2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ynglŷn â statws cyfansoddiadol Cymru o fewn y Deyrnas Unedig? OQ56293

Dirprwy Lywydd, mae Cymru yn wlad ddatganoledig, sy'n cymryd rhan yn wirfoddol yn undeb y Deyrnas Unedig.

Diolch am y datganiad yna. Rydym ni'n mynd drwy argyfwng iechyd difrifol iawn a rhaglen frechu torfol hefyd erbyn hyn. Arweiniwyd y broses o gaffael y brechlynnau gan Lywodraeth y DU, ac rwy'n credu y byddai'r rhan fwyaf o bobl synhwyrol yn cytuno ei bod wedi bod yn llwyddiant mawr a bod caffael y brechlynnau yn enghraifft dda o undeb y DU yn gweithio ar ei orau. Mae'n ymddangos erbyn hyn bod y Ceidwadwyr Cymreig yn cael eu perswadio yn hwyr o fanteision y dull a arweinir gan y DU, er iddyn nhw fethu â chefnogi gwelliannau o blaid yr union ddull gweithredu hwnnw a gyflwynwyd gan fy mhlaid i, Plaid Diddymu Cynulliad Cymru, yma yn y Siambr hon dim ond tair wythnos yn ôl, ond gwell hwyr na hwyrach. Tybed, Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno ei bod hi efallai yn bryd i chi roi'r gorau i hedfan eich barcud ynglŷn â'r DU yn dod yn ffederasiwn a nodi'r manteision mawr iawn a all ac sydd wedi deillio o ymateb y DU gyfan i'r argyfwng COVID.

Wel, Llywydd, nid wyf i'n gyfrifol am ddryswch Plaid Geidwadol Cymru, ond yr hyn yr wyf i'n gyfrifol amdano yw dod i gytundeb gyda gwledydd eraill yn y Deyrnas Unedig pan fyddaf i'n credu bod gwneud hynny er budd Cymru. Dyna pam y mae gennym ni gaffaeliad DU gyfan o gyflenwad o'r brechlyn, oherwydd, o'r cychwyn cyntaf, cytunodd Cymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon mai dyna'r ffordd orau ymlaen. Dyna'r hyn yr wyf i'n ei olygu wrth ddweud perthynas wirfoddol yn undeb y Deyrnas Unedig.

Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi mai'r adnodd gorau, ar gyfer dyfodol yr undeb, yw ein dinasyddion, a'i bod hi'n bryd i ddinasyddion ledled y Deyrnas Unedig fod yn rhan o gynulliadau dinasyddion i helpu i ddatblygu cynigion a fydd yn arwain at Ddeddf uno newydd a fydd yn arwain at Deyrnas Unedig sy'n gydlynol yn gyfansoddiadol am 300 mlynedd arall, rwy'n gobeithio?

Rwy'n sicr yn cytuno â Mr Melding bod cynnwys dinasyddion yn y broses o ail-lunio'r Deyrnas Unedig yn hanfodol mewn rhywbeth mor bwysig â dyfodol y wlad yr ydym ni i gyd yn byw ynddi. Clywais yr Aelod yn cael ei gyfweld nid mor bell yn ôl â hynny, pan ddywedodd—ac roeddwn i'n cytuno yn llwyr ag ef—bod yr undeb presennol ar ben. Does dim pwynt i ni geisio cadw rhywbeth i fynd yn y modd hwnnw, pan nad yw'r gefnogaeth a oedd ganddo ar un adeg yno mwyach. Mae angen i ni ei ail-lunio yn y ffordd y mae'r Aelod newydd ei ddisgrifio, ac, er mwyn gwneud hynny, mae cyfranogiad a chefnogaeth dinasyddion, wrth gwrs, yn hanfodol.

Prif Weinidog, a ydych chi'n rhannu fy anobaith yn gwrando ar bobl fel Gareth Bennett a rhai yn y Blaid Geidwadol sy'n dymuno i Gymru beidio â chael unrhyw fodolaeth o gwbl? Maen nhw eisiau dileu Cymru oddi ar y map, a'r cyfan oherwydd na allan nhw gael eu hethol i'r Llywodraeth yng Nghymru. Mae democratiaeth yn iawn iddyn nhw cyn belled â'u bod nhw'n ennill. Prif Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i gondemnio eu hatgasedd cryf at ein gwlad a pharhau i wrthwynebu eu hymdrechion tila i droi ein gwlad yn sir?

Rwy'n cytuno yn llwyr â hynny, Dirprwy Lywydd. Nid yw Cymru yn gangen o Lywodraeth unrhyw un arall. Mae polisi'r Ceidwadwyr Cymreig yn eglur y dyddiau yma: mae'n bolisi 'ar gyfer Cymru, gweler Lloegr'. Mae'n bolisi llwfr, Dirprwy Lywydd. Mae'n siomi pobl Cymru, ac ni fydd fy mhlaid i yn y Llywodraeth hon byth yn rhoi ein hunain yn y sefyllfa honno.

Prif Weinidog, ers cael fy ethol i'r Senedd a gweithio ar wahanol bwyllgorau, gan gynnwys y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, mae fy marn ar ddatganoli wedi esblygu, ac rwyf i'n gwyro tuag at berthynas fwy aeddfed rhwng gwledydd y DU a symud tuag at strwythur mwy ffederal. Mae gen i ddiddordeb mewn gwybod, ar ôl clywed eich barn ar gyfeiriad datganoli yn y dyfodol, pa un a oes tir canol rhwng diddymu ac annibyniaeth mewn gwirionedd? Diolch.

Dirprwy Lywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna a hoffwn ei llongyfarch ar esblygiad ei barn. Rwy'n credu ei bod hi'n wirioneddol galonogol pan fydd pobl yn defnyddio'r profiad sydd ganddyn nhw i feddwl am y materion pwysig iawn hyn. Ac mae yna, wrth gwrs: fy marn i yw y bu tir canol erioed rhwng y rhai sy'n dymuno ein gwahanu ni oddi wrth y Deyrnas Unedig a'r rhai sy'n dymuno ein rhoi ni yn ôl i San Steffan a Whitehall, a pholisi datganoli yw hwnnw, sy'n rhoi cymaint o annibyniaeth gweithredu i ni yma yn y Senedd i wneud penderfyniadau sy'n effeithio ar bobl sy'n byw yng Nghymru yn unig, a dim ond pobl yng Nghymru a ddylai wneud y penderfyniadau hynny. Ond ar yr un pryd, pan fyddwn ni'n dewis gwneud hynny, cyfuno ein cymdeithas wirfoddol a bod yn rhan o gyfres o drefniadau y DU gyfan, dyna, yn fy marn i, yw'r gorau o'r ddau fyd i bobl yng Nghymru ac mae'n safbwynt sydd wedi ei gefnogi gan bobl Cymru ers ymhell dros 20 mlynedd erbyn hyn.