Nid oeddwn yn aelod o'r pwyllgor yn ystod yr ymchwiliad hwn, ond ar ôl darllen yr adroddiad wedi hynny, hoffwn ddiolch i fy nghydweithwyr newydd am y gwaith cynhwysfawr a manwl hwn. Felly hoffwn ddechrau drwy ddiolch i'r pwyllgor am wneud gwaith rhagorol a dweud fy mod yn edrych ymlaen at chwarae rhan weithredol mewn ymchwiliadau yn y dyfodol.  

Hoffwn ddiolch hefyd i'r holl sefydliadau ac unigolion a roddodd dystiolaeth yn ystod yr ymchwiliad hwn. Gwn fod staff ymroddedig yn tywallt eu bywydau a'u heneidiau i mewn i geisio helpu pobl sydd ag anghenion cymhleth iawn; gall fod yn waith anodd iawn, a hoffwn dalu teyrnged i'r holl weithwyr a gwirfoddolwyr am eu hymdrechion. 

Mae maint yr her sy'n wynebu pobl agored i niwed sydd mewn perygl o fod yn ddigartref neu sydd eisoes yn ddigartref yn wirioneddol frawychus. Mae digartrefedd yn cynyddu o flwyddyn i flwyddyn. Mae Cymru'n wynebu argyfwng cysgu allan yn ôl y grŵp gweithredu ar ddigartrefedd. Mae'r Swyddfa Ystadegau Gwladol yn amcangyfrif bod 34 o bobl wedi marw yng Nghymru yn 2018 o ganlyniad i ddigartrefedd. Gadewch i ni oedi am eiliad ar y pwynt hwnnw: bu farw 34 o bobl oherwydd digartrefedd yng Nghymru, ein cymdeithas wâr, yn 2018. Pwy all anghytuno â haeriad y pwyllgor fod y rhain yn ystadegau brawychus, ac annerbyniol yn un o economïau cyfoethocaf y byd? Gadewch inni gofio nad yw digartrefedd yn anochel, mae'n ddewis gwleidyddol, o ystyried bod gan lywodraethau bŵer i'w atal. Felly beth sy'n mynd o'i le yng Nghymru, o gofio bod cymaint â chwe rhaglen wahanol gan Lywodraeth Cymru i geisio lleihau'r broblem hon?

Gadewch imi ddyfynnu o'r adroddiad: mae pobl sy'n cysgu ar y stryd yn cael anhawster i gael gafael ar wasanaethau camddefnyddio sylweddau a gwasanaethau iechyd meddwl ac   

'ar hyn o bryd... cyfyngedig, os o gwbl, yw’r gwasanaethau integredig sydd ar gael ar gyfer pobl sy’n cysgu ar y stryd ac sydd ag anhwylderau sy’n cyd-ddigwydd.'

Mae'r adroddiad yn mynd rhagddo i dynnu sylw at broblemau systemig penodol ac yn cynnig atebion.  

Ei argymhelliad cyntaf yw bod Llywodraeth Cymru yn darparu adroddiad ar weithredu'r cynllun gweithredu ar gysgu ar y stryd fel y gellir unioni diffygion o fewn y ddarpariaeth. Ymateb Llywodraeth Cymru: nid oes angen hyn.  

Dysgwn fod diffyg rhannu ymarfer da lle mae gennym bocedi o lwyddiant—rhoddir y Gydweithfa Gofal Cymunedol yn Wrecsam a rhaglenni Tai yn Gyntaf yng Ngwent fel enghreifftiau o ymarfer rhagorol y dylid ei efelychu mewn mannau eraill.  

Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn argymhelliad y pwyllgor y dylid gwella ymarfer a rennir a dileu'r rhwystrau sy'n bodoli mewn systemau comisiynu a all atal pobl rhag gallu bod yn onest am fentrau nad ydynt wedi gweithio. Eto i gyd, beth y maent yn mynd i'w newid mewn gwirionedd? Dim. Mae yna gonsensws cyffredinol fod gan sefydlu ystafelloedd cymryd cyffuriau botensial i amddiffyn pobl sy'n agored i niwed rhag sefyllfaoedd peryglus. Mae comisiynydd heddlu a throsedd gogledd Cymru, Arfon Jones, wedi bod yn ymgyrchu dros gael cynllun peilot ar gyfer ystafell gymryd cyffuriau i weld a ellir ailadrodd canlyniadau cadarnhaol a welwyd mewn gwledydd eraill yng Nghymru. Dyma enghraifft o gynrychiolydd etholedig sy'n ceisio gwella bywydau pobl yn rhagweithiol, ond gwrthodwyd hawl iddo wneud hynny gan Lywodraeth y DU sy'n gwrthwynebu hyn yn ideolegol.

Mae adroddiad y pwyllgor yn annog Llywodraeth Cymru i ystyried egluro a yw'r setliad datganoli yn ei gwneud hi'n bosibl sefydlu ystafelloedd chwistrellu cyffuriau diogel yng Nghymru, ac os nad ydyw, i fynnu bod y pŵer yn cael ei ddatganoli. Eu hymateb oedd 'na'.

Y thema gyson arall yw diffyg amser ac adnoddau i staff allu ymdrin yn ddigonol â'r problemau y maent yn eu hwynebu bob dydd, felly gadewch inni weld cynnydd yn y grant cymorth tai, fel y dywedwyd eisoes. Nid oes gennyf amheuaeth nad oes gan y Gweinidog awydd gwirioneddol i ddatrys y problemau hyn, ac y byddai wrth ei bodd yn gallu dweud wrth y Senedd hon ymhen blwyddyn fod cynnydd gwirioneddol wedi'i wneud, ond mae arnaf ofn fy mod yn amau y gall gwneud hynny. Fel y dywedodd un tyst wrth yr ymchwiliad:

Rwy'n gobeithio'n fawr na fyddwn ni'n eistedd yma eto ymhen tair blynedd yn cael yr un sgwrs, oherwydd rwy'n tybio y byddwn.

Felly, byddwn yn ei hannog i drin yr adroddiad hwn gyda'r difrifoldeb mwyaf—rwy'n siŵr ei bod—ac yn ailfeddwl ynglŷn â defnyddio'r grym sylweddol sydd gan y Llywodraeth i sbarduno newid gydag angerdd ac egni, yn hytrach na pharhau i roi ffydd yn yr hyn a ddisgrifiwyd gan dystion i'r pwyllgor fel system doredig. Weinidog, mae gennych bŵer i weithredu newid: defnyddiwch ef os gwelwch yn dda.