1. Cwestiynau i'r Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd – Senedd Cymru ar 5 Chwefror 2020.
1. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ymrwymiadau gwariant Llywodraeth Cymru ar gyfer Cwm Rhondda yn 2020? OAQ55046
Mae ein cyllideb ddrafft yn cyflawni ein haddewidion i bobl Cymru, gan gynnwys yng nghwm Rhondda. Rydym yn buddsoddi £284 miliwn yn Rhondda Cynon Taf drwy fand B rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain; £2.7 miliwn yn y gwaith o ehangu gofal plant cyfrwng Cymraeg, ac mae'r fasnachfraint rheilffyrdd newydd yn darparu gwasanaethau gwell.
Diolch am eich ateb, Weinidog. Yn wir, roeddwn am sôn am reilffyrdd a mathau eraill o drafnidiaeth gyhoeddus. Ac rwy'n gobeithio y bydd Trafnidiaeth Cymru yn sicrhau bod gwella'r gwasanaethau yn flaenoriaeth gyson, o ran eu maint a'r cyfleusterau sydd arnynt, fel bod y Cymoedd, a'u potensial rhyfeddol o bobl fedrus iawn, yn gallu cael mynediad at swyddi sy’n talu’n dda, a bod yr economi sylfaenol yn y Cymoedd yn cael ei mynegi i'r eithaf, gan ein bod wedi cael newyddion da yn hynny o beth yn ddiweddar. Ond yn draddodiadol, nid yw gwariant ar seilwaith wedi bod yn ddigon mewn lleoedd fel Cymoedd Rhondda.
Cytunaf yn llwyr â David Melding fod rheilffyrdd, yn enwedig i mewn i Gaerdydd, ond hefyd mewn mannau eraill allan o'r Cymoedd, yn gwbl hanfodol i ehangu rhagolygon gwaith pobl. A dyna pam ein bod yn buddsoddi £738 miliwn i drawsnewid rheilffyrdd y Cymoedd i Drehebert, Aberdâr, Merthyr Tudful, Rhymni a Coryton, gan drydaneiddio 172 cilomedr o reilffyrdd, ac uwchraddio seilwaith i sicrhau gwell amseroedd teithio a mwy o drenau bob awr, ac i ddarparu gwasanaeth metro erbyn mis Rhagfyr 2020. Ond yn y cyfamser, o 15 Rhagfyr, mae Trafnidiaeth Cymru wedi cynyddu capasiti ar gyfer miloedd o gymudwyr ychwanegol ar y rheilffyrdd bob wythnos, gan gyflwyno trenau ychwanegol ar draws rhwydwaith rheilffyrdd Cymru a'r Gororau, ac mae hynny'n gynnydd o 10 y cant mewn capasiti ar gyfer defnyddwyr y gwasanaeth. Felly, credaf fod hynny'n ddechrau da, ond yn sicr, mae llawer o uchelgais i’w gael a llawer mwy i'w wneud.
Fel y gŵyr y Senedd hon, rwy'n cefnogi prosiect twnnel y Rhondda yn frwd. Rwyf hefyd yn aelod o'r gymdeithas sy'n ceisio ailagor y rhyfeddod peirianegol hwn. Rwy'n gefnogol gan y byddai’r potensial i Gwm Rhondda a Chwm Afan yn enfawr pe bai’r prosiect yn dwyn ffrwyth. Pe bai modd ei gysylltu â gweithgareddau hamdden, fel y cyfleoedd rhagorol sydd gan Rhondda ac Afan i'w cynnig mewn perthynas â beicio mynydd a beicio ffordd, heb sôn am y syniad o weiren wib gyfagos yn y Rhigos, mae’r potensial i ddenu ymwelwyr a rhoi hwb i'r economi leol yn enfawr.
Yn anffodus, mae’r un rhwystr yn ein hwynebu â’r hyn oedd yn ein hwynebu pan ddechreuais siarad am y prosiect hwn flynyddoedd lawer yn ôl, sef y cwestiwn ynghylch perchnogaeth. Mae'r bobl sy'n llywio’r prosiect yn ymbil ar Lywodraeth Cymru a/neu gyngor Rhondda Cynon Taf i gymryd perchnogaeth ar yr ased hwn ar ran y bobl, fel y gall symud ymlaen i'r cam datblygu nesaf—y broses o gael grant. Heb ddatrys y mater ynghylch perchnogaeth, ni ellir ymgeisio am y grantiau hynny mewn gwirionedd. Felly, mae’r goblygiadau a amcangyfrifir o ran cost yn sgil cymryd perchnogaeth ar y twnnel yn ei gyflwr presennol yn nesaf peth i ddim. Mewn gwirionedd, daw gyda chynnig, cynnig untro, o daliad o £60,000 gan y perchnogion presennol, Highways England.
Felly, a allwch ddweud wrthym a oes rheswm ariannol i Lywodraeth Cymru beidio â chymryd perchnogaeth ar dwnnel y Rhondda?
Mae Llywodraeth Cymru'n rhannu eich brwdfrydedd ynglŷn â thwnnel Rhondda, a'ch cefnogaeth i'r gymdeithas. Mae fy ngŵr yn dod o Dynewydd, ac mae gennym deulu ym Mlaen-y-Cwm, felly edrychaf ymlaen yn fawr at allu beicio drwy dwnnel y Rhondda un diwrnod. Felly, yn sicr mae gennych fy nghefnogaeth i, ac mae gan y gymdeithas fy nghefnogaeth. Gwn fod trafodaethau, fel y dywedwch, yn mynd rhagddynt gyda Highways England, i ddeall yn well yr ased y byddem yn cymryd rheolaeth ohono, oherwydd, yn amlwg, mae angen i rywfaint o gyllid ddod gyda hynny, ac mae'r trafodaethau hynny’n parhau ar hyn o bryd. Credaf mai fy nghyd-Weinidog Lee Waters sy'n arwain y gwaith hwnnw, a byddaf yn sicrhau ein bod yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi am hynny.FootnoteLink