5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y cyfyngiadau symud lleol a gyflwynwyd yng Nghaerffili? OQ55522

Llywydd, cafwyd cynnydd sylweddol i nifer yr achosion o coronafeirws yn ardal Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili ddechrau'r wythnos diwethaf, mewn termau absoliwt ac fel cyfran o'r bobl a brofwyd. Ar 8 Medi, yn dilyn cais gan awdurdodau cyhoeddus, cyflwynodd Gweinidogion fesurau i reoli'r feirws ac i ddiogelu iechyd y cyhoedd.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am ei ateb. Pan gyhoeddwyd y cyfyngiadau symud yr wythnos diwethaf, fe greodd ddryswch ymhlith llawer o drigolion Caerffili, a chefais fy moddi mewn negeseuon gan bobl sy'n awyddus i gael gwybod pa effaith y byddai'n ei chael ar eu hamgylchiadau. Cymerodd bron i 24 awr cyn i ganllawiau gael eu cyhoeddi yn egluro ble y gallai'r rhai a oedd yn rhannu gwarchodaeth dros eu plant ac sy'n byw ar y naill ochr a'r llall i'r ffin sirol weld eu plant, pa un a fyddai aelodau teulu mewn profedigaeth yn cael mynd i angladdau, a pha un a fyddai gofyn i bobl a oedd yn gwarchod yn gynharach yn y flwyddyn wneud hynny unwaith eto. Roedd hynny yn 24 awr o bryder ac ing diangen y gellid bod wedi eu hosgoi pe byddai'r canllawiau wedi cael eu cyhoeddi ar yr un pryd â'r cyhoeddiad. Nawr bod ardaloedd fel Casnewydd a Merthyr hefyd yn wynebu cyfyngiadau symud erbyn hyn, a fyddech chi cystal, Prif Weinidog, â rhoi sicrwydd y bydd canllawiau manwl yn cael eu cyhoeddi cyn gynted ag y cyhoeddir unrhyw gyfyngiadau symud yn y dyfodol, a bod unrhyw newidiadau i ganllawiau yn cael eu mynegi cyn eu gweithredu, fel bod pobl yn cael amser i baratoi?

Llywydd, rwy'n credu bod y cwestiwn yn methu'n llwyr â deall y cyd-destun y mae penderfyniadau o'r fath yn cael eu gwneud ynddo. Dydyn nhw ddim yn cael eu gwneud mewn modd hamddenol. Dydyn nhw ddim yn cael eu gwneud gyda chyfle i roi pob dot ac atalnod yn ei le cyn iddyn nhw gael eu cyhoeddi. Rydych chi'n ymdrin ag argyfwng iechyd cyhoeddus. Rydych chi'n ymdrin â sefyllfa lle gall diwrnod o oedi beryglu bywydau mwy o bobl. A dywedaf wrth yr Aelod bod ei hetholwyr a'r rhai y gwn eu bod wedi cysylltu â'r Aelod dros Gaerffili, Hefin David, yn dangos llawer mwy o ddealltwriaeth nag y mae'n ymddangos sydd ganddi hi o'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi gweithredu ar unwaith pan ofynnwyd i ni wneud hynny gan yr awdurdodau cyhoeddus hynny, ac o fewn 24 awr roedd pob darn o gyfarwyddyd a oedd yn angenrheidiol i helpu pobl i ymdopi â'r amgylchiadau newydd ar gael iddyn nhw. Nawr, rydym ni eisiau cael y canllawiau hynny i bobl mor gyflym ag y gallwn ni, ond ni ellir cael trefn digwyddiadau pryd y darperir canllawiau ac yna cyhoeddi pan eich bod chi'n wynebu argyfwng, a chithau yn wynebu cyngor gan bobl ar lawr gwlad bod angen cymryd camau cyn gynted â phosibl i ddiogelu bywydau pobl—rydych chi'n cymryd y camau yn gyntaf ac yna cyn gynted ag y gallwch chi, rydych chi'n darparu'r canllawiau i fynd law yn llaw â nhw. Dyna'r hyn a wnaethom ni yng Nghaerffili, a dyna, wrth gwrs, y byddwn ni'n bwriadu ei wneud os bydd unrhyw sefyllfaoedd tebyg yn codi mewn unrhyw rannau eraill o Gymru. Ac mae pobl Caerffili, sydd wedi cydweithredu yn wych â'r cyfyngiadau a roddwyd ar waith ers hynny, yn dangos llawer iawn mwy o synnwyr nag y mae'r Aelod yn ei gredu sydd gandddyn nhw, yn fy marn i.

Fel un o drigolion etholaeth Caerffili, rwyf i wedi gweld yn bersonol yr aberth y mae pobl yn ei wneud i gydymffurfio â'r cyfyngiadau yr ydym ni'n byw oddi tanynt, a oedd yn eglur iawn o'r cychwyn, ond sydd wedi arwain at rai cwestiynau gan drigolion mewn sefyllfaoedd penodol. Un yr wyf i wedi bod yn ymdrin ag ef yw pobl y bu'n ofynnol iddyn nhw ganslo gwyliau, gwyliau a drefnwyd ymlaen llaw, ac mae'n rhaid i mi ddweud nad yw'r diwydiant teithio wedi ymateb yn dda, yn enwedig o ran ad-daliadau, er bu rhywfaint o le i aildrefnu. Ac mae'n rhaid i mi ddweud bod EasyJet a Ryanair wedi bod yn enghreifftiau arbennig o amlwg o gwmnïau y mae'n ymddangos nad ydyn nhw'n poeni fawr ddim am iechyd a llesiant ac, yn wir, rhwymedigaethau cyfreithiol eu teithwyr, ac mae hynny wedi bod yn siomedig iawn.

Mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud y peth iawn drwy ysgrifennu at y diwydiant teithio a'r diwydiant yswiriant gyda chyfarwyddiadau eglur iawn ar eu cyfer, a'r hyn y mae angen iddyn nhw ei wneud i ymateb i bobl i gyflawni eu rhwymedigaethau cyfreithiol. Mae angen i Lywodraeth y DU hefyd gamu ymlaen nawr a rhoi cymorth i bobl y mae'r amgylchiadau hyn wedi effeithio arnyn nhw—i'r teithwyr hynny sydd wedi eu heffeithio. Felly, a gaf i ofyn i'r Prif Weinidog a yw wedi cael ymateb gan y diwydiant teithio a'r diwydiant yswiriant; pryd y mae e'n disgwyl cael yr ymateb hwnnw os nad yw wedi ei gael hyd yma; ac a wnaiff ef hefyd alw ar Lywodraeth y DU i gymryd camau ar unwaith ar ran y teithwyr hynny sydd wedi eu heffeithio?

Llywydd, a gaf i ddechrau drwy ddiolch i'r Aelod a'i staff am yr ymdrechion enfawr y gwn eu bod nhw wedi eu gwneud dros yr wythnos ddiwethaf i ymateb i filoedd o ymholiadau, yn llythrennol, gan drigolion Caerffili ac am y ffordd y mae ef wedi codi materion o'r math hwn ar eu rhan? Mae e'n iawn, wrth gwrs, bod Vaughan Gething a Lee Waters wedi ysgrifennu yn weinidogol at gymdeithas asiantau teithio Prydain ac yswirwyr Prydain yn ôl ar 10 Medi; dywedasant yn y llythyr ei bod yn ddyletswydd ar y diwydiannau teithio ac yswiriant i gymryd y camau angenrheidiol i liniaru effaith ariannol cyfyngiadau ar aelodau o'r cyhoedd sy'n teithio y tarfwyd ar eu cynlluniau teithio. Nid ydym ni wedi cael ateb i'r llythyr hwnnw eto. Bydd fy nghyd-Weinidog Ken Skates yn cadeirio cyfarfod pedairochrog yn ddiweddarach yr wythnos hon rhwng Gweinidogion sydd â chyfrifoldebau yn y meysydd hyn, a bydd yn sicr yn codi'r materion hyn gyda Llywodraeth y DU hefyd, gan nad yw'r effeithiau hyn wedi eu cyfyngu i Gymru, Llywydd. Mae pobl mewn sawl rhan arall o'r Deyrnas Unedig sy'n gweld cyfyngiadau yn cael eu gorfodi yn lleol sy'n effeithio ar eu gallu i gyflawni cynlluniau teithio, ond nid eu bai nhw o gwbl yw eu bod nhw yn y sefyllfa honno, ac mae angen i'r diwydiant ymateb yn unol â hynny.