6. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am gamau Llywodraeth Cymru i adfer ac atal llifogydd yn Rhondda Cynon Taf? OQ55309

Diolch. Darparodd Llywodraeth Cymru gyllid brys o £3 miliwn i’n hawdurdodau rheoli perygl llifogydd erbyn dechrau mis Ebrill. Mae hyn yn cynnwys £549,500 i Rondda Cynon Taf, sef y swm llawn y gwnaethant gais amdano. Cawsant £1.7 miliwn hefyd drwy'r cynllun cymorth ariannol brys i ariannu eu hymateb cychwynnol.

Diolch am eich ateb, Weinidog, ac am eich sylwadau cynharach ar fater y llifogydd. Mae'r llifogydd pellach a gafwyd yn ddiweddar mewn rhannau o Rondda Cynon Taf ychydig wythnosau'n ôl yn rhybudd i bob un ohonom. Oni bai am yr ymateb rhagweithiol gan Rondda Cynon Taf a Dŵr Cymru, gallai pethau fod wedi bod yn llawer gwaeth mewn gwirionedd, a hyd yn oed yn fwy helaeth. Roedd y rhan fwyaf o'r llifogydd yn fy etholaeth y tro hwn o amgylch ardaloedd Nantgarw a Rhydyfelin, ac roedd yn ymwneud â materion fel draeniau wedi blocio a'u siltio, ond mae'n amlwg fod angen buddsoddiad ar frys yn ein seilwaith lleol i amddiffyn rhag llifogydd.

Nawr, bydd y Gweinidog yn ymwybodol fy mod wedi ysgrifennu ati yn gofyn am adolygiad cyffredinol o fesurau lliniaru llifogydd yn Nhaf Elái. Ond a wnewch chi gadarnhau y bydd y gwaith atal llifogydd angenrheidiol a nodwyd hyd yma yn mynd rhagddo, a hynny heb oedi? A allwch hefyd amlinellu'r camau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd, ar y cyd â chyrff eraill, i sicrhau y byddwn wedi gwneud popeth yn ein gallu y gaeaf hwn i sicrhau na fydd y llifogydd trychinebus a darodd Bontypridd a Thaf Elái a rhannau eraill o dde Cymru yn gynharach eleni yn digwydd eto?

Diolch yn fawr, Mick. Credaf mai chi oedd y person cyntaf i fy rhybuddio am y llifogydd yr wythnos diwethaf. Fel y dywedais, rwy’n cydymdeimlo â phawb yr effeithiwyd arnynt. Rydych yn llygad eich lle: daeth yr asiantaethau at ei gilydd. Felly, roedd yr awdurdod lleol, Dŵr Cymru a CNC allan yno’n syth bin. Roeddwn yn ddiolchgar iawn fod pawb wedi ymateb yn gyflym iawn. Gwn i Rondda Cynon Taf ofyn am bympiau ar unwaith; fe gyrhaeddon nhw yno ar unwaith. Ond mae'n bwysig iawn ein bod yn edrych ar y gwersi a ddysgwyd ar ôl llifogydd mis Chwefror. Cawsom rai safbwyntiau cychwynnol. Rwyf wedi eu bwydo i'r strategaeth newydd rydym wedi'i lansio ar gyfer llifogydd ac erydu arfordirol. Ond credaf fod angen inni gael golwg—. Rwy'n ymwybodol o'ch gohebiaeth, nad wyf wedi ymateb iddi eto. Credaf ei bod yn bwysig iawn inni edrych ar yr asedau cyfredol a beth arall y gallai fod ei angen. Fel y soniais mewn ateb cynharach, mae'r cyllid cyfalaf ar gael. Rwy'n sicrhau bod Llywodraeth Cymru'n talu'n llawn am y gwaith paratoi—fod y gost honno’n cael ei thalu'n llawn—ac rwy'n fwy na pharod i weithio gyda phob awdurdod lleol i ystyried yr holl geisiadau a gyflwynir.

Credaf fod Llyr wedi sôn eisoes ein bod yn wynebu sawl argyfwng ar hyn o bryd, ac yn amlwg, yr argyfwng hinsawdd, os yw hwnnw’n dweud unrhyw beth wrthym, gwyddom ein bod ynghanol yr argyfwng hinsawdd hwnnw nawr.

Ar ôl y llifogydd ym mis Chwefror, cafodd pobl yn y Rhondda £500 gan y cyngor lleol, £500 gan Lywodraeth Cymru, a mwy os nad oedd ganddynt yswiriant, mwy os oeddent yn fusnes, a mwy fyth drwy ymdrechion lleol i godi arian. Yr hyn na chawsant oedd amddiffynfeydd i atal hyn rhag digwydd eto. Felly, a wnewch chi ymrwymo i ddarparu llifddorau i bob cartref sydd eu hangen? Ac a wnewch chi amlinellu pa gymorth ariannol a allai fod ar gael i bobl a ddioddefodd lifogydd y tro hwn? Ac yn olaf, Weinidog, a ydych yn cefnogi ymchwiliad annibynnol, dan arweiniad arbenigwyr, i'r hyn a ddigwyddodd, ac i roi argymhellion i ni ar gyfer mesurau lliniaru yn y dyfodol?

Roedd tri chwestiwn yno. Unwaith eto, mae angen inni edrych ar beth yn union yw'r asesiad, beth sydd ei angen yn ein hamddiffynfeydd rhag llifogydd. Felly, llifddorau ar gyfer pob eiddo—nid yw hynny wedi croesi fy nesg eto, ond pe bai hynny'n codi, mae'n rhywbeth y gallem ei asesu.

Fe gyfeirioch chi at y £500 gan Lywodraeth Cymru a roddwyd i breswylwyr yn ôl ym mis Chwefror, ac mae hynny'n sicr yn rhywbeth rydym yn edrych arno ar hyn o bryd, yn dilyn y llifogydd yr wythnos diwethaf.

Credaf ei bod yn bwysig inni adael i'r holl ymchwiliadau fynd rhagddynt. Gellir eu cynnal yn llawer cyflymach nag ymholiad annibynnol, a dyna rwy'n aros amdano.

Yn olaf, David Melding.

Diolch yn fawr, Lywydd. Weinidog, mae topograffi cymoedd Morgannwg a Gwent bob amser wedi golygu eu bod yn agored iawn i lifogydd, fflachlifoedd yn aml, ac mae'r system gynllunio, felly, yn bwysig tu hwnt wrth adeiladu gallu i wrthsefyll llifogydd. Nid yw rhai o'r dulliau traddodiadol a ddefnyddir mewn rhannau eraill o'r wlad, fel byndio, yn ymarferol. Mae'n rhaid i ni feddwl o ddifrif ynglŷn â sut rydym yn rheoli'r cyrsiau dŵr cyflym hyn. Hyd yma, rydym yn clywed yr un hen straeon unwaith eto am gwlfertau’n blocio a gweddillion mewn cyrsiau afonydd. Mae’n rhaid edrych ar hyn yn gyson a'i drin a'i gynnal.

Diolch. Mae'n debyg y dylwn fod wedi dweud ar ryw bwynt, mewn perthynas â llifogydd yr wythnos diwethaf, nad oedd yr adroddiadau cychwynnol a gefais yn nodi bod cwlfertau wedi'u blocio; trymder y glaw yn unig a nodwyd. Roedd yn lawiad enfawr mewn cyfnod byr iawn—21mm o fewn tua 20 munud, rwy’n credu. Felly, credaf fod yr adroddiadau cychwynnol—. Ond yn amlwg, mae angen inni weld a oedd cwlfertau wedi'u blocio ar yr achlysur hwn hefyd.

Credaf fod angen inni edrych ar gynlluniau rheoli llifogydd naturiol, gan y gallai hynny helpu i liniaru dŵr ffo cyflym mewn ardaloedd trefol. Felly, unwaith eto, rydym yn darparu cyllid 100 y cant ar gyfer y gwaith paratoi hwnnw. Ond mae hwn yn faes y mae Llywodraeth Cymru wedi canolbwyntio'n fanwl iawn arno, ac mae cryn dipyn o arian wedi’i ddarparu ar gyfer cynlluniau lliniaru llifogydd dros dymor y Llywodraeth hon.

Diolch i'r Gweinidog. Fe wnawn ni dorri i ginio nawr.

Fe wnawn ni ailymgynnull am 2 o'r gloch—egwyl ginio fyrrach na'r un a ragwelwyd oherwydd fy haelioni yn galw ar gymaint â phosibl ohonoch chi, fel Aelodau. Felly, fe wnawn ni ailymgynnull am 2 p.m.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 13:19.

Ailymgynullodd y Senedd am 14:00, gyda'r Dirprwy Lywydd (Ann Jones) yn y Gadair.

Croeso nôl i'r Cyfarfod Llawn.