Sy'n dod â ni i grŵp 14. Grŵp 14 o welliannau yw'r rhai sydd yn ymwneud â sylwadau i gyrff cyhoeddus gan gorff llais y dinesydd. Gwelliant 41 yw'r prif welliant yn y grŵp, ac rwy'n galw ar Angela Burns i gynnig y gwelliant ac i siarad i'r gwelliannau. Angela Burns.

Cynigiwyd gwelliant 41 (Angela Burns, gyda chefnogaeth Caroline Jones).

Diolch, Llywydd. Hoffwn gynnig gwelliannau 41 a 42 yn ffurfiol, a gyflwynwyd yn fy enw i. Codwyd y mater hwn yn gyntaf, neu codwyd gwelliant 42 yn gyntaf, yng Nghyfnod 2 gan lefarydd Plaid Cymru, Helen Mary Jones, gyda'm cefnogaeth lawn. Mae'n unol ag argymhelliad 13 y pwyllgor yng Nghyfnod 1. Yn ystod ein sesiynau tystiolaeth, daeth yn amlwg iawn y dylai'r corff allu cyflwyno sylwadau i Weinidogion Cymru gan y byddai hyn yn galluogi'r corff i gyfrannu'n weithredol at ddyluniad systemau iechyd a gofal yn y dyfodol yn benodol, ac i ddylanwadu ar hynny.

Nododd fwrdd y cynghorau iechyd cymuned os mai nod 'Cymru iachach' yw rhoi llais y dinesydd wrth wraidd gofal iechyd, er mwyn hybu datblygiad a darpariaeth iechyd a gofal cymdeithasol, dylai fod gan y corff newydd yr hawl i gyflwyno sylwadau ar lefel genedlaethol. Yn benodol, nodwyd ei fod yn fwy na chyflwyno sylwadau ysgrifenedig a chael atebion ysgrifenedig. Mae'n ymwneud â bod yn yr ystafell pan fydd y sgwrs yn digwydd. Mae'n ymwneud â bod o gwmpas y bwrdd. Mae'n ymwneud ag ysgogi'r agenda honno gyda llunwyr polisi a chynllunwyr.

Roedd y Coleg Nyrsio Brenhinol o'r farn ei bod yn bwysig y dylai'r corff llais y dinesydd allu dylanwadu ar ddarpariaeth gwasanaethau iechyd. Ac mae'n siomedig iawn bod y Gweinidog wedi gwrthod yn barhaus yr argymhelliad hwn ar raddfa eang, ar y sail nad yw Gweinidogion Cymru yn comisiynu nac yn darparu gwasanaethau. Ond wrth gwrs, Gweinidog, yr hyn yr ydych chi'n ei wneud yw pennu'r cyfeiriad teithio. Dyna oedd pwrpas yr adolygiad seneddol. Dyna beth yw bwriad 'Cymru Iachach', a'r holl fersiynau a fydd yn ei ddilyn dros y blynyddoedd. Rydym ni'n sôn llawer, onid ydym ni, am wrando ar lais y dinesydd, am ymgysylltu â staff, am yr holl bethau meddal, niwlog hyn, ond mae'n rhaid i ni ddechrau ei gyflawni, ac mae'n rhaid i ni ddechrau ymgysylltu â phobl.

Cyflwynais i welliant 42 ar ôl ymgynghori ymhellach â bwrdd y cynghorau iechyd cymuned yng Nghyfnod 2, gan fod y gwelliant fel y'i drafftiwyd yn gosod dyletswydd i ymateb i'r sylwadau, yn ogystal â dyletswydd i gydymffurfio â chanllawiau a gyhoeddwyd gan Weinidogion Cymru sy'n ymwneud â'r sylwadau a wnaed.

Byddem ni'n gwrthod gwelliant 1, eto ar y sail ei fod yn rhy wan i allu ymateb i gryfder y pryderon a gawsom yn ystod Cyfnod 1. Nid yw canllawiau yn unig yn ddigon o dan yr amgylchiadau hyn. Yng Nghyfnod 2, roedd y Gweinidog yn awyddus i wrthod yr hawl ar y sail y byddai'n rhaid i'r sylwadau hyn gael eu gwneud yn gyhoeddus, ac efallai na fyddai ymateb i sylwadau yn rhywbeth y dylid ei ddarparu yn ysgrifenedig. Byddwn yn dadlau bod y gwelliant hwn hefyd yn datgan yn glir y byddai canllawiau'n cael eu cyhoeddi ynghylch sut y byddai personau rhestredig yn ymateb. Gallwn hefyd weld lle mae'r canllawiau'n berthnasol, ond rydym ni'n bendant y dylai'r ddyletswydd i ymateb aros ar wyneb y Bil.

Mae gwelliant 41 yn diwygio adran 15 ar gynrychiolaeth y corff llais y dinesydd i gyrff cyhoeddus, gan ei ymestyn i Weinidogion Cymru ac unrhyw berson arall sy'n gwneud penderfyniadau ar ran awdurdod lleol neu gorff GIG, ac rydym yn credu bod hyn yn darparu dull ehangach ar gyfer sylwadau a wneir.

Rydym yn gwrthwynebu gwelliant 76, ar y sail bod gwelliant 41 yn ehangu'r rhestr o gyrff y gall y corff llais y dinesydd gyflwyno sylwadau iddynt. Unwaith eto, dyma'r un ddadl â'r un a wneuthum yng Nghyfnod 2; yn wir, tynnwyd gwelliant tebyg a oedd yn gyfyngedig i Weinidogion Cymru yn ôl yng Nghyfnod 2 o blaid y gwelliant hwn.

Mae ein gwelliannau ni yn y fan yma yn nodi nid yn unig y dylai Gweinidogion Cymru allu derbyn sylwadau gan y corff llais y dinesydd, fel y cynigir gan y Ceidwadwyr, ond os ydyn nhw'n derbyn sylwadau, ei bod yn ofynnol wedyn i'r Llywodraeth roi ymateb. Felly, rwyf yn gofyn i'r Ceidwadwyr edrych, o bosibl, ar ein gwelliant ni fel pe byddai'n welliant ar eu gwelliant nhw—neu o leiaf, os bydd eich gwelliannau chi'n methu, eich bod yn ystyried cefnogi ein gwelliant ni fel cael cyfle i roi cynnig arall arni. Rwy'n apelio arnoch i gefnogi o bob rhan o'r Senedd.

Rwy'n dechrau meddwl ein bod ni'n sôn am Fil deintyddol yn y fan yma, achos rwy'n mynd i sôn am ddannedd unwaith eto. [Chwerthin.] Dyma un arall o'r elfennau hynny lle'r ydym ni'n galw ar i'r Bil hwn fod â dannedd gwirioneddol; yn hytrach na sôn am godi safonau mewn termau amwys, bod yna gamau gwirioneddol yn cael eu cefnogi drwy ddeddfwriaeth i wneud yn siŵr bod gwelliannau'n digwydd a, phan godir pryderon, y gweithredir arnyn nhw. Dyna'n union y bwriedir i'n gwelliannau ni ei wneud.

Mae hyn yn hanfodol bwysig, yn fy marn i, i sicrhau bod gan y corff llais y dinesydd ddannedd a'i fod yn gallu dwyn y Gweinidog i gyfrif. Rwy'n gwybod nad yw'n hoffi cael ei atgoffa o'r ffaith yn rhy aml, ond fe sy'n gyfrifol am weithredu'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, ac rwy'n credu ei bod hi'n eithaf perthnasol, felly, i roi'r pŵer i'r corff llais y dinesydd gyflwyno sylwadau iddo ef ac i'w olynwyr. Ac, wrth gwrs, mae hefyd yn bwysig bod unrhyw gorff sy'n derbyn sylwadau yn darparu ymateb ysgrifenedig, neu fel arall ni fydd y corff llais y dinesydd yn ddim byd ond rhestr o sefydliadau sydd efallai yn teimlo eu bod yn cael eu hanwybyddu. Felly, rydym ni'n credu bod hyn yn hynod o bwysig. Byddai methu â chefnogi'r gwelliannau hyn heddiw yn gwneud dim ond ychwanegu rhagor o dystiolaeth at ein barn bod y ddeddfwriaeth hon yn ymwneud mewn gwirionedd â dileu corff craffu effeithiol, gan roi corff heb ddannedd yn ei le, ac, unwaith eto, rheswm arall pam na allwn ni gefnogi'r Bil.  

Diolch, Llywydd. I fod yn hyrwyddwr effeithiol, mae'n rhaid i'r corff llais y dinesydd gael ei glywed. Mae'r cynghorau iechyd cymuned wedi bod yn hyrwyddwr effeithiol i gleifion Cymru, yn rhannol, oherwydd eu hawl i gael eu clywed. Mae'n rhaid i gyrff cyhoeddus gymryd sylw o sylwadau sy'n cael eu gwneud gan Gynghorau Iechyd Cymuned. Mae'r gwelliannau a gyflwynwyd gan Angela a Rhun yn ymestyn y ddyletswydd hon i'r corff llais y dinesydd. Os yw'r corff newydd hwn yn mynd i fod yn llais i ni, dylai fod yn rhaid i gyrff cyhoeddus wrando ar yr hyn sydd ganddyn nhw i'w ddweud. Nid ydym ni'n byw mewn oes pan oedd gofal iechyd yn cael ei orchymyn i ni mwyach; mae gan gleifion hawl i fod yn rhan o'u hiechyd a'u gofal eu hunain. Mae'n hanfodol felly bod llais y dinesydd yn cael ei glywed pan ddaw'n fater o gynllunio a darparu gwasanaethau a newidiadau i'r gwasanaethau hynny. Heb welliannau 41 a 42, mae'r corff newydd yn gorff i'r dinesydd, ond heb lais.

Y Gweinidog, Vaughan Gething. 

Diolch, Llywydd. Mae'r holl welliannau yn y grŵp hwn yn ymwneud â sylwadau sy'n cael eu gwneud gan gorff llais y dinesydd a'r ymateb y dylid ei roi iddyn nhw, ond, wrth gwrs, mae gwahanol bosibiliadau'n deillio ohonyn nhw. A hoffwn ei gwneud yn eglur unwaith eto, er gwaethaf yr iaith sy'n cael ei defnyddio, nid yw gwrthod cytuno i welliannau 42 na 77 yn enghreifftiau na'n dystiolaeth o anonestrwydd, nac yn ddymuniad bwriadol ar ran y Llywodraeth i ddirymu'r mudiad Cynghorau Iechyd Cymuned presennol a'u disodli nhw gyda chorff heb ddannedd. Ceir lle i anghytuno'n onest, fel yr wyf i'n cydnabod o fewn fy mhlaid fy hun, ac ar draws y Siambr hon hefyd. Ac rydym ni wedi drafftio'r Bil i alluogi'r corff llais y dinesydd i wneud sylwadau i gyrff y GIG ac i awdurdodau lleol, fel sefydliadau sy'n darparu neu'n comisiynu'r mwyafrif llethol o wasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru. Fel y cyfryw, nhw sydd yn y sefyllfa orau i gymryd trosolwg o'r gwasanaethau yn eu hardaloedd, a bod yn fwyaf effeithiol o ran gwneud newidiadau grymus ar lawr gwlad, ac ymateb i'r materion sy'n gysylltiedig â'u sylwadau.  

Mae'r ddau welliant yn y grŵp hwn yn ceisio ychwanegu Gweinidogion Cymru at y rhestr o gyrff y caiff y corff llais y dinesydd wneud sylwadau iddyn nhw. Rwyf i wedi bod yn eglur nad oes dim i atal y corff llais y dinesydd rhag gohebu â Gweinidogion Cymru, ac, fel gydag unrhyw randdeiliaid allweddol, nid ydym ni'n ystyried barn y corff hwnnw yn unig wrth arfer ein swyddogaethau perthnasol, gan gynnwys polisi a deddfwriaeth, ond rydym ni eisoes yn sicrhau ein bod ni'n ymateb i bobl sy'n ysgrifennu at Weinidogion Cymru. Mae unrhyw a phob corff a noddir gan Lywodraeth Cymru sy'n ysgrifennu at Weinidogion yn cael ymateb, a byddai hynny'n union yr un fath o ran y ddeialog barhaus arferol gyda Gweinidogion Cymru a'r corff llais y dinesydd newydd.

Mae gwelliant 41 hefyd yn cyfeirio at sylwadau i'w gwneud i unrhyw berson neu gorff arall sy'n gwneud penderfyniadau neu'n arfer swyddogaethau ar ran awdurdod lleol neu gorff GIG. Ac nid argymhelliad gan y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon oedd hwnnw, wrth gwrs. Er hynny, mae'n anhygoel o eang. Gallai fod yn arbennig o feichus i ddarparwyr gwasanaethau cymdeithasol llai o faint, yn enwedig o ystyried y gofyniad yng ngwelliant 42 i ddarparwyr gyhoeddi eu hymateb ar eu gwefan—nid oes gan bob darparwr wefannau mewn gwirionedd. Ond rwy'n pryderu'n wirioneddol am y gofyniad i gyhoeddi'r holl ymatebion.

Mae gallu'r corff i wneud sylwadau yn eang iawn yn fwriadol. Fodd bynnag, mae hyn yn golygu efallai na fydd yn briodol mewn rhai achosion i gyhoeddi ymatebion. Efallai na fydd y person neu'r bobl y mae'r corff llais y dinesydd yn gwneud sylwadau ar eu rhan eisiau i sylwadau gael eu cyhoeddi. Fodd bynnag, nid yw'r gwelliant y gofynnir i Aelodau bleidleisio drosto yn rhoi dim hyblygrwydd o gwbl o ran gwelliannau 42 a 77, ac mae'r ffordd y mae'r gwelliannau wedi eu drafftio yn wirioneddol bwysig. Nid yw'n dweud 'y cânt' gyhoeddi, neu 'y dylent ystyried' cyhoeddi; mae'r gwelliannau'n ei gwneud yn eglur iawn, yn y naill fersiwn neu'r llall, bod yn 'rhaid' iddyn nhw gyhoeddi eu hymateb ar eu gwefan. Ac ni allwch chi ddiwygio'r gofyniad statudol eglur a diamwys hwnnw mewn canllawiau.  

Mae neilltuo'r dyletswyddau hyn i ddarparwyr gwasanaeth yn mynd yn groes i'r dull a ddilynir o dan Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 y mae'r lle hwn eisoes wedi ei phasio—i osod dyletswyddau cymesur ar ddarparwyr gwasanaeth, gan eu grymuso i ddod o hyd i'r ffyrdd gorau o fodloni gofynion rheoliadol. Mae'n briodol bod sylwadau'n cael eu gwneud i'r cyrff sydd â chyfrifoldeb statudol i'r cyhoedd am ddarparu gofal iechyd a chymdeithasol—awdurdodau lleol a'n GIG. A dyna mae'r Bil yn darparu ar ei gyfer. Nid wyf i'n cytuno bod angen darpariaeth bellach ar hyn—bydd gan y corff llais y dinesydd ddigon o gyfle i lunio polisi cenedlaethol a thynnu sylw at arfer gorau, fel y mae'r corff yn cael ei gynllunio i'w wneud.

O ran y gofyniad am ymateb i sylwadau sy'n nodi i ba raddau y mae'r derbynnydd yn derbyn y sylw, ac unrhyw gamau y mae'r derbynnydd yn bwriadu eu cymryd, mae hwnnw'n fformiwläig ac o bosibl yn annog dull gwrthwynebol yn hytrach na chydweithredol. Ac nid yw'n cymryd i ystyriaeth y ffaith y gallai fod yn fwy priodol—yng nghyd-destun amgylchiadau penodol y math o sylwadau sy'n cael eu gwneud—i ymdrin â materion yn rhan o drafodaeth sy'n canolbwyntio ar ganlyniadau, yn hytrach na gohebiaeth ysgrifenedig ffurfiol, trwy broses ragnodedig, fel y byddai gwelliannau 42 a 77 yn ei gwneud yn ofynnol.

Mae gwelliant y Llywodraeth yn y grŵp hwn yn ceisio datrys yr hyn a ddeallwn yw'r prif bryder a'r dymuniad: i gyrff y GIG ac awdurdodau lleol gael system eglur ar gyfer ymdrin â sylwadau a dderbynnir gan y corff llais y dinesydd sy'n gymesur â'r materion a godir yn y sylwadau; i'r corff llais y dinesydd gael gwybod am hynt y gwaith o ymdrin â'i sylwadau; ac, yn hollbwysig, i wneud yn siŵr ei fod yn cael ei hysbysu am ganlyniad eu sylwadau. Bydd gwelliant y Llywodraeth yn sicrhau—trwy ganllawiau statudol—bod gan gyrff y GIG ac awdurdodau lleol y weithdrefn gymesur a gweithredol honno ar waith ar gyfer ystyried sylwadau ac ymateb iddyn nhw. Ac rwy'n credu y bydd hynny'n ffafriol i berthynas waith barhaus rhwng y partïon, ac yn golygu bod y corff yn cael ei hysbysu am ganlyniad terfynol gwneud unrhyw sylwadau. A gofynnaf i'r Aelodau gefnogi gwelliant y Llywodraeth yn y grŵp hwn.

Angela Burns i ymateb.

Diolch yn fawr iawn. Mae dipyn o broblem yn y fan yma, mewn gwirionedd, onid oes? Wnes i ddim ryw eistedd i lawr a llunio'r gwelliannau hyn yn y tywyllwch un noson; roedd gen i dîm o gyfreithwyr a weithiodd arnyn nhw. Felly pan eich bod chi'n sefyll yn y fan yna ac yn dweud, fel rydych chi wedi ei wneud unwaith neu ddwy drwy gydol hyn, 'Nid yw hwn wedi ei ysgrifennu'n dda iawn, nid dyma'r derminoleg gywir, mae hyn yn dweud hyn, hyn neu hynna', rwyf i eisiau ei gwneud yn eglur iawn fy mod innau hefyd—nid eich cyfreithwyr chi yn unig sydd yn yr ystafell, mae ein cyfreithwyr ni yn yr ystafell. Ac maen nhw'n eglur iawn bod y gwelliannau hyn yn caniatáu'r elfen honno o ddisgresiwn. Maen nhw'n eglur iawn y gellid cyhoeddi'r canllawiau ynghylch sut y byddai unigolion rhestredig yn ymateb. Felly nid oes rhaid i chi roi'r union hyn sy'n cael ei ddweud yn y parth cyhoeddus.

A gaf i gyfeirio at welliant 42(6)?

Cyn gynted ag y bo'n rhesymol ymarferol, mae'n rhaid i dderbynnydd y sylwadau gyhoeddi'r ymateb a baratowyd o dan is-adran (4) ar ei wefan.

Nid yw hynny'n gadael unrhyw le ar gyfer unrhyw ddisgresiwn o gwbl; mae'r gair 'rhaid' yn y drafft hwn yn eglur iawn ac yn ddiamwys.

Ie, ond nid oes yn rhaid i chi roi eu henw, eu cyfeiriad, eu swydd a'u rhif cyfresol. Felly, rwy'n credu eich bod chi'n bod braidd yn annidwyll yn y fan yma. A dyna y gall y canllawiau ei gyflwyno. Ac mae hyn o gymryd cyngor cyfreithiol; mae'r holl wrthbleidiau yn gweithio gyda thimau o gyfreithwyr—nid y Llywodraeth yn unig sydd â'r bobl hyn sy'n gwybod am beth y maen nhw'n sôn. Felly dyna fy sylw cyntaf ar hyn.

Fy ail sylw ar hyn yw ei fod yn fwy na dim ond ysgrifennu i mewn a'ch cael chi i ysgrifennu yn ôl. Mae hyn yn ymwneud â'r corff llais y dinesydd yn gallu wir ymgysylltu â Gweinidogion Cymru, a dechrau helpu i bennu'r cyfeiriad teithio ar gyfer darparu gwasanaethau iechyd yng Nghymru, sut y mae'n adlewyrchu yn eu hardaloedd lleol. A dyna pam yr ydym ni wedi cyflwyno'r gwelliannau hyn, a dyna pam yr ydym ni'n gofyn i'r Aelodau eu cefnogi nhw.

Os derbynnir gwelliant 41, bydd gwelliant 76 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 41? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Felly, symudwn i bleidlais ar welliant 41. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 15, neb yn ymatal, 33 yn erbyn. Ac felly, mae gwelliant 41 wedi ei wrthod.

Gwelliant 41: O blaid: 15, Yn erbyn: 33, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 76 sydd nesaf. Rhun ap Iorwerth.

Cynigiwyd gwelliant 76 (Rhun ap Iorwerth).

Yn ffurfiol.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 76? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Symud i bleidlais ar welliant 76, yn enw Rhun ap Iorwerth. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 21, neb yn ymatal, 27 yn erbyn. Gwrthodwyd gwelliant 76.

Gwelliant 76: O blaid: 21, Yn erbyn: 27, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 1 yw'r gwelliant nesaf. Gweinidog. 

Cynigiwyd gwelliant 1 (Vaughan Gething).

Cynnig. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 1? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Rŷn ni'n symud i bleidlais ar welliant 1, felly, yn enw Vaughan Gething. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 37, neb yn ymatal, 11 yn erbyn. Felly, derbyniwyd gwelliant 1. 

Gwelliant 1: O blaid: 37, Yn erbyn: 11, Ymatal: 0

Derbyniwyd y gwelliant

Gwelliant 42 yw'r nesaf. Ydy e'n cael ei symud gan Angela Burns?  

Cynigiwyd gwelliant 42 (Angela Burns, gyda chefnogaeth Caroline Jones).  

Yn ffurfiol, Llywydd.

Os derbynnir gwelliant 42, bydd gwelliant 77 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 42? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Felly, rŷn ni'n symud i bleidlais ar welliant 42. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 15, neb yn ymatal, 33 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 42 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 42: O blaid: 15, Yn erbyn: 33, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 77, Rhun ap Iorwerth. 

Cynigiwyd gwelliant 77 (Rhun ap Iorwerth).  

Ffurfiol. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 77? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Symudwn i bleidlais ar welliant 77, yn enw Rhun ap Iorwerth. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 21, neb yn ymatal, 27 yn erbyn. Ac felly, gwrthodwyd y gwelliant. 

Gwelliant 77: O blaid: 21, Yn erbyn: 27, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 20 sydd nesaf—Angela Burns. 

Cynigiwyd gwelliant 20 (Angela Burns, gyda chefnogaeth Caroline Jones).

Yn ffurfiol, Llywydd.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 20? A oes unrhyw wrthwynebiad? Derbynnir gwelliant 20, felly. 

Derbyniwyd y gwelliant yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.