7. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau: Gwaith dilynol ar gysgu ar y stryd — Gwasanaethau iechyd meddwl a gwasanaethau camddefnyddio sylweddau

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:07 pm ar 12 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 5:07, 12 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Wel, fel y dywed ein hadroddiad:

'Mater a oedd yn cael ei godi dro ar ôl tro oedd yr anhawster i bobl sy’n cysgu ar y stryd gael mynediad at wasanaethau camddefnyddio sylweddau ac iechyd meddwl integredig' ac

'mae gennym bryderon ynghylch lefel y gefnogaeth integredig i bobl sy’n cysgu ar y stryd ac sydd ag anhwylderau sy’n cyd-ddigwydd.'

Er i ni nodi:

'Efallai y bydd rhai pocedi bach o wasanaethau integredig fel gwaith y Gydweithfa Gofal Cymunedol yn Wrecsam', y cyfeiriwyd ato gan y Cadeirydd,

'ymddengys mai eithriad yw’r rhain ac nid y norm.'

Wrth ein briffio ar ei hymchwil i angen blaenoriaethol a chysgu allan, dywedodd Dr Helen Taylor o Brifysgol Metropolitan Caerdydd wrthym na fyddai gwneud rhywun yn flaenoriaeth ynddo'i hun yn mynd i'r afael â'r problemau yr oeddent yn eu dioddef. Dywedodd na fyddai'n datrys y problemau—rhoi rhywle iddynt fyw a rhoi cymorth iddynt; mae'n rhaid iddynt fod eisiau ei wneud. Rhaid ichi roi'r cyfle hwnnw iddynt. Dywedodd Dr Taylor wrthym hefyd fod llawer yn sôn am eu profiad mewn ysgolion, nad oeddent yn gwybod sut i ymdrin â'u cyflyrau a'u hymddygiad.

Wrth dderbyn ein hargymhelliad cyntaf, dywedodd Llywodraeth Cymru ei bod wedi

'sefydlu ymchwiliad at wraidd Camddefnyddio Sylweddau/Iechyd Meddwl i ystyried cynnydd o ran datblygu gwasanaethau iechyd meddwl a chamddefnyddio sylweddau sy'n cyd-ddigwydd, a'r heriau sy'n parhau.' 

Efallai y gallai ddweud wrthym mewn iaith glir beth y mae hynny'n ei olygu, sut a phryd y bydd hwn yn adrodd, pa bryd y gwneir pethau'n wahanol, a sut y caiff perfformiad ei fonitro.  

Mewn egwyddor yn unig y mae Llywodraeth Cymru yn derbyn ein hargymhelliad 4 sy'n galw arni i fabwysiadu

'rôl arweiniol wrth weithio gyda sefydliadau ar draws sectorau i fwrw ymlaen â’r newid diwylliannol angenrheidiol', ac mae'n osgoi ein datganiad y dylai

'ddiweddaru’r Pwyllgor ar y camau y mae wedi’u cymryd a’r amserlenni ar gyfer camau yn y dyfodol i gyflawni’r argymhelliad hwn ar ôl chwech, naw a deuddeg mis.'

Ac fe fuom yn meddwl yn hir ac yn galed am hynny, ac roedd hwnnw'n argymhelliad pwysig inni. Mae'n dweud, yn lle hynny:

'Rhoi'r Grant Cymorth Tai ar waith fydd y prif fecanwaith a fydd yn ein helpu i gyflawni'r amcan hwn.'

Er gwaethaf hyn, fel y clywsom, fe fu Llywodraeth Cymru yn anghyfrifol gyda'r grant hwn yn ei chyllideb ddrafft drwy roi setliad arian gwastad iddo—toriad mewn termau real—gyda Cymorth Cymru, Cartrefi Cymunedol Cymru a Cymorth i Fenywod Cymru yn rhybuddio bod gwasanaethau sy'n atal digartrefedd a chefnogi byw'n annibynnol bellach wedi cyrraedd pwynt tyngedfennol. Fel y dywedodd darparwr gwasanaeth byw â chymorth yng ngogledd Cymru wrthyf, ac fe'i dywedaf eto, y canlyniadau fydd mwy o bwysau ar y GIG, adrannau damweiniau ac achosion brys a golau glas, gan ychwanegu y bydd hyn, ynghyd â bwriad Llywodraeth Cymru i ailddosbarthu grant cymorth tai, yn 'ddinistriol i ogledd Cymru'.

Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn ein hargymhelliad 7, ac yn dweud ei bod yn gwneud gwaith pellach ar hyn o bryd i ddeall y rhwystrau a wynebir gan rai sy'n cysgu allan ag anhwylderau sy'n cyd-ddigwydd a chyflyrau niwroamrywiol, ac y bydd hyn,

'yn rhan o ddatblygu gwasanaethau at y dyfodol, a rheiny’n wasanaethau sy'n diwallu anghenion unigolion sy'n agored i niwed yn well.'

Cyfeiriodd sawl tyst â phrofiad o gysgu allan at eu syndrom Asperger neu eu hawtistiaeth eu hunain neu rywun annwyl. Beth y mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn ei wneud yr holl flynyddoedd hyn, er iddi glywed dro ar ôl tro fod pobl awtistig yn rhy aml yn cael eu trin fel problem gan swyddogion y sector cyhoeddus ar lefelau uwch sydd wedi methu sefydlu a diwallu eu hanghenion cyfathrebu a phrosesu synhwyraidd?

Wrth dderbyn ein hargymhelliad 9, mae Llywodraeth Cymru yn datgan ei bod yn parhau'n ymrwymedig i sicrhau bod gwasanaethau adsefydlu preswyl a dadwenwyno ar gyfer cleifion mewnol ar gael a'i bod yn dyrannu £1 filiwn o gyllid blynyddol wedi'i glustnodi i fyrddau cynllunio ardal ar gyfer darparu'r gwasanaethau haen 4 hyn a'i bod ar hyn o bryd yn tendro am gontract ar gyfer fframwaith adsefydlu preswyl ar gyfer camddefnyddio sylweddau i Gymru gyfan, a fydd yn darparu rhestr o ddarparwyr gwasanaethau adsefydlu preswyl a dadwenyno cymeradwy. Yr hyn nad ydynt yn ei ddweud yw ei bod yn aneglur o hyd a yw'r £1 filiwn wedi'i glustnodi; fod eu fframwaith blaenorol, a arweiniodd at atgyfeiriadau at unedau nad oeddent yn rhai fframwaith y tu allan i Gymru, wedi dod i ben; fod Llywodraeth Cymru flaenorol wedi datgan, yn dilyn adroddiadau damniol, ei bod yn bwrw ymlaen â gwaith ar dair uned yng Nghymru, ond bod dwy o'r rhain wedi cau ers hynny; neu fod ffigurau diweddaraf y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn dangos bod Cymru wedi gweld cynnydd o 84 y cant yn nifer y marwolaethau cysylltiedig â chyffuriau dros y degawd diwethaf ac ar draws Cymru a Lloegr, gogledd-ddwyrain Lloegr yn unig sydd â chyfradd farwolaethau uwch o farwolaethau cysylltiedig â chyffuriau.

Fel y dywedodd prif weithredwr Wallich wrthym, yn bendant mae angen inni wella mynediad at haen 4, ond ar hyn o bryd, ni all fy ngwasanaethau gael pobl drwy'r asesiad.

Fel y dywedodd prif weithredwr Kaleidoscope wrthym, mae haen 4 wedi'i danariannu'n eithafol ac ychydig iawn o gyllid sydd ar gael i unrhyw un sydd â phroblem gyffuriau allu cael gwasanaeth haen 4.