– Senedd Cymru am 12:05 pm ar 1 Gorffennaf 2020.
Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hynny—Rebecca Evans.
Diolch, Llywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i agenda heddiw. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos eistedd nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.
Trefnydd, byddwn i'n ddiolchgar os gallech chi ymchwilio i'r mater cwestiynau llafar ysgrifenedig sydd heb eu hateb, yn dyddio'n ôl, yn fy achos i, cyn belled â 2016, gan Weinidogion Llywodraeth Cymru. Gwn fod hwn yn fater a godwyd nifer o weithiau yn y Siambr hon, ond teimlaf nawr fod angen inni ddarganfod pam nad yw cwestiynau ysgrifenedig yn cael eu hateb gan Weinidogion Llywodraeth Cymru. A allwch chi ymchwilio i hyn os gwelwch yn dda? Yn ôl y Swyddfa Gyflwyno, nid yw rhai o fy nghwestiynau i, yn dyddio'n ôl mor bell â 2016, wedi cael eu hateb. Byddwn i'n ddiolchgar os gallech ymchwilio i hyn, rheolwr busnes, gyda'r Swyddfa Gyflwyno a rhoi datganiad i Aelodau'r Senedd hon gydag esboniad o'r rheswm dros hyn.
Yn sicr, byddaf yn ymchwilio i'r rheswm pam nad yw'r ymatebion hynny wedi cyrraedd, gan fynd yn ôl yn sicr i'r dyddiad hwnnw. Os allwch adael imi gael y niferoedd, byddai hynny'n ddefnyddiol, neu fel arall gallaf gysylltu'n uniongyrchol â'r Swyddfa Gyflwyno i gael yr wybodaeth honno ar eich cyfer.FootnoteLink
Leanne Wood. Mae angen ichi droi eich sain ymlaen eto, Leanne Wood.
Nid oes gennyf i gwestiwn, Llywydd.
O, mae hynny'n iawn. Mick Antoniw.
Tybed a fyddai'n bosibl cael dadl amser y Llywodraeth ar y system gynllunio yng Nghymru, ac yn enwedig o ran swyddogaeth yr Arolygiaeth Gynllunio. Mae'n dod yn fwyfwy eglur i mi ac i lawer o Aelodau eraill y Senedd fod amheuon gwirioneddol ynghylch pa mor addas i'r diben yw'r Arolygiaeth Gynllunio ac a ddylem bellach fod yn symud tuag at system lle y dylai penderfyniadau lleol gan gynghorau ar faterion cynllunio gael eu blaenoriaethu'n fwy, yn hytrach na'r ffordd y mae'n digwydd ar hyn o bryd gyda'r Arolygiaeth Gynllunio yn ymddangos fel petai'n diystyru buddiannau lleol. Mae'n ymddangos i mi ei bod yn ddadl bwysig a hir-ddisgwyliedig, a tybed a all y Llywodraeth wneud amser ar gyfer dadl o'r fath.
Diolch i Mick Antoniw am yr awgrym hwnnw. Yn ystod yr haf, byddaf yn cael rhai trafodaethau â chyd-Aelodau am y dadleuon y byddent yn dymuno eu cyflwyno, a gwn y byddant yn ystyried y ceisiadau sydd wedi'u cyflwyno gan gyd-Aelodau heddiw, ac a wnaethant yn ddiweddar hefyd, o ran gosod yr agenda honno o fusnes y Llywodraeth ar gyfer y tymor nesaf. Gobeithio y bydd hynny, i raddau, yn caniatáu inni ddychwelyd at y mathau mwy arferol a mwy normal o gyflwyno busnes. Ond, yn amlwg, cawn weld ble'r ydym arni yn nhymor yr Hydref.
Trefnydd, a wnewch chi ofyn i Weinidog yr economi gyflwyno datganiad i gadarnhau pwy yn union sydd â'r hawl i gael pecyn cymorth busnes gan y gronfa adfer economaidd yn ystod y pandemig? Mae llawer o ddryswch yn parhau ynglŷn â phwy sy'n gymwys. Er enghraifft, yn achos un o fy etholwyr i sydd â thri busnes, ac sy'n talu treth dair gwaith, oherwydd eu bod yn cael eu rhedeg o'r un cyfeiriad, mae ond wedi cael cymorth ar gyfer un busnes, gan ddweud nad yw'n gymwys. Felly, cyn i'w ddau fusnes arall, sy'n cyflogi nifer o bobl, fynd y tu hwnt i achubiaeth, pa sicrwydd ariannol y gellid ei roi i fy etholwr?
Diolch i Caroline Jones am godi hyn. Rwy'n credu bod y meini prawf ar gyfer y grantiau sy'n ymwneud ag ardrethi annomestig yn eithaf clir, yn yr ystyr eu bod wedi'u nodi ar wefan Busnes Cymru. Mae'r sefyllfa yr ydych chi'n ei disgrifio yn sicr yn swnio fel pe bai dim ond un busnes fyddai'n gymwys i gael y grant ardrethi busnes, oherwydd bod y grantiau hynny'n gysylltiedig yn uniongyrchol â'r busnesau hynny sy'n talu ardrethi annomestig.
Wedi dweud hynny, gofynnir i fusnesau fynd at y gronfa cydnerthedd economaidd, a agorodd ar gyfer cam 2 yn gynharach yr wythnos hon, i geisio cymorth i fusnesau nad ydyn nhw'n gymwys i gael grantiau sy'n gysylltiedig â rhyddhad ardrethi annomestig. Felly, rydym wedi ceisio rhoi cefnogaeth, fel y dywedodd y Prif Weinidog, er mwyn llenwi'r bylchau hynny cyn belled ag y bo modd.
Arweinydd y Tŷ, a gaf i ddau ddatganiad, os oes modd? Rwy'n sylweddoli y byddan nhw'n cael eu gwneud ar ffurf ysgrifenedig. Un o ran y Llywodraeth yn methu ei therfyn amser ar gyfer taliadau fferm ddoe—30 Mehefin yw'r dyddiad cau ar gyfer gwneud pob taliad fferm, ar wahân i daliadau cymhleth. Rwy'n deall bod y Llywodraeth wedi methu'r dyddiad cau hwnnw ac y bydd yn agored i ddirwyon yr UE am fethu'r dyddiad cau. Mae angen inni ddeall yn awr beth fydd y llinell amser newydd i fusnesau fferm gael yr arian hwn, yn enwedig gyda'r argyfwng COVID sy'n effeithio ar lawer o fusnesau fferm, a'r llif arian i'r busnesau hynny.
Ac yn ail, soniodd adroddiad Archwilydd Cyffredinol Cymru ddoe am fater perthnasol iawn sydd wedi bod yn bla ar y cynllun datblygu gwledig a'r ffordd y cafodd ei gyflawni yn ystod ei oes ers 2014. Cyflawnodd yr Archwilydd Cyffredinol adroddiad yn 2018 a oedd yn amlygu'r un problemau a amlygwyd gan yr adroddiad ddoe. Ac, yn anffodus, mae'n ymddangos fel petai llawer o'r arian hwn yn mynd i gwmnïau ac unigolion a ffefrir, neu i asiantaethau'r Llywodraeth eu hunain, fel y mae'r archwilydd cyffredinol yn ei amlygu. Mae'n hanfodol bwysig bod y Gweinidog yn ymateb i'r adroddiad hwn mewn modd amserol a bod yr Aelodau'n gweld yr ymateb hwnnw fel y gallwn ni, gyda'r amser sy'n weddill ar gyfer y cynllun datblygu gwledig, fod yn hyderus na fydd yr arian sydd ar ôl yn cael ei wastraffu ac y caiff ei ddefnyddio yn y ffordd fwyaf effeithiol.
Yn sicr, byddaf yn sicrhau bod y Gweinidog yn ymwybodol o'ch cais am ddatganiad ac eglurder ynghylch taliadau fferm, yn enwedig o ran amseriad y taliadau hynny o fewn y flwyddyn ariannol hon.
O ran yr ail fater a godwch am adroddiad Swyddfa Archwilio Cymru, yn amlwg, rydym yn ddiolchgar am y gwaith a wnaed yno, a byddwn yn sicrhau bod swyddogion yn ymateb iddyn nhw maes o law. Gwn y bydd angen i'r swyddogion ddarparu tystiolaeth i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ynglŷn â'r dull a gafodd ei ddefnyddio i asesu gwerth am arian drwy'r cynllun datblygu gwledig, ac rwy'n credu bod hwnnw'n fforwm priodol i'r materion hynny gael eu trafod a'u harchwilio.
Fel rhan o'n hadolygiad parhaus o'r broses o ddarparu'r cynllun datblygu gwledig, roedd swyddogion eisoes wedi nodi'r materion yr oedd Archwilio Cymru wedi'u disgrifio ac wedi cymryd camau i'w hunioni. Mae casgliadau'r adroddiad yn rhoi tipyn o arweiniad defnyddiol i sicrhau bod yr holl gamau angenrheidiol wedi'u cymryd. A gallaf ychwanegu bod swyddogion wedi adolygu'r prosiectau dan sylw i sicrhau eu bod, yn ymarferol, yn sicrhau gwerth am arian a'u bod, lle bo hynny'n briodol, wedi cymryd camau i sicrhau ein bod ni'n cyflawni gwerth am arian, gan gynnwys ail-dendro rhai o'r prosiectau hynny. Felly, rwy'n gobeithio y bydd hynny o gymorth fel diweddariad dros dro cyn i swyddogion roi tystiolaeth i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus.
Yn olaf, Darren Millar.
Diolch, Llywydd. Trefnydd, a gaf i alw am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ynghylch pryd y bydd gwersi gyrru, profion theori a phrofion ymarferol yn gallu ailddechrau yng Nghymru? Mae llawer o bobl ledled y wlad, yn enwedig pobl ifanc, a oedd ar ganol cymryd eu gwersi gyrru ac wedi methu cwblhau eu cyrsiau. Yn ychwanegol at hynny, mae yna rai sydd wedi pasio eu profion theori, a dilysrwydd y rheini yn dod i ben cyn y gallan nhw sefyll y prawf gyrru ymarferol gwirioneddol, oherwydd cyfyngiadau coronafeirws. Ac, wrth gwrs, mae llawer o ysgolion gyrru gyda hyfforddwyr ar ochr Lloegr i'r ffin sy'n colli busnes i ysgolion gyrru ar ochr arall ffin Cymru, dim ond oherwydd y sefyllfa bresennol.
Mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi y bydd yn ailddechrau'r pethau hyn ar 4 Gorffennaf, ac rwy'n credu y byddai'n wych o beth pe byddai modd i ni gyrraedd sefyllfa yng Nghymru lle gallem gyhoeddi'r un peth cyn gynted â phosibl.
Wel, mae amrywiaeth eang iawn o amgylchiadau'n cael eu hystyried drwy gydol ein hadolygiad treigl tair wythnos o'r rheoliadau, ac rydym yn ystyried llawer o wahanol fathau o gyflogaeth ac amgylchiadau cyflogaeth. Felly, yn amlwg, mae yna amgylchiadau ledled Cymru—rwyf wedi cael athrawon gitâr sy'n addysgu gartref, er enghraifft, eisiau gwybod yr hyn y mae'r rheolau yn ei olygu iddyn nhw. Felly, rwy'n gwybod bod angen inni ddarparu cymaint o eglurder ag y gallwn ni, ac rydym ni'n ceisio gwneud hynny drwy ein hadolygiadau tair wythnos, ond gwnaf yn siŵr fy mod yn mynegi'ch pryderon, yn enwedig o ran hyfforddwyr gyrru a phobl sy'n cael gwersi gyrru, gyda golwg ar sefyll profion, yn y trafodaethau hynny y byddwn ni'n parhau i'w cael yr wythnos hon.
Diolch i'r Trefnydd.