Felly, symudwn at eitem 5, sef y datganiadau 90 eiliad. Daw'r datganiad cyntaf yr wythnos hon gan Vikki Howells.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Tachwedd 2020 yw canmlwyddiant geni Elaine Morgan. Cyflawnodd Elaine, a aned i deulu glofaol, ryfeddodau yn ystod gyrfa hir, amrywiol a disglair. Enillodd ysgoloriaeth i Brifysgol Rhydychen, llwyddiant aruthrol i ferch glöwr yn y 1930au. Ar ôl graddio, gweithiodd Elaine i Gymdeithas Addysg y Gweithwyr, ac yna priododd â Morien, a oedd wedi ymladd yn erbyn y ffasgwyr yn Sbaen. Cafodd tri mab eu magu yng nghartref y teulu yn Aberpennar, wrth i Elaine gychwyn ar yrfa fel awdur i'r BBC. Ysgrifennodd addasiadau clodwiw o How Green was my Valley, The Life and Times of Lloyd George, a Testament of Youth ymhlith pethau eraill. Enillodd wobr Awdur y Flwyddyn am yr olaf, i fynd gyda sawl BAFTA, sawl Gwobr Urdd Awduron Prydain Fawr, ac ambell dlws rhyngwladol hyd yn oed. Hefyd, datblygodd a hyrwyddodd Elaine y ddamcaniaeth chwyldroadol ynghylch epa'r dŵr, gan gyhoeddi llawer o lyfrau ar y pwnc ac ennill gwobrau am ei chyfraniad at wybodaeth wyddonol. Yn ei 80au, ymgymerodd Elaine â her newydd fel colofnydd arobryn i'r Western Mail.

Bu farw Elaine yn 2013. Saith mlynedd yn ddiweddarach, ceir bywgraffiad newydd o Elaine, a ysgrifennwyd yn ddiweddar gan yr hanesydd lleol Dr Daryl Leeworthy, a bwriad i godi cerflun i'w hanrhydeddu yn Aberpennar, yng nghanol y Cymoedd a'r cymunedau y llwyddodd i'w disgrifio mor fyw. Fel y nododd y newyddiadurwr Carolyn Hitt, newidiodd Elaine y byd o'i desg yn Aberpennar.

Eisiau dathlu gwirfoddolwyr ydw i. Fel Aelod Ynys Môn ac un o Gomisiynwyr y Senedd, dwi’n falch iawn bod y Senedd yn trefnu oriel o arwyr COVID sydd wedi gweithio’n ddiflino dros eu cymunedau. Mae pob Aelod wedi cael dewis pwy ddylai fod yn yr oriel, a beth wnes i oedd gofyn i bobl Ynys Môn ddewis, ac efo dros 40 o enwebiadau, mae’n amlwg faint o waith da sydd wedi cael ei wneud.

Llongyfarchiadau i’r tri ddaeth i’r brig: y Gwalchmai Hotel, grŵp Caru Amlwch a Chippy Chippy yng Nghaergybi. Ond dwi’r un mor falch o waith Stayce Weeder a Matthew Southgate am helpu i ddarparu PPE; Gwyneth Parry a gwirfoddolwyr Rhosneigr; Eirian Huws a grwp cymunedol Bryngwran; Steve MacVicar a’r Seiriol Good Turn Scheme. Llinos Wyn yn Amlwch; Lisa Hall a gwirfoddolwyr Llangaffo; Roy Fyles a banc bwyd Môn; Julie Parkinson, Vaughan a Louise Evans, Pam Gannon a Delyth Jones-Williams o Sgowtiaid Llanfairpwll; a Sophie Mae Roe, saith oed, am ei gwaith codi arian.

Roedd yna weithwyr iechyd a gofal: parafeddygon Amlwch; cartref Plas Garnedd; Dr Nia Allen, Llanfairpwll; Dr Claire Kilduff o Ysbyty Gwynedd. Mudiadau Neges, Medrwn Môn, Menter Môn, cyngor sir Môn, Môn CF, Cyngor ar Bopeth, Gwasanaeth Ieuenctid Môn a COVID-19 Mutual Aid Môn.

Busnesau: Dylan’s; Mojo’s; Catch 22; The Codmother, Niwbwrch; yr Holland Hotel, Llanfachraeth; y cigydd Raymond Jones; Blas Mwy y Black Lion; yr Oyster Catcher; Siop Elis a Spar Beaumaris; ac Anglesey Outdoors am roi llety i weithwyr allweddol. I Môn FM; grwp Facebook Côr-ona; clwb gymnasteg Môn; ac ysgol ddawns Helen Barton, mae’ch gwaith chi wedi’i werthfawrogi. A’n olaf, i’r postmon Ben Williams a fu’n codi calonnau yn ei wisg ffansi. Diolch.

Diolch, bawb ym Môn. Ond, ar ran y Senedd gyfan, diolch i bawb ledled Cymru am ddangos ein bod yn genedl o gymwynaswyr.

Rhwng 30 Tachwedd a 6 Rhagfyr, rydym yn dathlu Wythnos Diogelwch Trydanol Cymru. Elusen Diogelwch Trydanol yn Gyntaf yw'r unig elusen yng Nghymru sy'n ymroddedig i leihau nifer yr anafiadau a'r marwolaethau a achosir gan drydan. Maent yn defnyddio Wythnos Diogelwch Trydanol i hyrwyddo diogelwch tân trydanol yn y cartref, gan godi ymwybyddiaeth o'r ffaith bod dros hanner yr holl danau damweiniol mewn tai yn cael eu hachosi gan drydan.

Eleni, mae COVID-19 yn cyflwyno heriau newydd o ran diogelwch trydanol. Mae tystiolaeth fod pryderon COVID yn gwthio defnyddwyr Cymru o'r stryd fawr ac i farchnadoedd ar-lein, a gall hynny olygu eu bod yn prynu rhoddion peryglus. Mae ymchwil newydd gan Diogelwch Trydanol yn Gyntaf yn awgrymu y bydd 57 y cant o drigolion Cymru yn siopa ar-lein eleni, a dywedodd y rhan fwyaf o'r bobl hyn eu bod yn bwriadu siopa ar-lein oherwydd eu bod yn credu bod y gwefannau hyn yn fwy diogel na mynd i'r stryd fawr yn ystod y pandemig. Fodd bynnag, mae Diogelwch Trydanol yn Gyntaf yn pryderu bod defnyddwyr yn cyfnewid un risg am un arall, gan fod nifer o ymchwiliadau ar ran yr elusen wedi datgelu bod cynhyrchion trydanol peryglus ar werth ar y safleoedd hyn drwy drydydd partïon, a daeth ymchwiliadau Diogelwch Trydanol yn Gyntaf o hyd i eitemau trydanol anniogel ar werth dro ar ôl tro ar safleoedd yn cynnwys Amazon Marketplace, eBay, Wish.com ac eraill. Nid yw galwadau mynych ar farchnadoedd ar-lein i gymryd cyfrifoldeb am y cynhyrchion a werthir wedi arwain at gamau gweithredu sylweddol eto. Felly, mae'r elusen yn annog defnyddwyr i leihau eu perygl o brynu eitemau peryglus drwy gadw at siopau a gwefannau gweithgynhyrchwyr a manwerthwyr cyfarwydd y gellir ymddiried ynddynt, fel y rhai ar ein strydoedd mawr. Felly, yn ystod Wythnos Diogelwch Trydanol Cymru, gofynnwch i Siôn Corn ddod ag anrhegion trydanol diogel i chi eleni—ho, ho, ho!

Cafodd Jan Morris fywyd eithriadol, yn chwilota ac agor ffenestri ar fydoedd eraill gyda'i hysgrifennu, yn arloesi a chroesi tiroedd newydd ac agor drysau ar bosibiliadau. Bydd cynifer ohonom yn gyfarwydd â'i llyfrau atgofus am Fenis a Trieste, ond ei gwaith gwych The Matter of Wales a arweiniodd ddarllenwyr i ddarganfod trysorau cudd ein gwlad ein hunain, ei hanobaith a'i herfeiddiwch. Gan ysgrifennu pan sefydlwyd y Senedd hon am y tro cyntaf, mae Jan yn ein gwahodd i fwrw cipolwg ar y wlad hon ar drothwy ei chyflawniad newydd, gyda lle a phobl yn dod at ei gilydd.

Cymuned oedd Cymru i Jan—cymuned a unwyd gan drasiedi a gobaith. Mewn erthygl a ysgrifennwyd yn 2011 i alarnadu dros y bywydau a gollwyd yng nglofa'r Gleision, dywedodd bod ei llygaid yn llawn dagrau wrth iddi estyn ei chariad o un pen o Gymru i'r llall—o Lanystumdwy ger afon Dwyfor i gyfeillion dieithr a oedd yn galaru yng nghwm Tawe. Teimlir y galar am golled Jan Morris ar draws Cymru—y fenyw anhygoel hon wnaeth dorri'r newyddion i'r byd bod Edmund Hillary wedi cyrraedd gwersyll cychwyn Everest. Nawr, yng ngeiriau ei mab Twm, mae hi wedi cychwyn ar ei siwrnai fwyaf. Hedd, perffaith hedd i chi, Jan, o un pen o Gymru i'r llall—o'r gwersyll cychwyn i gopa'r mynydd.

Diolch. Rydym yn atal y trafodion nawr i ganiatáu newidiadau yn y Siambr. Os ydych yn gadael y Siambr, gwnewch hynny'n gyflym. Bydd y gloch yn cael ei chanu ddwy funud cyn inni ailgychwyn ein trafodion. Diolch.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 15:33.

Ailymgynullodd y Senedd am 15:42, gyda'r Llywydd yn y Gadair.