1. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wella economi Gorllewin De Cymru yn ngoleuni’r pandemig COVID-19? OQ56189

Diolch. Wel, wrth gwrs, rydym wedi darparu'r pecyn cymorth mwyaf hael i fusnesau yn unrhyw ran o'r Deyrnas Unedig ers dechrau pandemig COVID-19, gwerth mwy na £2 biliwn, ac mae £1.7 biliwn o’r swm hwnnw bellach yng nghyfrifon busnesau. Yn ne-orllewin Cymru, mae'r gronfa ddiweddaraf i fusnesau dan gyfyngiadau wedi darparu dros £12.4 miliwn i dros 3,600 o fusnesau, ac mae'r gronfa sector-benodol wedi gwneud 268 cynnig gwerth cyfanswm o £2.8 miliwn hyd yn hyn.

Diolch, Weinidog. Yn ddiweddar, cysylltais â chi ynglŷn â thrafferthion arcedau hapchwarae, ac yn eich ymateb dywedwch fod yn rhaid ichi wneud penderfyniadau anodd ar feini prawf cymhwysedd. Mae'r busnesau hyn, y mae eich Llywodraeth wedi'u categoreiddio fel rhai sydd yr un fath â chasinos neu sefydliadau betio trwyddedig—er nad ydynt—yn cael eu hamddifadu o'r cymorth a roddir i fusnesau hamdden eraill yng Nghymru. Ac er bod busnesau cyfatebol yn yr Alban a Lloegr yn derbyn cymorth, pam y gall neuaddau bingo dderbyn cymorth ond nid arcedau hapchwarae ar y stryd fawr? Weinidog, a wnewch chi drefnu i gyfarfod â chynrychiolwyr y tri busnes yr effeithiwyd arnynt yn fy rhanbarth i er mwyn clywed eu trafferthion? Os caiff y busnesau hyn eu gorfodi i gau, bydd cannoedd o bobl yn colli eu swyddi. Diolch.

A gaf fi ddiolch i Caroline Jones am ei chwestiwn? Rwyf bob amser yn barod i gyfarfod â busnesau a chyrff cynrychiadol. Wrth gwrs, os rhoddir gwahoddiad ffurfiol, byddwn yn rhoi ystyriaeth gydymdeimladol iawn iddo. Mewn perthynas â'r mater sy'n codi, serch hynny—hapchwarae a gamblo—mae'r canllawiau a ddefnyddir gan awdurdodau lleol yn nodi'n glir, mewn perthynas â'r lleoliadau hynny, fod arcedau o'r math y gellid eu categoreiddio’n arcedau difyrion yn hytrach na’n sefydliadau gamblo yn cael eu hystyried yn sefydliadau hamdden ac yn gymwys i gael y grantiau, naill ai drwy ryddhad ardrethi busnesau bach, neu pan fo gwerth ardrethol y safle’n eu gwneud yn gymwys i gael y swm mwy o £5,000 fel cyfleusterau hamdden. Ond rwyf wedi dweud ar sawl achlysur eisoes yn ystod y pandemig hwn, bu’n rhaid gwneud penderfyniadau anodd iawn, ac wrth wneud hynny, rydym yn dal i gynnig y pecyn cymorth mwyaf hael yn unrhyw ran o'r Deyrnas Unedig er mwyn diogelu swyddi. Hyd yn hyn, rydym wedi gallu diogelu mwy na 140,000 o swyddi ledled Cymru o ganlyniad i'n gweithredu uniongyrchol.

Mae Gorllewin De Cymru eisoes yn dioddef ei ergydion economaidd ei hun, yn anad dim o ganlyniad i ba mor agored yw’r cadwyni cyflenwi sy'n bwydo i mewn i'r sector lletygarwch, twristiaeth a hamdden sydd bellach yn fregus iawn. Weinidog, rydych wedi cydnabod y bregusrwydd hwnnw gyda chymorth ariannol wedi'i glustnodi i lawer o fusnesau rheng flaen, ond wrth gwrs, ni fyddant yn prynu stoc nac yn ymrwymo i welliannau cyfalaf ar hyn o bryd. Mae datblygu'r economi sylfaenol yn rhan fawr o'ch polisi, ynghyd â hyrwyddo bwyd a diod o Gymru. Rydych wedi mynnu y dylai busnesau hyfyw fod gyda ni o hyd wedi’r pandemig, felly ble rydych chi arni ar hyn o bryd o ran sicrhau hyfywedd y llwybr gât i'r plât hwnnw?

A gaf fi ddiolch i Suzy Davies am ei chwestiwn? O ran ystyried buddsoddiadau cyfalaf, dylwn ddweud ein bod wedi sicrhau bod £100 miliwn ar gael mewn grantiau datblygu busnes, a aeth i nifer enfawr o fusnesau—cafwyd cryn dipyn o ddiddordeb yn y cynllun penodol hwnnw a bu’r galw yn anhygoel. Lluniwyd y cynllun yn benodol i annog busnesau i fuddsoddi yn eu dyfodol. Felly, rydym eisoes wedi sicrhau bod swm sylweddol o arian ar gael ar gyfer gwelliannau cyfalaf. Ac o ran y llwybr hwnnw at adferiad, ddydd Gwener diwethaf, cyhoeddodd y Prif Weinidog £200 miliwn ychwanegol ar gyfer y gronfa i fusnesau dan gyfyngiadau, gan ei chynyddu i gyfanswm o £650 miliwn, er mwyn galluogi busnesau i bontio i’r cyfnod adfer.

O ran y gadwyn gyflenwi, rydym hefyd wedi gallu caniatáu i fusnesau’r gadwyn gyflenwi gael mynediad at arian pan allant brofi gostyngiad sylweddol yn eu trosiant. Ac mae'n werth sôn wrth yr Aelodau, o ran y sector allweddol hwnnw y soniodd Suzy Davies amdano—lletygarwch—y gallai busnes lletygarwch nodweddiadol yng Nghymru sydd â'r hyn sy'n cyfateb i chwe aelod o staff amser llawn fod yn gymwys i dderbyn rhwng £12,000 a £14,000, i'w cynorthwyo drwy'r cyfnod anodd hwn o gyfyngiadau. Ac mae hynny'n cymharu'n ffafriol â'r hyn sydd ar gael dros y ffin, gan mai £9,000 yw'r swm uchaf sydd ar gael i fusnesau o'r un maint yn y sector hwnnw. Mae hynny'n dangos pa mor hael yw'r cynnig yng Nghymru a pha mor benderfynol rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, i ddiogelu dyfodol cymaint o fusnesau a chymaint o weithwyr â phosibl.

Weinidog, mae dros £32 miliwn wedi’i roi mewn grantiau busnes i fusnesau ar draws Castell-nedd Port Talbot, ac rwy'n croesawu hynny’n fawr. Ond mae llawer o'r busnesau bach hynny’n dibynnu ar un busnes mawr—Tata—yn fy etholaeth, ac maent wedi gwneud cais i Lywodraeth y DU o'r blaen am gymorth drwy gyllid y cynllun benthyciadau tarfu ar fusnes yn sgil y coronafeirws. Nid ydynt wedi clywed unrhyw beth eto. A ydych wedi cael cyfle i siarad ag Ysgrifennydd Gwladol newydd yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol i drafod sut y gall gefnogi Tata yn ystod y cyfnod penodol hwn?

A gaf fi ddiolch i Dai Rees am ei gwestiwn a dweud bod galwad gyda'r Ysgrifennydd Gwladol newydd bellach wedi'i threfnu? Mae hynny yn ein dyddiadur. Roedd gennyf berthynas adeiladol iawn gyda Gweinidogion eraill yn yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol, gan gynnwys, dylwn grybwyll yn benodol, Nadhim Zahawi, sy'n gydweithredol iawn, ac rydym wedi siarad ar sawl achlysur ynglŷn â'r angen i gefnogi'r diwydiant dur. Wrth gwrs, ni chafwyd y cymorth hwnnw eto gan Lywodraeth y DU. Mae'n gwbl hanfodol fod cytundeb yn cael ei ddarparu ar gyfer y sector cyfan, ond bod cymorth penodol yn cael ei gytuno â Tata, gan gydnabod pwrpas strategol Tata fel prif wneuthurwr dur y DU, ac mae hynny'n gwbl hanfodol i'n diogelwch cenedlaethol a'n lles economaidd. Felly, dyma’r pwyntiau y byddaf yn eu pwysleisio wrth yr Ysgrifennydd Gwladol newydd pan fyddaf yn siarad ag ef.