1. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau nad yw ad-drefnu llywodraeth leol yn arwain at gostau uwch i drethdalwyr? OAQ55148

Nid oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau i ad-drefnu ein 22 prif gyngor. Pan fydd cynigion i uno'n wirfoddol yn cael eu cyflwyno, byddwn yn rhoi camau ar waith i'w cefnogi.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Ym maniffesto Llafur Cymru ar gyfer etholiadau Cynulliad Cymru yn 2016, cafwyd ymrwymiad i greu awdurdodau lleol cryfach a mwy o faint a fyddai'n arwain at ddatganoli pwerau o Fae Caerdydd. Gwyddom i'ch rhagflaenydd ddweud wrthym fod yn rhaid i gynghorau newid, neu byddai'n gwneud iddynt newid. A allwch egluro os gwelwch yn dda pam na chadwyd at addewid eich maniffesto?

Nodais fy nghynlluniau ar gyfer llywodraeth leol yn fy natganiad yn y Cyfarfod Llawn ar 19 Tachwedd, a gyflwynodd Fil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru). Roedd y datganiad hwnnw'n nodi'n glir iawn y bydd y diwygiadau yn y Bil yn gwella tryloywder, llywodraethiant a pherfformiad, yn ogystal â darparu fframwaith ar gyfer gweithio mwy cyson, effeithiol a chydweithredol a fydd yn galluogi llywodraeth leol i fod yn fwy effeithlon ac i allu ymdopi'n well â'r pwysau y mae'n ei wynebu.

Yn 2020-21, bydd awdurdodau lleol yn cael £4.474 biliwn gan Lywodraeth Cymru mewn cyllid refeniw craidd i'w wario ar ddarparu gwasanaethau allweddol. Mae hynny'n cyfateb i gynnydd o 4.3 y cant ar sail tebyg am debyg o gymharu â'r flwyddyn gyfredol. Dyna'r setliad gorau rydym wedi gallu ei ddarparu i lywodraeth leol ers blynyddoedd lawer. Fe fydd yr Aelod yn ymwybodol felly ein bod yn bendant wedi cadw at ymrwymiad ein maniffesto.

Weinidog, mae toriadau i gyllid awdurdodau lleol wedi golygu bod cynghorau'n gorfod ailystyried y ffordd y maent yn darparu gwasanaethau i sicrhau arbedion. Mewn rhai achosion, maent yn rhannu gwasanaethau gydag awdurdodau lleol cyfagos. Fodd bynnag, yn anochel, canolbwyntiodd cynghorau yng Nghymru ar fesurau tymor byr i fantoli eu cyllidebau, yn hytrach na buddsoddi mewn mesurau mwy hirdymor i weddnewid gwasanaethau. Gan nad ydynt yn gwybod beth fydd y setliadau yn y dyfodol, pa gamau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd i roi mwy o sicrwydd i awdurdodau lleol ynghylch setliadau yn y dyfodol er mwyn iddynt ddatblygu cynlluniau ariannol mwy cadarn ar gyfer y tymor canolig, a thrwy hynny, helpu i osgoi'r perygl o ad-drefnu llywodraeth leol, a fyddai'n arwain at gostau uwch i drethdalwyr yng Nghymru?

Cymeradwyaf ddymuniad ac awydd Mohammad Asghar i roi sicrwydd i lywodraeth leol ynglŷn â'u cyllid. Buaswn wrth fy modd pe bai'r Llywodraeth y mae'n ei chefnogi ar lefel y DU yn rhannu'r awydd hwnnw hefyd. Fe fyddwch yn gwybod mai cyllideb un flwyddyn yn unig sydd gennym. Pe baem wedi cael yr adolygiad cynhwysfawr o wariant roedd ei Lywodraeth wedi'i addo inni, ni fyddem yn y sefyllfa honno. Rydym wedi rhoi'r setliad gorau y gallem ei roi i awdurdodau lleol o dan yr amgylchiadau. Fe fydd yn ymwybodol, fel y gweddill ohonom, nad yw ei Lywodraeth hyd yn oed wedi cyflwyno'r gyllideb o fewn y terfynau amser arferol eleni.