5. Pa fesurau sydd ar waith i hyrwyddo gwydnwch gwasanaethau iechyd meddwl yng Nghymru yn ystod y pandemig COVID-19? OQ55968

Rydym wedi buddsoddi bron i £10 miliwn o gyllid ychwanegol eleni i gefnogi iechyd meddwl, ac mae hyn yn cynnwys buddsoddiad mewn cymorth haen 0 i helpu i leihau'r angen i gael mynediad at wasanaethau'r GIG. Rydym hefyd yn mabwysiadu dull trawslywodraethol ac amlasiantaethol o leihau effaith ehangach y pandemig ar iechyd meddwl.

Diolch i'r Gweinidog am yr ateb hwnnw. A wnaiff hi ategu fy nghanmoliaeth i'r ymchwil a wnaed gan brifysgolion Caerdydd ac Abertawe, ac a gyhoeddwyd fis diwethaf yn y cyfnodolyn uchel ei barch Frontiers in Psychiatry? Mae'n astudiaeth un wlad, sy'n myfyrio ar arolwg cynharach a gynhaliwyd yn 2018-19, ac yna'n cymharu sut roedd pobl yn teimlo yn ystod y pandemig. Dangosodd gynnydd o deirgwaith neu bedair gwaith y nifer o achosion o drallod meddyliol, gyda 50 y cant o'r boblogaeth yn adrodd lefelau trallod clinigol arwyddocaol a thua 20 y cant yn dangos effeithiau difrifol. Roedd yr effaith yn arbennig o amlwg mewn pobl iau, ac roeddem yn sôn yn gynharach am drafferthion pobl iau a'u trallod seicolegol. Yn gwbl amlwg, mae pwysau enfawr ar wasanaethau iechyd meddwl nawr, a byddwn yn sicr yn dioddef ar ôl y cyfnod hwn, ac mae'n rhaid inni sicrhau bod y lefel briodol o adnoddau yn cael eu defnyddio a'r amser priodol yn cael ei dreulio yn datblygu polisi fel bod gennym y gwasanaethau iechyd meddwl gorau posibl, yn y gymuned, ac yn y sector acíwt hefyd, yn anffodus.

Rwy'n credu eich bod yn llygad eich lle, David. Mae'r holl dystiolaeth a welsom yn awgrymu y bydd problem wirioneddol yn ein haros oni bai ein bod yn mynd i'r afael â hyn yn gynnar iawn. A dyna'n union beth rydym yn ceisio'i wneud. Rydym wedi darparu £2.7 miliwn o gyllid ychwanegol i ddarparu mynediad ar unwaith i ystod eang iawn o gymorth iechyd meddwl lefel isel. Ac mae'n amlwg fod sawl math gwahanol o orbryder, a'i fod yn cael ei achosi gan lawer o wahanol bethau. Un o'r pethau hynny yw'r sefyllfa economaidd, ac ni fydd honno'n gwella'n fuan. Gwyddom fod cydberthynas uniongyrchol rhwng problem economaidd a nifer yr achosion o salwch meddwl, ac felly bron y gallwn fapio'r hyn sy'n debygol o ddigwydd yn y dyfodol, a dyna pam rwy'n credu mai mynd i'r afael â'r mater cyn iddo dyfu'n broblem fawr mewn gwirionedd yw'r ffordd o wneud hyn.

Rydym wedi dweud, o ddechrau'r pandemig, fod gwasanaethau iechyd meddwl yn wasanaethau hanfodol felly ni ddylai fod unrhyw leihad yn y cymorth yno. Rydym yn gwneud ein gorau i leihau'r effeithiau economaidd-gymdeithasol, yn fwyaf diweddar mewn perthynas â lletygarwch. Mae llawer o bobl ifanc yn gweithio yn y sector hwn, ac mae'n bosibl fod llawer o'r rheini ar gontractau dim oriau ac felly ni fyddant yn cael Nadolig gwych yn awr o ganlyniad i'r ffaith ein bod ni, yn anffodus, wedi gorfod rhoi camau eithaf llym ar waith. Ond y peth lleiaf y gallwn ei wneud yw sefyll gyda hwy a sicrhau bod cymorth iddynt mewn perthynas ag iechyd meddwl. A'r peth arall yw sicrhau ein bod yn rhagweld ac yn edrych ar yr hyn sy'n debygol o fod ei angen yn y dyfodol, a'n bod yn cefnogi byrddau iechyd i sicrhau y gallant ddechrau paratoi ar gyfer dull gweithredu gwahanol iawn yn y dyfodol.

Weinidog, fe fyddwch yn gwybod fy mod wedi ysgrifennu atoch yn ddiweddar i ofyn am yr asesiadau effaith ar iechyd meddwl a gynhaliwyd, does bosibl, cyn gwneud penderfyniadau mor aruthrol a hirdymor i ddileu ein hawliau sifil. Rwyf wedi bod o'r farn ers tro y bydd yr effaith ar ein hiechyd meddwl cyfunol yn enfawr. Rwy'n pryderu'n benodol am ein pobl ifanc, felly pa drafodaethau rydych yn eu cael mewn gwirionedd gyda'r sector addysg ynglŷn ag atal problemau iechyd meddwl yn ein hysgolion? Diolch.

Diolch. Nid wyf yn siŵr a oes unrhyw un nad yw wedi dioddef rhywfaint o orbryder yn ystod y pandemig hwn, ond fel y dywedwch, mae'n broblem arbennig yng nghyd-destun pobl ifanc. A dyna pam rydym wedi mabwysiadu dull newydd radical iawn o gefnogi pobl ifanc a phlant mewn ysgolion sydd â phroblemau iechyd meddwl. Mae rhaglen gwerth £5 miliwn yn cael ei chefnogi gan fy nghyllideb i a chyllideb y Gweinidog Addysg, ac mae'n edrych ar wella mynediad at bethau fel cymorth i ysgolion, gan roi mynediad i'r nyrsys yn yr ysgolion hynny, rhoi'r ddarpariaeth honno, a hyfforddi'r athrawon yn iawn. Felly, mae llawer o waith wedi bod yn mynd rhagddo mewn ysgolion, ac fel y dywedais yn gynharach, rydym bellach yn ehangu hynny er mwyn sicrhau ei fod yn cyd-fynd â darpariaeth gymdeithasol ehangach hefyd, lle byddwn yn darparu ymyrraeth gynnar i sicrhau bod y cymorth hwnnw'n cael ei roi yn yr ysgol yn ogystal ag yn fwy eang yn y gymuned.