5. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ynghylch a yw ei hymateb i Covid-19 yn unol â deddfwriaeth hawliau dynol? OQ55372

Mae Llywodraeth Cymru yn cymryd ei rhwymedigaethau o dan ddeddfwriaeth hawliau dynol o ddifrif. Mae'n amlwg bod rhwymedigaethau cadarnhaol i weithredu, yn ogystal â rhwymedigaeth i beidio ag ymyrryd â hawliau dynol heb gyfiawnhad clir. Mae goblygiadau'r Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol yn parhau i ffurfio rhan o ystyriaethau'r Llywodraeth yng nghyd-destun ein hymateb i COVID-19.

Diolch. Nawr, er gwaethaf yr hawl i barch at fywyd preifat a theuluol, mae llawer o unigolion, ffrindiau a theuluoedd yn cael eu cadw ar wahân yma yng Nghymru gan y rheol 5 milltir. Er yr hawl i ryddid meddwl, cydwybod a chrefydd, cafodd addoldai eu cau hyd yn oed ar gyfer gweddi breifat. Mae Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru wedi mynegi pryderon na chafodd hawliau pobl hŷn eu diogelu'n ddigonol o bosibl, ac mae Comisiynydd Plant Cymru wedi ysgrifennu ynghylch sut mae plant a phobl ifanc wedi gweld newidiadau i'w gallu i fanteisio ar hawliau dynol. A ydych chi'n cytuno â mi y dylai ymchwiliad annibynnol gael ei sefydlu ar frys, er mwyn dechrau ystyried effaith penderfyniadau Llywodraeth Cymru ar gydymffurfio â deddfwriaeth hawliau dynol yng Nghymru yn ystod y pandemig hwn o COVID-19? Diolch.

Diolch i Janet Finch-Saunders am y cwestiwn atodol hwnnw. Y pwynt cyntaf, eithaf amlwg, i'w wneud yw nad rheol yw'r Rheol 5-milltir, yn y ffordd y mae hi'n ei disgrifio. Hoffwn egluro ei bod yn fater o synnwyr cyffredin a chanllaw; rwyf wedi colli golwg ar sawl gwaith y mae'r pwynt hwnnw wedi'i wneud yn y Siambr, ond yn hapus i'w wneud eto ar gyfer y cofnod, rhag ofn bod unrhyw gamddealltwriaeth.

O ran ei phwynt ehangach ynghylch hawliau dynol, rwy'n credu ei bod yn bwysig inni ystyried y cwestiynau hyn yn glir iawn. Mae pob un o'r penderfyniadau sydd wedi'u cymryd, wedi'u gwerthuso yn erbyn, yn gyntaf, ein rhwymedigaethau yn y maes hwn, ond hefyd ein hymrwymiad fel Llywodraeth yn y maes hwn. Mae'n rhaid i bob penderfyniad sy'n cael ei wneud basio cyfres o brofion, ei fod yn angenrheidiol, ei fod yn gymesur, ac yn cael ei adolygu'n gyson. Y dasg dan sylw yw torri ac ymyrryd â hawliau pobl yn unol â'r gyfres honno o brofion yn unig, a phwyso a mesur yr hawliau hynny yn erbyn y risgiau, sy'n amlwg, i iechyd y cyhoedd. Rwy'n hyderus mai dyna'r broses y mae'r Llywodraeth wedi'i dilyn yn gyffredinol o ran un o'r penderfyniadau hynny, ac rwy'n cydnabod yn llwyr y pwynt y mae wedi'i wneud o ran y materion y mae'r comisiynwyr wedi tynnu sylw atynt. Mae'n bwysig bod y materion hynny yn cael eu codi a'u bod yn rhan o'r ddadl hon ac yn rhan o'r drafodaeth hon, oherwydd mae'r ymrwymiad sylfaenol sydd gennym ni fel Llywodraeth i hawliau dynol, fel y dywedais i'n gynharach, yn ddiysgog.

Ac felly rydym ni'n croesawu'r cyfle i drafod y materion hynny a chael ein holi ynglŷn â'r materion hynny. A byddwn i'n fodlon cyflwyno nodyn yn Llyfrgell y Senedd, Llywydd, sy'n disgrifio'r broses o wneud penderfyniadau mewn cysylltiad â rhai o'r cyfyngiadau sydd wedi cynnwys y profion cyfreithiol y siaradais amdanynt, fel y gall yr Aelodau ddeall yn gliriach, efallai, rai o'r penderfyniadau sydd yn cael eu gwneud ar hyd y ffordd.