4. Pa strategaethau sydd gan Lywodraeth Cymru i sicrhau fod modd cadw siaradwyr Cymraeg ifanc yn y gymuned leol, yn enwedig mewn cymunedau gwledig? OQ55976

Diolch, Adam. Dwi wedi sefydlu bwrdd crwn ar yr economi a'r iaith y llynedd a dwi wedi sicrhau ein bod ni'n trafod fanna yr heriau sy’n wynebu cymunedau Cymraeg a gwledig. Un o'r themâu ŷn ni'n edrych arnynt fanna yw allfudo pobl ifanc, ac mae rhaglen Arfor hefyd wedi peilota prosiectau sydd wedi’u targedu ar gyfer cefnogi pobl ifanc i aros yn eu cymunedau nhw.

Dywedodd Jeremy Miles wrth un o bwyllgorau'r Senedd fod y Llywodraeth wedi gwneud dadansoddiad o effaith deuol COVID a Brexit ar y Gymraeg a chymunedau gwledig, a'ch bod chithau fel Llywodraeth ar sail yr asesiad hwnnw yn derbyn bod yna le i bryderu, yn arbennig oherwydd yr argyfwng tai a'r cynnydd mewn niferoedd o bobl sy'n prynu tai o'r tu allan i'r ardal. A wnewch chi gyhoeddi'r asesiad yna? Ydych chi'n gallu rhoi yr amserlen ar gyfer camau nesaf gwaith Simon Brooks ar ail gartrefi? Gan fod yr argyfwng tai yn digwydd nawr a bod Cyngor Sir Gâr, er enghraifft, wedi amlinellu mesurau y gellir eu cymryd nawr, allwch chi ddweud beth mae'r Llywodraeth yn mynd i wneud o ran cynllun brys yr ochr yma i'r etholiad?

Wrth gwrs, rŷn ni hefyd fel adran wedi sicrhau ein bod ni wedi cario mas arolwg ar effaith COVID ar y Gymraeg yn ein cymunedau, a bydd hwnna yn cael ei gyhoeddi yn ystod y pythefnos nesaf. Ar ben hynny, bydd Simon Brooks yn cyhoeddi ei bapur e ar ail gartrefi yn ystod y pythefnos nesaf. Felly, mae'r data yna yn dod at ei gilydd, a bydd hwnna'n help inni ddadansoddi ble mae angen inni dargedu'r gwaith hwnnw.

O ran beth ŷn ni yn ceisio ei wneud yn ymarferol, un o'r pethau ŷn ni wedi bod yn eu trafod yn arbennig wrth weithio gyda llywodraeth leol yn y bwrdd crwn yr wythnos diwethaf oedd ein bod ni'n edrych ar, er enghraifft, brosesau caffael, sut allwn ni wneud mwy i ddefnyddio caffael yn yr adran gyhoeddus i sicrhau ein bod ni'n cynyddu y defnydd yn ein cymunedau ni. Rŷn ni eisiau prif-ffrydio'r Gymraeg a materion cefn gwlad i raglenni Llywodraeth Cymru, felly rwyf fi wedi dod â'r swyddogion sydd â'r cyfrifoldeb dros yr economi i sicrhau eu bod nhw'n deall ble mae eu cyfrifoldeb nhw yn y maes yma hefyd. Ac rŷn ni hefyd yn edrych ac yn gobeithio dilyn ethos Llwybro a chanolbwyntio ar y themâu neu'r sectorau penodol. Peth arall sydd werth inni danlinellu yw'r ffaith bod mwy o bobl nawr yn gweithio o gartref, ac efallai bod yna gyfle yn fanna i drio denu mwy o bobl i fyw gartref yn ein cymunedau cefn gwlad ni.

Rwy'n falch i glywed am y ford gron. Y cwestiwn hanfodol yw pam nad yw polisi economaidd Llywodraeth Cymru wedi arwain at swyddi â chyflog gwell mewn ardaloedd gwledig i helpu cadw pobl ifanc ac i'w helpu i fforddio tai. Ond o ran cadw twf y Gymraeg yn y gymuned, pa asesiad ydych chi wedi ei wneud o ddefnyddio'r gofyniad sylw dyledus ar awdurdodau cynllunio i ystyried effaith eu penderfyniadau ar yr iaith? Pa mor aml y defnyddir hynny i gefnogi twf, nid yn unig amddiffyn y sylfaen gyfredol? Er enghraifft, faint o awdurdodau sydd wedi defnyddio amodau deiliadaeth leol diffiniedig a arferai redeg ochr yn ochr â thargedau tai fforddiadwy neu weithiau a oedd yn gydgysylltiedig â nhw? A hefyd, wrth gwrs, mae yna syniad o Help to Buy ar gyfer tai gwag yn lle tai newydd.

Diolch. Dwi'n meddwl bod yna lot o bethau mae'n rhaid inni eu hystyried fan hyn, pan mae'n dod at dai a chadw pobl yn ein cymunedau ni. Mae'n broblem ddyrys ac mae'n gymhleth. Rydyn ni'n edrych ar bob sefyllfa ac rydyn ni'n gobeithio gweld beth mwy y gallwn ni ei wneud, achos rydyn ni wedi gwneud mwy yma yng Nghymru nag yn unrhyw ardal arall yn y Deyrnas Unedig. Un o'r pethau rydyn ni wedi ei wneud, wrth gwrs, yw sicrhau ein bod ni wedi adeiladu 20,000 o dai yn ystod y cyfnod yma—tai fforddiadwy, fydd yn helpu cadw pobl yn eu cymunedau nhw. A phan mae'n dod i gynllunio, mae angen i bobl ystyried yr effaith ar y Gymraeg. Un o'r problemau sydd wedi bod oedd bod y tŵl i wneud hynny, i fesur hynny, ddim yn ddigonol, a dyna pam mae fy adran i wedi sicrhau eu bod nhw wedi gwneud lot fwy i wella'r tŵl yna i sicrhau ein bod ni'n gallu mesur yr effaith yn well.