Ar gyfer fy nghyfraniad i, rwyf i eisiau rhoi sylw personol iawn ar hyn yn hytrach nag un cyfreithiol neu hyd yn oed un gwleidyddol, o ran yr hyn yr ydym ni'n ei ystyried heddiw.

Rwy'n meddwl yn ôl nawr ynghylch pryd y gwnes i sefyll i gael fy ethol i'r Senedd hon yn 2016 ac, mewn gwirionedd, y cyfan yr oeddwn i'n gobeithio amdano oedd y byddai fy mhrofiadau bywyd yn dod â rhywbeth i'r sefydliad hwn ac y gallwn i wneud fy rhan fach i wneud bywyd i fy etholwyr—y byddwn i yn ddiweddarach yn cael fy ethol i'w cynrychioli—dim ond yr ychydig bach hwnnw yn well. Ni wnaeth groesi fy meddwl unwaith y byddwn i, lai na phedair blynedd yn ddiweddarach, yn y Siambr hon yn trafod deddfwriaeth a fyddai'n rhoi pwerau brys i'n Llywodraeth yn wyneb argyfwng iechyd cyhoeddus. Ond dyma ni. Ac mae pa mor cyflym y mae hyn wedi symud wedi bod yn dra brawychus.

Roeddwn i'n meddwl pryd y clywais sôn am y coronafeirws yn gyntaf, ac roedd darllediadau newyddion cyffredinol am y digwyddiadau yn Tsieina—nad oedd hynny'n ein taro mewn gwirionedd fel rheswm dros ganolbwyntio o'r newydd ar ein busnes ni yma. Ac yna rwy'n cofio i mi fod mewn digwyddiad cymdeithasol ym mis Ionawr, ac roedd llawer ohonom ni yno—llawer o ffrindiau gyda'n gilydd—ac roeddem ni'n cellwair ychydig am y feirws a pha un a fyddai angen i ni i gyd gael mygydau, oherwydd roedd nifer ohonom ni yn yr ystafell, gan fy nghynnwys i, a oedd yn dioddef o beswch a thisian arferol ein hannwyd y gaeaf. Fe wnaeth pob un ohonom ni chwerthin yn ei gylch; nid oeddem ni'n ei gymryd o ddifrif o gwbl. Rwy'n credu ei bod hi'n deg dweud nad oes yr un ohonom ni'n chwerthin nawr.

Ddydd Gwener yr wythnos diwethaf, penderfynais i gau fy swyddfa ym Merthyr Tudful, fel rhagofal ar gyfer fy etholwyr, sy'n ymweld â'm swyddfa mewn niferoedd eithaf sylweddol, ond hefyd i ddiogelu fy staff yr wyf i'n eu cyflogi i weithio yn y swyddfa honno. Wrth i mi gloi'r swyddfa nos Wener, gan fynd â'r holl fân bethau y byddai eu hangen arnaf i i weithio gartref gyda mi, cefais fy nharo, yn sydyn, gan anferthedd yr hyn yr ydym ni'n ei wynebu— gadael y swyddfa honno heb wybod pryd yr oeddem ni'n mynd i ddychwelyd, ac yna, pan gyrhaeddais i fy nghartref, sylweddoli na allwn i hyd yn oed drefnu siopa ar-lein ar gyfer fy mam 81 oed, sy'n byw ar ei phen ei hun rai milltiroedd i ffwrdd oddi wrthyf i, oherwydd bod yr holl slotiau wedi eu cymryd am wythnosau i ddod, ac, yn olaf, teimlo'n emosiynol iawn nad oes gennyf i syniad pryd fydda i'n gallu rhoi cwtsh i fy ŵyr chwe mis oed eto, na phryd y bydda i'n mynd i allu gweld fy meibion a'u partneriaid neu fy mam neu fy nheulu neu fy nheulu-yng-nghyfraith a'm ffrindiau, a gwybod bod rhai o'r rheini mewn categorïau agored i niwed, a heb wybod beth fydd yr wythnosau nesaf yn ddod gyda nhw.

Fel y dywedais i yn gynharach yn fy nghyfraniad i ddatganiad y Prif Weinidog, o lle yr wyf i'n byw, gallaf weld maes parcio Tesco ym Merthyr Tudful, ac rwyf i wedi gwylio mewn syndod, a chryn anesmwythyd, y torfeydd yn mynd i mewn ac allan, gan anwybyddu cyngor ar gadw pellter cymdeithasol, ymarfer prynu panig a phentyrru stoc. Mae'r holl bethau hyn yn dweud wrthyf i fod yn rhaid i ni wneud rhagor. Mae'n rhaid i ni nawr roi pwerau i'r Llywodraeth i orfodi ymddygiad y mae rhai pobl, yn anffodus, yn gwrthod cydymffurfio ag ef o'u gwirfodd. Mae'r cyngor wedi ei gyhoeddi, ac mae hynny wedi ei wneud am reswm: i geisio achub bywydau. Felly, rwyf i'n cefnogi rhoi'r pwerau hyn i'n Llywodraeth, yr arfau y bydd eu hangen arnyn nhw i wneud y gwaith yn gyflym, i weithredu er mwyn ceisio helpu i ddod â'r argyfwng hwn i ben, ac rwy'n diolch iddyn nhw am bopeth y maen nhw wedi ei wneud hyd yn hyn, am y penderfyniadau anodd sydd i'w gwneud o dan yr amgylchiadau mwyaf anodd.

Nid oes gennyf i eiriau digonol ychwaith i ddiolch i'r rhai hynny yn y rheng flaen sy'n darparu ymateb brys. Ni allaf i ddychmygu'r pwysau sydd arnyn nhw ar hyn o bryd, wrth geisio ymdopi, ond fe wnawn nhw, ac maen nhw'n cyflawni ar ein rhan fel y maen nhw'n ei wneud bob amser.

Nid wyf i bellach eisiau clywed cyfeiriadau hiraethus at ysbryd y rhyfel. Nid ydym ni mewn rhyfel, ond yr ydym ni ym mrwydr ein bywydau. Nid ydym ni'n osgoi bomiau o awyrennau, ond rydym ni'n osgoi ein gilydd, oherwydd ni yw'r bomiau yn awr. Dirprwy Lywydd, rydym ni'n gwneud hyn oherwydd ein bod ni i gyd yn gobeithio mynd yn ôl i normalrwydd yn fuan. Rydym ni i gyd eisiau gallu gafael am ein hanwyliaid unwaith eto a gweld ein ffrindiau. Gallai ein gwerthfawrogiad o bleserau syml o'r fath hyd yn oed gynyddu'n sylweddol wrth i ni edrych yn ôl ar y cyfnod hwn. I wneud hynny, er mai mesur dros dro yw hwn, rwy'n barod i wneud y penderfyniad anoddaf y dylai unrhyw un ei wneud mewn democratiaeth, penderfyniad nad oeddwn i erioed wedi ei ystyried yn 2016. Ond byddaf felly yn cefnogi'r mesurau hyn a fydd yn rhoi i'n Llywodraeth y pwerau y gallai fod eu hangen arni i ddod â'r argyfwng hwn i ben cyn gynted â phosibl, ond gan wybod hefyd ei bod yn ddigon posibl na fydd dod â'r argyfwng hwn i ben yn digwydd yn y dyfodol agos.