf.

Cafodd fy swyddfa wybod gan eich swyddfa chi am fwriad i godi pwynt o drefn ychydig funudau cyn i mi adael i ddod i lawr i'r Siambr. Nid wyf wedi cael cyfle i'w adolygu eto, ac rwy’n bwriadu dweud wrthych, ar ôl i chi godi eich pwynt o drefn yma yn gyflym iawn, y byddaf yn ei adolygu wedyn. Rwy'n eistedd yma gyda fy ffôn symudol, ni allaf edrych ar drafodion digwyddiadau'r wythnos diwethaf.

Iawn, ond diolch am dderbyn hyn, Lywydd.

A allech wneud dyfarniad ar Reolau Sefydlog 13.94 a 13.95 ynglŷn ag a oedd ymddygiad Alun Davies yr wythnos diwethaf yn y Siambr yn anghwrtais ac yn amharu ar urddas y lle hwn? Gwaeddodd Alun ar draws y Siambr, 'Rydych chi'n hiliol'. Nawr, yng Nghofnod y Trafodion, mae'r sylw hwn yn dilyn fy enw'n cael ei alw gennych chi, ac nid oeddwn yn rhan o'r sgwrs honno hyd yn oed ar y pryd. Mae hyn yn annerbyniol i mi. Dylai'r Aelodau yma allu gwneud eu pwynt heb fod yn destun bwlio a galw enwau, ac os gwelwch yn dda, hoffwn i sylw Alun gael ei dynnu o'r Cofnod a hoffwn wybod beth yw'r sefyllfa o ran y math hwn o alw enwau.

Diolch am y pwynt o drefn, a gwnaf, fe wnaf ddyfarniad arno ar ôl i mi adolygu Cofnod y Trafodion ar gyfer trafodion yr wythnos diwethaf. Felly, os gwnewch chi ganiatáu i mi wneud hynny—. Fel y dywedais yn gynharach, ni allaf ei adolygu ar fy ffôn symudol yn y Siambr, er fy mod yn defnyddio cryn dipyn ar fy ffôn symudol weithiau, fel y gŵyr rhai ohonoch sy'n anfon negeseuon testun i mi, ond nid i adolygu trafodion yr wythnos diwethaf. Felly, byddaf yn ystyried hynny maes o law.

Diolch.