6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gyflwyno'r brechlyn yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru? OQ56315

Llywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mae brechlynnau'n cael eu rhoi ar hyn o bryd mewn 260 o safleoedd yn y byrddau iechyd sy'n cwmpasu Canolbarth a Gorllewin Cymru. Rydym ni'n dal ar y trywydd iawn ym mhob rhan o Gymru i gyflawni'r garreg filltir a nodwyd yn ein strategaeth frechu genedlaethol. Yn y dyddiau nesaf, byddwn yn mynd y tu hwnt i 1 filiwn dos o frechlyn a roddwyd yma yng Nghymru.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am ei ateb a gwn fod y gwaith anhygoel sydd wedi ei wneud i gyflawni'r rhaglen frechu wedi creu argraff fawr arnom ni i gyd. Ond bydd y Prif Weinidog yn ymwybodol bod teuluoedd a chyfeillion pobl ag anableddau dysgu sy'n byw mewn lleoliadau preswyl yn parhau i bryderu'n fawr am y ffaith nad yw'r bobl hynny y maen nhw'n poeni amdanyn nhw gymaint wedi cael eu blaenoriaethu hyd yma. Rwyf i'n bersonol wedi colli cyfrif o nifer y sylwadau yr wyf i wedi eu derbyn—o Lanelli i Bowys, o sir Benfro i Ben Llŷn—gan deuluoedd sy'n pryderu, ac o gofio bod Mencap yn amcangyfrif mai dim ond tua 3,500 o bobl yn y categori hwnnw o bobl ag anabledd dysgu sy'n byw mewn lleoliadau preswyl.

Roedd yn galonogol clywed y Gweinidog iechyd, Vaughan Gething, ar ITV yn dweud neithiwr y gallai fod canllawiau ar gael mewn diwrnod neu ddau i alluogi Llywodraeth Cymru i ddarparu'r brechlynnau hynny. Nawr, os gall hyn ddigwydd, a gaf i ofyn i'r Prif Weinidog a fydd ef a'r Gweinidog iechyd yn rhoi blaenoriaeth i bobl ag anabledd dysgu yng ngrŵp blaenoriaeth 6? Mae'r bwrdd iechyd lleol yn dweud wrthyf i bod y grŵp blaenoriaeth hwnnw yn hynod o fawr, ac rwy'n siŵr y byddai'n gysur enfawr i'r teuluoedd a'r ffrindiau hynny pe byddai'r Prif Weinidog a'i Weinidog iechyd yn gallu blaenoriaethu pobl ag anableddau dysgu o fewn blaenoriaeth 6, os eu bod nhw mewn gwirionedd yn mynd i gael eu cynnwys yn y flaenoriaeth honno.

Wel, Llywydd, diolchaf i Helen Mary Jones am y cwestiwn atodol pwysig yna, ac rwy'n credu bod rhywfaint o newyddion da yn dod i'r teuluoedd hynny sy'n bryderus, a hynny'n gwbl ddealladwy. Rwyf i wedi gweld y cyngor y bydd y Gweinidog yn ei ystyried heddiw ar y mater hwn o ran blaenoriaethu grŵp 6. Bydd Helen Mary Jones yn gwybod mai cyflyrau iechyd sylfaenol yw categori eang rhif 6, ac o fewn hynny mae'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu yn nodi pobl ag anableddau dysgu difrifol a dwys. Ond mae'r cyngor yr wyf i wedi ei weld yn mynd at y Gweinidog yn argymell dull cynhwysol, lle mae'r dull yn canolbwyntio llai ar borthgadw nag ar sicrhau nad oes neb sydd â hawl i gael brechiad yn cael ei fethu.

Felly, y cynnig yw defnyddio cofrestrau meddygon teulu o bobl ag anabledd dysgu fel y sail i nodi unigolion cymwys, ac y dylai hynny gael ei ategu gan farn broffesiynol a gwybodaeth leol ehangach, a ddelir, er enghraifft, gan sefydliadau trydydd sector neu gan awdurdodau lleol. Ac mae'r cyngor yn mynd y tu hwnt i nodi syml i greu'r amodau cywir i bobl ag anabledd dysgu allu dod ymlaen yn gyfforddus, i deimlo'n hapus i dderbyn brechiad ac felly i sicrhau bod cymaint â phosibl yn manteisio arno. Felly, bydd y Gweinidog yn ystyried y cyngor hwnnw heddiw, ond rwy'n gobeithio bod yr Aelod yn fwy tawel ei meddwl nad yw'r dull y mae'n ei fabwysiadu yn un lle'r ydym ni'n cymryd 'difrifol a dwys' fel diffiniad sydd â'r bwriad o sicrhau y gall cyn lleied â phosibl o bobl ddod drwodd yn y grŵp hwnnw, ond i fabwysiadu dull mwy cynhwysol, gan wneud yn siŵr nad oes neb sydd â hawl yn cael eu methu. Dyna'r dull y byddwn ni eisiau ei fabwysiadu yng Nghymru.

A, Llywydd, efallai y dylwn i ddweud bod y ffaith bod gennym ni gofrestrau meddygon teulu o bobl ag anabledd dysgu, wrth gwrs, yn ganlyniad i benderfyniad cynnar iawn a wnaed yn nhymor cyntaf un datganoli, pan gyflwynodd David Melding gynnig o archwiliad iechyd blynyddol i bobl ag anableddau dysgu, a gefnogwyd ym mhob rhan o'r Siambr ar y pryd , ac, o ganlyniad, mae gennym ni'r cofrestrau hyn ac rydym ni bellach yn gallu eu defnyddio, gwneud gwaith da gyda nhw, i wneud yn siŵr bod pobl ag anableddau dysgu yn gallu cael eu brechu yn unol â'r flaenoriaeth grŵp 6 honno.

Prif Weinidog, mae hynny'n newyddion da iawn am y mater anabledd dysgu. A allwch chi gynnig newyddion yr un mor dda i ofalwyr di-dâl? Oherwydd mae fy mewnflwch i, ac rwy'n siŵr bod mewnflwch pob Aelod arall o'r Senedd, yn llawn i'r ymylon o bobl sy'n ofalwyr di-dâl, yn awyddus iawn i gael brechlyn, oherwydd os byddan nhw'n mynd yn sâl, nid oes gan y bobl sydd angen eu cymorth—y perthynas oedrannus neu'r plentyn anabl, pwy bynnag y bo—neb arall i ofalu amdanyn nhw. Rwy'n sylwi gyda'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu eu bod nhw'n siarad am yr holl sefyllfa ofalu, ac mae ganddyn nhw adendwm, ac mae'n dweud:

Dylid hefyd cynnig brechiad i grwpiau eraill sydd mewn mwy o berygl, gan gynnwys y rhai sy'n cael lwfans gofalwr, neu'r rhai sy'n brif ofalwr am berson oedrannus neu anabl y gallai ei les fod mewn perygl os bydd y gofalwr yn mynd yn sâl, ochr yn ochr â'r grwpiau hyn.

Ceir nifer o achosion lle'r ydych chi neu'r Gweinidog iechyd wedi dweud, 'Ydy, mae'r penderfyniad yn dod; mae'n mynd i ddigwydd', ac yna mae wedi cael ei ohirio tra byddwch chi'n aros i weld beth mae'r cyd-bwyllgor yn ei ddweud. Maen nhw eisoes yn dweud hynny, felly a allwch chi gynnig yr un math o obaith i'r gofalwyr di-dâl hynny sydd mor ddiobaith ac mor bryderus ynghylch y mater hwn?

Wel, nid wyf i'n cydnabod yr hyn y mae'r Aelod yn ei ddweud am benderfyniadau yn cael eu gwneud ac yna eu hoedi. Rydym ni wedi dweud o'r cychwyn y byddwn ni'n dilyn cyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu ac mae hynny yn cynnwys cynnwys gofalwyr di-dâl yng ngrŵp blaenoriaeth 6. Ochr yn ochr â'r cyngor y byddwn ni'n ei gyhoeddi ar bobl ag anableddau dysgu, byddwn yn cyhoeddi yr wythnos hon y diffiniadau y byddwn ni'n eu defnyddio i wneud yn siŵr bod gofalwyr di-dâl yn gallu dod ymlaen a chael eu brechu yn rhan o'r grŵp hwnnw. Ni all fod, fel y bydd yr Aelod yn deall, yn hunanardystiad syml, neu fel arall byddai unrhyw un yn gallu cerdded drwy'r drws a chael ei frechu ar sail yr hyn y mae'n ei ddweud ei hun. Mae pob un o'r pedair Llywodraeth yn y DU yn cytuno na allwn ni wneud hynny. Felly, mae'n rhaid i ni ddefnyddio diffiniadau i wneud yn siŵr bod y bobl iawn yn cael blaenoriaeth, ac rydym ni'n ceisio gwneud hynny ar sail gyson ledled y DU i wneud yn siŵr bod y diffiniadau hynny yn gyffredin rhyngom ni. Byddwn yn cyhoeddi'r canllawiau manwl ar hynny yr wythnos hon. Rwy'n awyddus iawn, wrth gwrs, bod pobl sy'n ofalwyr di-dâl yn cael y brechiad cyn gynted â phosibl oherwydd y gwaith hynod werthfawr y maen nhw'n ei wneud a natur agored i niwed y bobl hynny sy'n dibynnu ar eu gofal.