Wel, diolch am hynny ac am gymeradwyo dull arbrofol. I gymryd y pwynt olaf yn gyntaf, rwy'n credu ei fod yn bwynt dilys iawn ynghylch busnesau yn y sector bwyd yn disgyn rhwng yr is-adran fwyd a'r is-adran datblygu economaidd, ac un o heriau'r economi sylfaenol yw ei fod yn torri ar draws nifer o wahanol seilos. Ac rwy'n credu bod hynny hefyd yn cyfeirio at y ffaith bod llawer o'r sectorau hyn, mewn termau datblygu economaidd traddodiadol, wedi cael eu hystyried yn rhy ddinod i drafferthu â nhw, mewn gwirionedd, gan nad ydyn nhw'n amlwg, nid ydyn nhw'n cynhyrchu gwerth ychwanegol gros enfawr nac enillion cynhyrchiant, maen nhw'n dueddol i beidio â bod yn yr amrediad uwch o gyflogau. Felly, o ran y dasg ddilys yr ydym ni'n ei gosod i swyddogion sy'n gweithio ar ddatblygu economaidd, yr oedd hynny i ddatrys llawer o'r problemau hyn sydd gennym ni. Nid dyma'r rhan hawsaf o'r amrediad i ddechrau arni, felly maen nhw, yn ddealladwy, wedi canolbwyntio ar feysydd eraill lle y mae'n bosibl iddyn nhw gael enillion yn gyflymach. Ac nid wyf i'n beirniadu hynny; rwyf i ond yn sylwi arno, ac rwy'n credu bod hyn yn rhywbeth y mae angen i ni fynd i'r afael ag ef a'n bod ni'n ei gwneud drwy'r gwaith hwn.

Felly, mae'r gwaith gyda Castell Howell yn ddiddorol iawn gan fod hynny'n enghraifft dda o ble y gallwn ni hudo ein hunain gyda chaffael cod post, fel y mae'n cael ei alw. Felly, mae'r sector cyhoeddus yng Nghymru yn gwario swm sylweddol gyda Castell Howell ac, ar bapur, mae hynny'n newyddion da i gaffael yng Nghymru. Ond, mewn gwirionedd, dim ond tua 10 y cant o'r nwyddau y mae Castell Howell yn eu cyflenwi sy'n dod o gynhyrchwyr o Gymru. Nawr, mae pob math o resymau dros hynny, felly rydym ni'n eistedd i lawr, yn gweithio gyda nhw, ac maen nhw'n awyddus iawn i fynd i'r afael â hyn. Maen nhw wedi bod—fel y mae Helen Mary Jones yn gwybod—yn eiriolwyr brwd dros gynhyrchwyr lleol ar hyd eu holl hanes. Ond mae rhwystrau gwirioneddol yn y ffordd sy'n ei gwneud yn anodd iddyn nhw godi'r ffigur hwnnw o 10 y cant. Ond rydym ni'n gweithio gyda nhw i gael hynny hyd at 30 y cant ac yna dysgu gwersi i weddill y sector dosbarthu ar gyfer sut y mae modd gwneud hynny. Oherwydd yn aml, drwy'r prynwyr y gallwn ni wneud y cynnydd mwyaf yn hytrach na dim ond drwy'r cynhyrchwyr eu hunain. Ac un o'r pethau diddorol, wrth siarad â chyfarwyddwr cyllid bwrdd iechyd Hywel Dda, yw nad oes gan y cyfarwyddwyr cyllid olwg o'r sector busnes. Felly, efallai y byddan nhw'n dweud, pe baen nhw'n gosod targed o gynyddu gwariant iddyn nhw eu hunain, er enghraifft, nid ydyn nhw wedi'u cysylltu â gwybodaeth ynghylch pa fusnesau galluog fyddai yn eu rhanbarth a fyddai'n gallu manteisio ar y cyfle hwnnw. Felly, dyna beth arall rydym ni'n ei ddysgu drwy hyn a'i gywiro.

Felly, rwy'n credu bod llawer o ddatblygiadau cyffrous ac enfawr posibl ar waith, ond mae'n dal yn ffaith bod bil bwyd y GIG yn rhywbeth tebyg i £22 miliwn, wrth fod gwobr nwyddau'r cartref archfarchnadoedd Cymru yn rhywbeth tebyg i 20 gwaith hynny. Os gallwn ni gael cyflenwyr bwyd o Gymru i archfarchnadoedd Cymru, dyna'n wir lle mae'r wobr, ac, yn amlwg, mae ffermwyr wedi bod yn dadlau'r hyn ers amser maith. Ond mae angen i ni arallgyfeirio'r bwyd rydym ni'n ei dyfu yng Nghymru a thyfu llawer mwy o gnydau a llysiau drwy gydol y flwyddyn a dod o hyd i farchnad iddyn nhw'n lleol. Ac mae hynny'n cyd-fynd yn llwyr gyda'n holl agendâu, yn enwedig agenda cenedlaethau'r dyfodol. Felly, rwy'n credu ein bod ni'n dysgu ac, fel y dywedais i, mae'n rhwystredig gan nad yw'r cynnydd hwnnw wedi bod mor gyflym ag y byddwn ni ei hoffi, ac nid yw COVID wedi helpu hynny. Ond rydym ni'n gwneud cynnydd. Rydym ni'n gwneud darn mawr o waith nawr, fel y soniais i, ar ddeall y potensial a'r rhwystrau.

Gofynnodd Helen Mary Jones ynghylch y gwaith yr ydym ni'n ei wneud gyda'r Ganolfan Strategaethau Economaidd Lleol, a gwnes i rannu llwyfan gyda nhw y bore yma yng nghynhadledd Academi Gyllid GIG Cymru, lle'r oeddem ni'n edrych, gyda chyfarwyddwyr cyllid y GIG, ar y materion hyn yn fanwl i geisio eu cael i weld y rhan sydd ganddyn nhw i'w chwarae ym maes datblygu economaidd, nid ym maes gofal iechyd yn unig, ac maen nhw'n sicr yn wynebu'r her honno. Felly, yr uchelgais, gyda phob bwrdd gwasanaethau cyhoeddus, yw prif ffrydio'r gwersi hyn. Rydym ni wedi dechrau gyda grŵp llai i'w dreialu, ond y bwriad, fel arfer, yw cynyddu—ac rwy'n siarad â Vaughan Gething ac Andrew Goodall ynghylch gwneud hynny, ac maen nhw'n gefnogol iawn hefyd.

Ac i orffen gyda'i chwestiwn cyntaf ar y gymuned ymarfer a'r rhwystrau—. Soniais i yn yr ateb i Russell George am rai o'r rhwystrau rydym ni wedi bod yn eu hwynebu. Felly, mae'r gymuned ymarfer, unwaith eto, wedi'i gohirio oherwydd COVID, ond mae hi wedi profi'n ddefnyddiol yn y croesffrwythloni rhwng prosiectau neu'r problemau cyffredin y maen nhw'n yn eu cael. Rwy'n credu mai'r gwaith y mae angen i ni ei wneud nawr ar gyfer cyfnod olaf eu gwaith yw mynd i'r afael mewn gwirionedd â deall y rhwystrau, ac yn sicr, rwy'n gweithio gydag uwch swyddogion ledled gwahanol adrannau i ystyried y prosiectau sy'n berthnasol i bob adran, felly maen nhw'n gwybod—. Ac, fel y dywedais i, mae gennyf i gymaint o ddiddordeb yn yr hyn sydd wedi achosi trafferth iddyn nhw â'r hyn y maen nhw wedi llwyddo ag ef, oherwydd bydd hynny'n symptom o broblem ehangach.