4. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y cynllun peilot ar gyfer profion torfol COVID-19 ym mwrdeistref sirol Merthyr Tudful? OQ55945

Diolchaf i'r Aelod am hynna, Llywydd. Dechreuodd y cynllun arbrofol ddydd Sadwrn 21 Tachwedd. Mae'n cynnwys pawb sy'n byw, yn gweithio neu'n astudio yn yr ardal a'u bod i gyd i gael cynnig prawf COVID-19 yn rhan o'r profion torfol cyntaf o ardal gyfan yng Nghymru.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog, ac rwy'n siŵr yr hoffech chi ymuno â mi i ddiolch i bawb sy'n gysylltiedig â logisteg, darparu a dadansoddi'r rhaglen profion torfol hon. Euthum fy hun, am brawf negyddol diolch byth, ddydd Sadwrn, a gallaf ddweud bod pawb sy'n ymwneud ag ef wedi bod yn gwbl eithriadol wrth weithio i sicrhau bod y cynllun arbrofol yn llwyddiant, ac mae hynny'n cynnwys diweddaru cwestiynau cyffredin yn gyflym, gan wneud yn siŵr y gwnaed darpariaeth arbennig ar gyfer pobl sy'n amddiffyn a phobl ag anableddau nad ydynt yn eu hamddiffyn, yr henoed, pobl fregus ac yn y blaen drwy gydol y broses hon, er ei bod yn debyg bod angen i ni roi ychydig o ystyriaeth o hyd i reoli profion ar gyfer y rhai sydd ag anableddau dysgu. Byddwn hefyd yn eich annog i ystyried profi yn y gweithleoedd mwy o faint hefyd, mae'n debyg. Ond, yn ystod y dyddiau cyntaf hyn, rydym ni wedi gweld miloedd o brofion yn cael eu cymryd gan bobl sy'n awyddus i helpu'r broses, a'r bobl hynny sydd â rheswm da dros ddod. Hyd yma, mae tua 1 y cant wedi bod yn ganlyniadau positif gan bobl sy'n asymptomatig. Yn ystod y cynllun arbrofol hwnnw, bydd hynny yn rai cannoedd o bobl a fyddai fel arall yn lledaenu'r feirws heb wybod yn y gymuned. Nawr, rydych chi eisoes wedi ateb cwestiynau cynharach am yr hyn sy'n digwydd ar ôl y cynllun arbrofol hwn a thu hwnt, felly nid wyf i'n mynd i drafod y pwyntiau hynny eto, ond, fel y gwyddoch, Prif Weinidog, mae gan fy etholaeth i ardaloedd sylweddol o dlodi ac amddifadedd, sy'n aml yn gysylltiedig â gwaith ansicr a chontractau dim oriau, sydd, fel y gwyddom, wedi bod yn rhwystr i lawer rhag dod ymlaen i gael profion. Felly, a gaf i ofyn am sicrwydd gennych chi y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda phartneriaid lleol i sicrhau bod profion torfol hefyd yn cael eu cynnal ymhlith y cymunedau anos eu cyrraedd hyn, gan y bydd hwn yn ffactor hollbwysig o ran sicrhau llwyddiant y cynllun arbrofol?

Llywydd, diolchaf i Dawn Bowden am hynna. Clywais gyfweliad llawn gwybodaeth a roddodd hi yn ystod y penwythnos, yn adrodd o reng flaen y profion ym Merthyr, ac rwy'n cytuno'n llwyr â hi am yr ymdrech tîm enfawr a gafwyd gan yr awdurdod lleol, gan y bwrdd iechyd lleol a gwasanaethau iechyd cyhoeddus, y cymorth yr ydym ni wedi ei gael drwy'r lluoedd arfog. Bu'n ymdrech ryfeddol mewn gwirionedd, ac, yn y dyddiau cynnar hyn, mae wedi cael ymateb rhyfeddol gan drigolion Merthyr Tudful hefyd.

Llywydd, cododd Dawn Bowden nifer o bwyntiau, yn gyntaf oll am weithleoedd a phwysigrwydd gwneud yn siŵr bod cyflogwyr yn cyd-fynd â hyn i gyd. Mae cynnig o brawf ar gael i unrhyw un sy'n gweithio yn y fwrdeistref sirol—pa un a ydyn nhw'n byw yn rhywle arall ond yn gweithio ym Merthyr, mae prawf ar gael iddyn nhw. Byddaf yn trafod hyn yn y cyngor partneriaeth gymdeithasol, sydd i fod i gyfarfod nesaf ddydd Iau yr wythnos hon. Gwnaeth Dawn Bowden bwynt pwysig, Llywydd, am y bobl hynny sy'n fregus neu'n agored i niwed, yn amddiffyn neu sydd ag anableddau dysgu, a sut yr ydym ni'n gwneud yn siŵr eu bod nhw'n cael eu cynnwys yn y rhaglen. Rwy'n falch o ddweud fy mod i'n credu bod yr awdurdod lleol wedi ysgrifennu at bawb ar y rhestr amddiffyn heddiw yn cynnig prawf cartref iddyn nhw, sy'n golygu nad oes angen iddyn nhw adael eu cartrefi a mynd i ganolfan profi torfol. Felly, rwy'n credu bod hynny yn arwydd cryf iawn arall o'r ffordd flaengar y mae'r drefn brofi yn cael ei darparu yn yr ardal, ac wrth gwrs, Llywydd, mae Dawn Bowden yn gwneud y pwynt pwysig iawn am gyrraedd y cymunedau hynny lle mae gwasanaethau, yn gonfensiynol, yn cael yr anhawster mwyaf i gael yr effaith yr ydym ni eisiau iddyn nhw ei chael. Rydym ni'n mynd i fod yn defnyddio dulliau gwyliadwriaeth dŵr gwastraff ym Merthyr, fel y gwnaethon nhw yn Lerpwl—gwyliadwriaeth dŵr gwastraff, y bydd yr Aelodau yn cofio, a arweiniwyd gan Brifysgol Bangor wrth ei chreu. Bydd gennym ni saith gwahanol bwynt profi yn ardal bwrdeistref sirol Merthyr, a bydd hynny yn caniatáu i ni weld ein bod ni'n cael ymateb mewn gwahanol rannau o'r fwrdeistref, ac yn gwneud ymdrechion ychwanegol mewn mannau os nad ydym ni'n cael yr ymateb sydd ei angen. Fel y gwn y bydd yr Aelod lleol yn gwybod, mae'n rhan o'r ffordd y mae'r profion torfol yn cael eu darparu, os bydd rhywun yn cael prawf cadarnhaol, yna maen nhw'n cael cyngor gweithredol am y cymorth sydd ar gael iddyn nhw naill ai drwy'r taliad hunanynysu neu drwy'r gronfa cymorth dewisol, lle'r ydym ni wedi cyfrannu £5 miliwn yn fwy i helpu yn y modd hwn fel bod pobl yn gallu gwneud y peth iawn, fel y maen nhw eisiau ei wneud, a ddim yn canfod eu hunain â rhwystrau yn eu ffordd y gallwn ni eu helpu i'w datrys.

Diolch, Prif Weinidog, am yr atebion hyd yn hyn i gwestiynau’r arweinyddion a hefyd i'r cwestiwn penodol hwn am y treial ym Merthyr. A ydych chi mewn sefyllfa i gadarnhau pryd y gellir gwneud y dadansoddiad, os bydd y treial hwn yn llwyddiannus—a'r arwyddion cychwynnol yw ei fod wedi bod yn llwyddiannus—y bydd hyn yn cael ei gyflwyno ledled gweddill Cymru, ac, yn arbennig, yn Rhondda Cynon Taf, ardal yr wyf i'n ei chynrychioli yn y fan yma yr wyf i'n credu y byddai'n elwa'n fawr ar y drefn brofi hon?

Gwn y bydd gan Andrew R.T. Davies ddiddordeb mewn gwybod bod cyngor Rhondda Cynon Taf eisoes wedi gwneud cynnig i gael ehangu trefn brofi Merthyr i ardal Cwm Cynon yr awdurdod lleol hwnnw, a bod cyfarfodydd, rwy'n credu, wedi'u trefnu ar gyfer yfory i archwilio'r cynnig hwnnw ac i weld sut y gellid ei gyflawni. Mae hwn yn ymarfer logistaidd enfawr, fel y gwn y bydd ef yn ei gydnabod, a dyna pam yr ydym ni mor ddiolchgar o gael cymorth y lluoedd arfog yn hynny o beth, oherwydd mae'n rhaid i wasanaethau lleol geisio cadw popeth arall y maen nhw'n ei wneud drwy'r amser i fynd, ac mae rhyddhau pobl i fod yn rhan o ymdrech profi torfol yn gofyn am gryn dipyn o baratoi. Felly, os ydym ni'n mynd i allu ehangu cynllun Merthyr i ardal Rhondda Cynon Taf, bydd angen gwneud paratoadau gofalus, gan ryddhau staff lleol o wasanaethau lleol. Mae gennym ni gymorth pellach gan y lluoedd arfog sy'n ymuno â ni ym Merthyr dros yr ychydig ddyddiau nesaf, ac efallai y bydd angen i ni weld a oes unrhyw gymorth pellach a allai fod ar gael er mwyn cynorthwyo gyda'r agweddau ymarferol pur sy'n gysylltiedig â chynnal ymarfer profi torfol o'r math hwn.