1. A wnaiff y Comisiwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau i ymgysylltu â phleidleiswyr sydd newydd gael yr hawl i bleidleisio, yn enwedig gan fod ysgolion a cholegau wedi symud i ddysgu ar-lein unwaith eto? OQ56092

Y llynedd, cafodd adnoddau addysg eu cynhyrchu ar y cyd â phobl ifanc a gweithwyr proffesiynol ym maes addysg. Addaswyd y rhain yn ddiweddarach ar gyfer dysgu gartref oherwydd cyfyngiadau COVID-19 ac fe'u cynigir yn uniongyrchol i ysgolion hefyd drwy blatfform Hwb. Ers dechrau tymor yr hydref, mae ein tîm addysg wedi bod yn cyflwyno sesiynau rhithwir i ysgolion a cholegau ar hyd a lled Cymru a byddant yn parhau i wneud hynny.

Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Rwy'n siŵr y bydd pob Aelod yn falch iawn o glywed bod y gwaith wedi'i addasu ac yn parhau. A oes unrhyw beth arall y teimla’r Comisiwn y gallai Aelodau unigol o'r Senedd ei wneud i helpu i hyrwyddo dealltwriaeth pobl ifanc o'u hawliau newydd i bleidleisio?

Wel, cymryd pob cyfle sydd ar gael i'r Aelodau wneud hynny pan rŷch chi naill ai'n siarad yn uniongyrchol ar Zoom mewn unrhyw gyfarfod â phobl ifanc yn eich etholaeth chi, neu'n siarad ar y cyfryngau yn ehangach. Fe ges i gyfle ar y rhaglen Heno nos Lun i hyrwyddo unwaith eto yr hawl newydd sydd gan bobl ifanc yng Nghymru—pobl 16 ac 17 oed—i bleidleisio yn etholiadau'r Senedd. Felly, defnyddiwch eich cyfryngau cymdeithasol, a defnyddiwch bob cyfrwng posibl arall sydd gyda chi, i hyrwyddo realiti'r sefyllfa nawr bod gan bobl ifanc y bleidlais yma, gan annog cymaint ohonyn nhw yn gyntaf i sicrhau eu bod wedi cofrestru ar eu cofrestrau lleol, ac wedyn i ddefnyddio eu pleidlais nhw. Mae'n siŵr y bydd yna damaid bach o wleidyddiaeth bleidiol yn dod i mewn i hynny wrth inni agosáu tuag at yr etholiad, ond yr hyn sydd bwysicaf oll yw bod pobl Cymru, yn eu cyfanrwydd, yn defnyddio eu pleidlais, ond bod pobl ifanc 16 ac 17 oed yn ei defnyddio hi am y tro cyntaf yn etholiad y Senedd. 

Lywydd, er ein bod yn byw yn yr amgylchedd anarferol hwn, mae cyfle gwych yn codi nawr o ddysgu ar-lein. Ymddengys i mi ei fod yn rhywbeth mwy uniongyrchol, sef ei ddefnyddio hefyd fel offeryn ymgysylltu—nid ar gyfer unrhyw fath o gyfarwyddyd gwleidyddol, ond ar gyfer nodi'n benodol, ymhlith y grŵp 16 i 17 oed hwnnw, a hyrwyddo'r hawl i bleidleisio, yr hawl i gofrestru, a'i wneud yn rhan ohono. Mae'n offeryn a allai hyrwyddo hynny. Tybed a ydych wedi meddwl sut y gallai hynny ddigwydd? Gwn y gallai hynny olygu ymgysylltu â'r Gweinidog addysg neu beth bynnag, ond ymddengys i mi ei fod yn gyfle na ddylid ei golli.

Wel, rydym yn sicr yn gwybod mai ein pobl ifanc yw'r garfan o'r boblogaeth sydd fwyaf ymwybodol yn ddigidol. Felly, mae addasu’r ffordd rydym yn hyrwyddo'r hawliau newydd sydd gan bobl ifanc i bleidleisio bellach fel pobl 16 a 17 oed yng Nghymru—mae addasu hynny i blatfformau digidol y maent wedi hen arfer â hwy, naill ai ar ffurf cyfryngau cymdeithasol neu ar y platfformau addysgol y maent yn eu defnyddio bob dydd bellach, yn rhywbeth rydym yn ei wneud. Fel y dywedais yn fy ateb i Helen Mary, rydym eisoes yn rhoi ein hadnoddau sydd ar gael i ysgolion ac i bobl ifanc ar blatfform Hwb a phlatfformau eraill. Felly, rwy'n cytuno â'r cwestiwn a ofynnwyd gan Mick Antoniw, fod yna ddigon o gyfleoedd inni wneud mwy mewn ffyrdd newydd gyda phobl ifanc i hyrwyddo eu profiad democrataidd. Ond rydym yn gwneud hynny—credaf ichi ddefnyddio'r term hwn—yn y cyd-destun anarferol rydym ynddo, Mick Antoniw, ac rydym newydd glywed yr heriau y mae hynny’n eu creu i'n pobl ifanc hefyd yn y set flaenorol o gwestiynau i'r Gweinidog addysg. Felly, mae cydbwysedd i'w gael yma, ond mae arfer eu hawl ddemocrataidd yn yr etholiad nesaf yn rhywbeth rydym yn gyffrous yn ei gylch, ac rydym yn awyddus i sicrhau bod pobl ifanc yng Nghymru yn cael gwybod am yr hawl newydd honno a sut i'w harfer.

Rwy'n croesawu'r datblygiadau arloesol a wnaed ar gyfer y ddarpariaeth ar-lein o dan yr amgylchiadau anodd hyn, a chredaf eu bod yn ganmoladwy. Ond tybed a ydym yn colli cyfle yma ar gyfer y dyfodol—er ei bod yn rhy hwyr i'r un hwn, mae'n debyg. Tybed a gaf fi ofyn beth yw eich barn ynglŷn ag a fyddai'r Comisiwn yn barod i archwilio cysyniad rwy’n ei gefnogi'n gryf—sy’n rhywbeth y maent yn ei wneud mewn gwledydd eraill fel Sweden, ac yn y blaen—lle maent yn defnyddio eu hadnoddau i ddarparu etholiad go iawn mewn ysgolion, ar yr un pryd â'r etholiad sy’n digwydd yn y gymdeithas ehangach, ar gyfer pobl ifanc 14 oed, ar gyfer pobl ifanc 15 oed ac ati, fel eu bod yn barod. Yn y dyfodol, tybed a fyddai hyn yn rhywbeth y byddai'r Comisiwn, a'r arbenigedd sydd ganddo ar flaenau ei fysedd, yn barod i'w archwilio—i gymryd rhan arweiniol yn gwneud hyn yn ein hysgolion, i baratoi pobl ifanc ar gyfer ymgysylltu'n ddemocrataidd?

Wel, ffug etholiad 1983 yn Ysgol Gyfun Llanbedr Pont Steffan oedd yr etholiad cyntaf imi gymryd rhan ynddo, amser maith yn ôl, ac roedd hwnnw’n brofiad uniongyrchol iawn. Nid wyf am rannu gyda chi nawr pa blaid wleidyddol y sefais drosti ar y pryd, ond rwyf wedi dysgu o fy nghamgymeriadau ers hynny. Ond hoffwn ddweud bod rôl uniongyrchol ethol ac etholiadau mewn cyd-destun y mae'r bobl ifanc yn gyfarwydd ag ef, a chysylltu hynny â'r byd go iawn—gwyddom fod cynghorau ysgol ac ysgolion cynradd a llawer o bobl ifanc yn ymwneud â democratiaeth mewn gwahanol ffyrdd eisoes. Rwy'n credu eich bod yn awgrymu syniad diddorol ynglŷn â ffurfioli hynny ychydig yn fwy na fel y mae pethau ar hyn o bryd, mae’n debyg. Fel rydych wedi awgrymu, mae'n debyg ei bod yn rhy hwyr ar gyfer y set hon o etholiadau’r Senedd, ond yn sicr, credaf ei fod yn rhywbeth y gallem ei ystyried yn y dyfodol. Yn sicr, byddai gennyf ddiddordeb mewn gofyn i Gomisiwn y dyfodol archwilio hynny ar gyfer etholiadau yn y dyfodol. Gyda llaw, fi enillodd yr etholiad yn 1983 yn Ysgol Gyfun Llanbedr Pont Steffan.

Ni chredaf fod unrhyw amheuaeth wedi bod ynglŷn â hynny. Cwestiwn 2, Mandy Jones.