Wel, rwy'n cytuno'n llwyr â chi, Mike, a chydag apiau yn arbennig—os nad oes gennyf bâr o'r rhain gyda mi, waeth i mi beidio â bod ag ap o gwbl.

Mae'n rhaid i mi ddweud, mae bron i chwe blynedd mewn gwirionedd ers i mi gyflwyno dadl fer ar fater tebyg iawn, ac ar ddiwedd hyn, hoffwn glywed gan y Dirprwy Weinidog beth sydd wedi newid yn ei barn hi, yn enwedig ar gwestiwn cyntaf Rhun ap Iorwerth ynglŷn â'r hyn y gall ein Llywodraeth ei wneud o fewn ei phwerau i liniaru penderfyniadau gan rai sefydliadau mawr i roi'r gorau i gyfathrebu â chwsmeriaid drwy'r post, neu godi tâl ar gwsmeriaid, fel y soniodd Mike, am y fraint o dderbyn eu post.

Mae cael eich biliau, eich datganiadau a gwybodaeth angenrheidiol yn y bôn, drwy'r post, gan ganiatáu ceisiadau papur ar gyfer gwahanol wasanaethau yn hytrach na defnyddio'r we—. Wrth gwrs, gallai fod hyn yn fater syml o ddewis i rai pobl, ond i nifer ryfeddol o fawr o bobl nid yw'n ddewis o gwbl, ac ni ddylid eu cosbi am hynny. Dyna yw safbwynt yr ymgyrch 'Keep Me Posted'—mae'n ymgyrch ledled y DU—sydd wedi bod yn gweithio i dynnu sylw at y gwahaniaethu hwn ers mis Awst 2013. A hoffwn gofnodi fy niolch iddynt am ddal ati i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i mi am y mater.

Ers 2013, mae nifer yr oedolion yn y DU sydd heb fynediad at y rhyngrwyd wedi gostwng o 9 miliwn o bobl i ychydig dros 5 miliwn o bobl ac yng Nghymru, mae'n debyg, mae bron i 90 y cant o oedolion bellach yn dweud eu bod wedi defnyddio'r rhyngrwyd yn ystod y flwyddyn. Wrth gwrs, nid yw hynny'n golygu bod ganddynt eu cyfrifiadur eu hunain, ond mae'n edrych fel ymchwydd, onid yw? Yn sydyn mae'n edrych yn debyg ein bod ni'n genedl sy'n gyfarwydd iawn â defnyddio'r cyfrifiadur. Rwy'n meddwl tybed faint o'r arolwg hwnnw a wnaethpwyd ar y rhyngrwyd, oherwydd mae nifer yr oedolion yn y DU sy'n cyfaddef nad oes ganddynt ddigon o wybodaeth am y rhyngrwyd i'w ddefnyddio'n hyderus—cwestiwn gwahanol—yn dal i fod yn ystyfnig o uchel ar 16 miliwn. Felly, er bod mwy o bobl yn mynd ar y rhyngrwyd, nid yw'n golygu eu bod yn teimlo'n ddiogel iawn yn ei ddefnyddio. Mae'r ffaith nad yw'r ffigur hwnnw wedi newid mewn chwe blynedd yn siarad cyfrolau, rwy'n credu.

Mae'r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn dweud bod mwy o bobl hŷn yn defnyddio'r rhyngrwyd. Efallai mai'r rheswm am hynny yw bod nifer ohonom wedi symud o un categori oedran ystadegol i'r llall, gan fynd â'n sgiliau ifanc gyda ni. Eto i gyd, nid yw nifer y bobl dros 75 oed sy'n defnyddio'r rhyngrwyd wedi newid fawr ddim o gwbl, ac os yw fy mhrofiad teuluol fy hun yn brawf o unrhyw beth, gall dementia eich amddifadu o unrhyw sgiliau TG a arferai fod gennych, hyd yn oed yn ei gamau cynnar.

Yr wythnos hon, siaradais â chynrychiolwyr Lloyds Bank, sy'n cau eu cangen yn y Mwmbwls ym mis Mai—ie, un o'r llu, Rhun. Mae 60 y cant o'u cwsmeriaid dros 55 oed. Mae'n nifer eithaf uchel. Bydd llawer ohonynt yn gymwys i gael pàs bws am ddim i gyrraedd y gangen yng nghanol y ddinas, ac wrth gwrs mae'n rhaid iddynt fynd ar-lein i gael y pasys bws hynny. Felly, mae rhai ohonynt, do, wedi ildio ac wedi troi at fancio ar y rhyngrwyd, ond mae 22 y cant—sef bron chwarter—o holl gwsmeriaid y gangen honno dros 75 oed. Felly, dyma'r bobl sy'n cael eu targedu gan sgamwyr. Ac wrth gwrs, nid yw banciau'n tueddu i ddefnyddio e-bost ar gyfer eu cwsmeriaid, ond ceisiwch chi ddweud hynny wrth rywun llawer hŷn sydd naill ai'n newydd i fancio ar-lein neu'n colli eu gallu cyfrifiadurol. Mae dau y cant o'r holl dwyll yn y wlad hon yn digwydd drwy'r post; mae 70 y cant ohono'n digwydd ar-lein. Felly, nid sôn yn unig am wasanaeth i'r rhai sydd heb unrhyw ddewis ond defnyddio papur ydym ni, ond am y rhai sy'n ddiogel ac yn hyderus i ddefnyddio gwasanaethau ar-lein. Rwy'n credu'n ddiffuant, i rai pobl, fod ymddiried yn y postmon yn dal i fod yn llawer gwell nag ymddiried yn eich cyfrinair.

Hyd yn oed pan fydd gan bobl fynediad at y rhyngrwyd, efallai y bydd yn well ganddynt bapur—rwy'n un ohonynt mewn gwirionedd. Mae rhwng 39 y cant a 42 y cant o bobl yn cyfaddef eu bod yn aml yn anghofio gwirio eu datganiadau ar-lein, yn ei chael hi'n haws cadw golwg ar eu sefyllfa ariannol os oes ganddynt bethau wedi'u hargraffu, ac yn ofni colli taliadau os ydynt yn dibynnu ar wybodaeth ar-lein yn unig. Felly, mae gan bobl lefelau uwch o ddyled os ydynt yn cyflawni eu materion ariannol ar-lein yn unig.

Mae rheolau diwydrwydd dyladwy yn golygu bod pobl yn cael anawsterau wrth geisio profi pwy ydynt. Mae rhai sefydliadau ariannol a hyd yn oed adrannau'r Llywodraeth yn mynnu cael datganiadau gwreiddiol. Wel, weithiau ni fydd gennych ddatganiad gwreiddiol. Byddwn hefyd yn cael problemau gyda diffyg llwybr papur os ydych yn arfer atwrneiaeth neu'n nodi'r asedau yn ystâd rhywun ymadawedig—ac mae gennyf brofiad personol o hyn. Dim cyfrinair? Dim mynediad. Efallai nad ydych yn gwybod bod y cyfrifon hyn yn bodoli hyd yn oed.

Un ystyriaeth derfynol, ac mae hyn ar gyfer busnesau bach: hyd yn oed os oes ganddynt fand eang da—ac fe sonioch chi am hyn mewn gwirionedd Mike—os ydynt yn cyflawni eu materion ariannol ar-lein, efallai y byddant yn dal i gyflogi pobl ag anghenion cymorth, ac weithiau, nid yw'r pecyn hwnnw'n golygu bod pobl yn teimlo'n hyderus yn defnyddio'r rhyngrwyd.

Yng Nghanada, i orffen, rhaid i gwmnïau telathrebu eithrio rhai dros 65 oed, pobl anabl a rhai sydd heb gysylltiad band eang yn y cartref rhag cael eu hamddifadu o gyfathrebiadau drwy'r post. Gall y Ffrancwyr fynnu biliau papur am ddim. Yn Sbaen, gallant gael eu holl filiau drwy'r post am ddim, oni bai eu bod wedi cael cais penodol drwy e-bost, ac ni chodir tâl ar y rhai sydd eisoes yn derbyn neu'n newid i filiau papur.

Rwy'n sylweddoli nad yw'r holl ddulliau yn ein dwylo ni yma, ond mae'r Cynulliad—rwyf am orffen gyda hyn, Ddirprwy Lywydd—yn falch o'i ddeddfau seiliedig ar hawliau ac mae'r Llywodraeth wedi cyflwyno'i chontract economaidd gyda diben cymdeithasol yn ganolog iddo. Felly, beth am sicrhau bod dewis papur yn rhan o'r contract hwnnw? Diolch.