1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am effaith Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Rhif 4) (Cymru) 2020 yng Nghaerffili? OQ55992

Llywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Bwriad y rheoliadau yng Nghaerffili yw atal a lleihau nifer yr achosion o'r coronafeirws o'i lefel uchel bresennol ac sy'n cynyddu o 447 o bobl fesul 100,000 yn y boblogaeth, a gwrthdroi'r cynnydd i gyfraddau positif o'i lefel bresennol yng Nghaerffili o dros 17 y cant.

Hoffwn dalu teyrnged eto i bobl Caerffili, y mae llawer ohonyn nhw'n cadw mewn cysylltiad â mi am y problemau y maen nhw'n eu hwynebu o ganlyniad i'r cyfnod anodd iawn hwn. Ac mae gen i barch aruthrol mor aml at y mesurau y mae pobl yng Nghaerffili yn eu cymryd er mwyn rheoli ac atal y feirws. Mae nifer o etholwyr wedi bod mewn cysylltiad â mi ynglŷn â pherthnasau mewn cartrefi gofal, llawer ohonyn nhw'n dioddef o ddementia. Ar hyn o bryd maen nhw'n cael eu hatal rhag ymweld â'r perthnasau hynny oherwydd polisi Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Rydym ni wedi holi cyngor Caerffili am hyn, ac mae wedi dweud wrthym ni bod mesurau yn cael eu rhoi ar waith i baratoi cartrefi gofal ar gyfer ailddechrau ymweliadau dan do, ond maen nhw'n aros am lythyr gan Lywodraeth Cymru yn cadarnhau newid i'r canllawiau. Nawr, yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae canllawiau Llywodraeth Cymru yn eglur ac, felly, rwy'n disgwyl i'r Prif Weinidog fy helpu gyda hyn a dod o hyd i ffordd drwy'r hyn sy'n ymddangos yn rhwystr o fiwrocratiaeth er mwyn cynorthwyo pobl i ymweld â pherthnasau mewn cartrefi gofal.

Byddwn hefyd yn dweud, wrth sôn am hynny, bod y ddyfais llif ochrol arbrofol a'r podiau i alluogi ymweliadau i'w croesawu, ac yn enwedig lle gall ymwelwyr ddefnyddio'r cyfleusterau hyn nawr i ymweld â pherthnasau mewn cartrefi gofal, gan gydbwyso yn erbyn y risg honno o COVID. Ond yn yr achos penodol hwn, a allai'r Prif Weinidog roi rhywfaint o gefnogaeth i mi i fynd yn ôl at gyngor Caerffili a galluogi'r ymweliadau hynny i ailddechraupan fo hynny yn ddiogel ac yn bosibl?

Llywydd, diolchaf i Hefin David am hynna. Mae'n cyfeirio at un o'r penblethau mwyaf dybryd yn holl bandemig y coronafeirws, sef yr angen i berthnasau allu ymweld â phobl mewn cartrefi gofal ond eto pa mor eithriadol o agored i niwed yw'r boblogaeth cartrefi gofal. Felly, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu canllawiau rheolaidd drwy gydol y pandemig, gan gyfarwyddwr y gwasanaethau cymdeithasol yn Llywodraeth Cymru, Albert Heaney, a thrwy'r Gweinidog, Julie Morgan. Mae ein cyfarwyddyd yn eglur, yn fy marn i. Rydym ni'n dweud wrth awdurdodau lleol ei bod hi'n bwysig osgoi dull cyffredinol diangen o gyfyngol o ran ymweliadau, bod angen ei raddnodi yn yr amgylchiadau unigol sy'n wynebu'r awdurdod lleol, ond sydd hefyd yn wynebu'r cartref gofal ei hun. Yn amlwg, ni fyddai neb yn dymuno gweld ymweliadau â chartref gofal os yw cartref gofal ei hun wrthi'n ymdrin ag achosion o coronafeirws ymhlith ei boblogaeth. Ond rydym ni'n dal mewn sefyllfa, Llywydd, lle mae bron i hanner cartrefi gofal Cymru heb gael yr un achos o coronafeirws.

Bydd arbrawf y ddyfais llif ochrol sy'n cael ei gynnal yng Nghymru ar hyn o bryd yn helpu i ganiatáu mwy o ymweliadau. Ond hoffwn bwysleisio'r ffaith, yma yng Nghymru, yr holl ragofalon eraill y byddem ni'n disgwyl eu gweld—gwisgo cyfarpar diogelu personol, cadw pellter cymdeithasol, y mesurau arbennig y mae cartrefi gofal wedi eu rhoi ar waith—rydym ni'n dal i ddisgwyl gweld hynny i gyd yn digwydd hyd yn oed os yw rhywun wedi profi'n negyddol drwy ddyfais llif ochrol. A'r 30 pod y cyfeiriodd Hefin David atyn nhw, maen nhw wedi'u darparu erbyn hyn. Byddan nhw ar gael ar gyfer y Nadolig, a gwn fod fy nghyd-Weinidog Julie Morgan yn gobeithio cael rhywbeth i'w ddweud yn fuan iawn am gymorth i'r darparwyr hynny sydd wedi gallu dod o hyd i'w podiau ymwelwyr eu hunain, unwaith eto mewn ymdrech i ganiatáu ymweliadau lle gellir taro yn briodol y cydbwysedd hwnnw rhwng yr angen am gyswllt dynol ag aelodau teulu a nifer yr achosion o'r feirws.

Prif Weinidog, rydym ni i gyd yn cydnabod bod achosion yn cynyddu ar draws y de-ddwyrain a Chymru, a difrifoldeb hynny, a bod yn rhaid i iechyd a diogelwch y cyhoedd ddod yn gyntaf. Ond a ydych chi'n cydnabod dicter a rhwystredigaeth busnesau ledled Cymru sydd wedi ymdrechu yn galed iawn i sicrhau diogelwch eu cwsmeriaid dim ond i gael eu cosbi gan y cyfyngiadau niweidiol diweddaraf hyn gan y Llywodraeth? Gwariodd Brains £500,000 ar gyfarpar diogelu personol, gan sicrhau ei ymrwymiad i ddiogelu ei gwsmeriaid. A wnewch chi gytuno i gyhoeddi'r data, i sicrhau tryloywder, fel y gall pobl weld y dystiolaeth y seiliwyd y penderfyniadau hyn arni?

Wel, Llywydd, mae gen i ofn bod y Blaid Geidwadol yng Nghymru mewn sefyllfa warthus o ran y mater hwn, a dangoswyd y gwarth hwnnw yn dda iawn yng nghwestiwn yr Aelod i mi. Yn wyneb y niferoedd yr ydym ni'n eu gweld yma yng Nghymru, a gafael argyfwng y coronafeirws yng Nghymru, mae hi'n osgoi yn gyson, ac felly hefyd ei phlaid, eu cyfrifoldeb nhw am wynebu hynny ac yn hytrach eisiau gwneud honiadau hurt dros ben am sectorau o'r economi yn cael eu cosbi yng Nghymru. Mae'r sector hwnnw yn cael gwerth £340 miliwn o gymorth gan Lywodraeth Cymru, tra bod ei phlaid hi yn San Steffan yn darparu £40 miliwn i Loegr gyfan. Yma yng Nghymru, rydym ni'n gweithio gyda'r sector, rydym ni'n gwneud ein gorau glas i'w helpu i ymdrin â chanlyniadau'r argyfwng hwn. Ond mae hwn yn argyfwng iechyd cyhoeddus ac mae'n bryd i'r Blaid Geidwadol yng Nghymru gydnabod hynny mewn gwirionedd.

Bu'n rhaid i'r Prif Weinidog a'i gyd-Weinidogion wneud penderfyniadau eithriadol o anodd yn ystod y pandemig, ac mae pob un ohonom ni yn sylweddoli pa mor ddifrifol yw'r sefyllfa bellach yng Nghaerffili ac ar draws y de-ddwyrain. Rwyf i newydd wrando ar y drafodaeth rhyngoch chi a Laura Anne Jones, Prif Weinidog. Credaf fod diffyg cysylltiad rhwng difrifoldeb y sefyllfa a rhai agweddau cyhoeddus tuag at hyn, ac rwy'n meddwl tybed a allai hyn fod oherwydd rhai methiannau mewn cyfathrebu. Rwy'n teimlo y gallai'r cyfyngiadau sydd newydd gael eu trafod gyda'r sector lletygarwch, a gyflwynwyd ddydd Gwener diwethaf, fod wedi cael llai o wrthwynebiad pe byddai amser arweiniol hirach wedi bod, a fyddai wedi rhoi amser i fusnesau gynllunio o ran staffio a stoc, oherwydd arweiniodd y methiant i ganiatáu'r amser hwnnw at fusnesau yn gorfod cau ar fyr rybudd ac arllwys cwrw i lawr y draen. Rwy'n ymwybodol o un busnes, sydd yn sir Caerffili, a anfonodd neges at yr Aelodau yn dweud eu bod nhw wedi gwneud y penderfyniad anodd i roi terfyn ar rai gwasanaethau tan ganol mis Ionawr gan nad oedd ganddyn nhw hyder yng ngallu'r Llywodraeth i ymrwymo i amserlen ddibynadwy o lacio cyfyngiadau erbyn y dyddiad terfyn a addawyd. Felly, a gaf i ofyn, Prif Weinidog, pa sicrwydd y gallech chi ei roi i'r sector lletygarwch y byddwch chi'n rhoi cymaint o amser â phosibl iddyn nhw baratoi yn y dyfodol, o ran llacio a gorfodi cyfyngiadau?

Wel, Llywydd, cyhoeddais ddydd Gwener y byddai'r newidiadau hyn yn cael eu cyflwyno ar y dydd Gwener canlynol. Pan ddarperir cyngor i Llywodraeth gan ei phrif swyddog meddygol ac eraill bod angen cymryd camau, ac y bydd pa mor gyflym y cymerir y camau hynny yn cael effaith uniongyrchol ar effeithiolrwydd y mesurau hynny, a'r effaith ar fywydau pobl, rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd ar y Llywodraeth i weithredu cyn gynted ag y bo'n rhesymol ar sail y dystiolaeth honno. A'r hiraf y byddwch chi'n aros, y mwyaf o fywydau sy'n cael eu colli. Felly, mae'n fater anodd iawn o sicrhau cydbwysedd rhwng rhoi'r amser i fusnesau sydd ei angen arnyn nhw—ac rwy'n cydnabod bod y pwyntiau a wnaeth yr Aelod yn gwbl deg yn hynny o beth—a chaniatáu i'r busnesau hynny baratoi yn erbyn y wybodaeth sicr bod diwrnod heb y cyfyngiadau yn ddiwrnod yn llai i gael effaith ar bandemig y coronafeirws sy'n ein hwynebu. Nawr, darparwyd wythnos lawn o rybudd ymlaen llaw gennym ni. Ar y dydd Llun canlynol, fe wnaethom ni ddarparu holl fanylion yr hyn a fyddai'n ofynnol. Nid wyf i'n gwadu am funud bod hwnnw yn gyfnod byr o amser i fusnesau allu ymateb, ond fe wnaethom ni roi iddyn nhw yr hyn yr oeddwn i'n ei gredu oedd yr hwyaf y gallem, yn gyson â'r cyngor a gawsom fod angen cymryd camau, bod angen gwneud hynny cyn gynted â phosibl a bod pob diwrnod yr oeddem ni'n oedi yn golygu bod y coronafeirws yn mynd i waethygu ac y byddai'r effaith ar ein gwasanaeth iechyd ac ar fywydau pobl yn waeth hefyd.