1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gyflawni cynllun adfer COVID-19 ar gyfer busnesau? OQ56423

Llywydd, i gynorthwyo busnesau i adfer yn sgil COVID-19, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu'r pecyn cymorth mwyaf hael o'i gymharu ag unrhyw le yn y Deyrnas Unedig. Ddydd Mercher diwethaf, cyhoeddodd y Gweinidog cyllid y bydd ein cynllun rhyddhad ardrethi busnes 100 y cant, sy'n cynorthwyo dros 70,000 o fusnesau, yn parhau drwy'r holl flwyddyn ariannol nesaf.

Diolch. Mae ein Prif Weinidog yn y DU cryf wedi rhoi llawer o sicrwydd a chymorth i'n busnesau. Dim ond yr wythnos diwethaf, estynnodd ein Llywodraeth ni yn y DU faint y cynllun cadw swyddi drwy gyfnod y coronafeirws a'r gyfradd TAW ostyngedig o 5 y cant i'r sectorau twristiaeth a lletygarwch. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n frwdfrydig i ymuno â mi a chydnabod bod camau Llywodraeth y DU wedi achub swyddi a busnesau yng Nghymru, gan ddiogelu bron i 400,000 o fywoliaethau, cynorthwyo mwy na 100,000 o bobl hunangyflogedig a chefnogi dros 50,000 o fusnesau drwy fenthyciadau. A dweud y gwir, mae ein Prif Weinidog y DU wedi mynd gam ymhellach na chi, oherwydd er ei fod wedi darparu map ffordd allan o'r cyfyngiadau symud i Loegr, rydych chi'n dal i fethu â chyflawni dros Gymru. Er gwaethaf y pryderon a godais gyda chi yn y pwyllgor ar 11 Chwefror ynglŷn â'r angen am eglurder ynghylch pryd y gallai lletygarwch fod yn agor, fe'n gadawyd i ganolbwyntio ar eich system haenau, sydd wedi chwalu'n llwyr, oherwydd ei bod yn nodi y dylai fod cyfradd achosion a gadarnhawyd o fwy na 150 o achosion fesul 100,000 i fod yn lefel 3. Yr wythnos diwethaf, cofnododd Cymru gyfartaledd saith diwrnod treigl o 57, ac mae eisoes wedi gostwng i 44 erbyn hyn. A ydych chi'n cytuno â mi ei bod hi'n wirioneddol ofnadwy yr hyn yr ydych chi'n ei wneud i fusnesau yng Nghymru drwy wrthod darparu map ffordd eglur allan o'r cyfyngiadau symud a pheidio â glynu wrth eich system haenau eich hun? Diolch.

Llywydd, rwy'n croesawu'r holl gefnogaeth y mae Llywodraeth y DU wedi ei rhoi i fusnesau yng Nghymru, ac rwyf i wedi gwneud hynny ers dyddiau cynharaf y pandemig. Wrth gwrs, yma yng Nghymru rydym ni wedi darparu cannoedd o filiynau o bunnoedd yn ychwanegol at y cymorth sydd wedi dod i Gymru o ganlyniad i'r ymdrechion hynny ar lefel y DU.

Rwy'n croesawu cydnabyddiaeth yr Aelod o lwyddiant y mesurau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cymryd i reoli coronafeirws, mesurau y bydd yn cofio iddi hi a'i phlaid eu gwrthwynebu yn chwyrn ar yr adeg y cawsant eu cymryd. Pe byddem ni wedi dilyn ei chyngor hi bryd hynny, yn sicr ni fyddem ni yn y sefyllfa gymharol radlon yr ydym ni ynddi yng Nghymru heddiw. Byddwn yn adeiladu o'r sefyllfa honno, gan gofio drwy'r amser ansefydlogrwydd parhaus yr adferiad yn sgil coronafeirws, a chyda chylchrediad amrywiolyn Caint o'r coronafeirws yma yng Nghymru i'w gadw mewn cof yn arbennig wrth i ni ailagor ein heconomi.

Ddydd Gwener yr wythnos hon, Llywydd, byddaf yn cyflwyno rhagor o fanylion am sut y gellir ailgyflwyno rhyddid ym myd busnes, yn ein bywydau personol, gan roi blaenoriaeth fel erioed i'n plant a'n pobl ifanc, a bydd hynny yn rhoi'r eglurder sydd ei angen ar bobl, gyda'r realaeth sydd ei hangen hefyd.

Prif Weinidog, beth bynnag fo'ch cynlluniau ar gyfer helpu busnesau Cymru, a wnewch chi sicrhau eu bod nhw'n deg ac yn gyfiawn? Rwyf i wedi codi trafferthion arcedau'r stryd fawr o'r blaen, y mae eich Llywodraeth yn gwrthod eu helpu. Mae'r busnesau hyn wedi dioddef yr un colledion â busnesau hamdden eraill, ac eto rydych chi'n gwrthod unrhyw hawl iddyn nhw gael cymorth busnes. Mae Llywodraeth Cymru yn hapus i gasglu eu hardrethi busnes, ond eto nid yw eisiau helpu'r busnesau hyn i barhau i weithredu. Fel busnesau eraill yn y sector hamdden, mae eu costau wedi parhau i gynyddu, ond, gan eu bod nhw'n dal i fod ar gau, nid oes ganddyn nhw unrhyw incwm. Heb gymorth, gallai'r busnesau hyn gau yn barhaol, gan arwain at golli llawer o swyddi, ac mae'r swyddi hyn ar gyfer eu cyflogeion a fydd yn ysgwyddo baich hyn i gyd yn y pen draw. Mae eu sefyllfa yn enbyd erbyn hyn, felly a wnewch chi ailystyried eich safbwynt, os gwelwch chi'n dda? Diolch.

Wel, Llywydd, nod Llywodraeth Cymru drwy gydol y pandemig fu defnyddio'r cyllid sydd gennym ni i lenwi'r bylchau yn y cymorth a ddaw oddi wrth Lywodraeth y DU. Nid yw'n bosibl gyda'r cyllid sydd gennym ni i lenwi pob un bwlch sy'n bodoli. Serch hynny, mae £1.9 biliwn wedi gadael coffrau Llywodraeth Cymru ac mae eisoes yn nwylo busnesau yma yng Nghymru—degau o filoedd o fusnesau, ym mhob rhan o'n gwlad, yn elwa ar y cynlluniau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu rhoi ar waith a pha mor gyflym y mae'r cymorth hwnnw wedi ein gadael ni ac wedi cyrraedd y busnesau eu hunain. Mae Llywodraeth Cymru wedi neilltuo £200 miliwn yn ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf i allu parhau'r cymorth yr ydym ni'n ei ddarparu i fusnesau Cymru. Ac wrth i ni wneud hynny, rydym ni bob amser yn adolygu'r cynlluniau sydd gennym ni, i weld a yw hi'n bosibl gwneud mwy i helpu mwy o fusnesau yn y dyfodol. Ond, fel y dywedais, defnyddiwyd ein cyllid erioed i lenwi'r bylchau yn y cynlluniau y mae Llywodraeth y DU yn gyfrifol amdanyn nhw, ac nid yw'n bosibl ymestyn hynny i bob posibilrwydd.

Bydd y dull 'ar gyfer Cymru, gweler Lloegr' y mae'n ymddangos bod y Ceidwadwyr yn ei fabwysiadu yn arwain mewn gwirionedd at lai o gymorth busnes, fel yr ydym ni wedi ei weld dros y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf. Prif Weinidog, wrth symud Cymru allan o'r cyfyngiadau symud—rydym ni'n gallu gwneud hyn oherwydd llwyddiant, wrth gwrs, yr agwedd a fabwysiadwyd gan Lywodraeth Cymru—rwy'n pryderu'n benodol am y cymorth y byddwch chi'n gallu ei roi i fusnesau bach. Mae llawer o fusnesau yn fy etholaeth i ym Mlaenau Gwent sy'n ddiolchgar iawn am y cymorth a roddwyd gan Lywodraeth Cymru dros y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf. Maen nhw'n edrych tuag at ddechrau masnachu unwaith eto erbyn hyn ac yn edrych ar sut y gallan nhw ailadeiladu eu busnesau. A yw hi'n bosibl amlinellu sut y bydd y busnesau llai hynny yn cael eu cynorthwyo wrth i ni symud ymlaen dros y misoedd nesaf?

Llywydd, diolchaf i Alun Davies am hynna. Mae yn llygad ei le, wrth gwrs, fel y dangosodd adroddiad Canolfan Llywodraethiant Cymru dim ond ychydig wythnosau yn ôl, pe byddem ni wedi dilyn y cynlluniau sydd ar waith dros ein ffin, y byddai busnesau Cymru filiynau a miliynau o bunnoedd yn waeth eu byd nag y maen nhw drwy fod wedi eu lleoli yng Nghymru, oherwydd y cymorth yr ydym ni wedi gallu ei roi iddyn nhw. Ac rwy'n gwybod nad yw Plaid Geidwadol Cymru yn hoffi cydnabod hynny; yn wir, fel y dywedodd Alun Davies, dim ond un presgripsiwn sydd ganddi ar gyfer Cymru, a hynny yw y dylem ni efelychu yn union yr hyn sy'n cael ei wneud gan bobl dros y ffin—byddai £300 miliwn yn llai wedi bod ar gael i fusnesau yng Nghymru. Mae bron yr holl gymorth y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddarparu, wrth gwrs, yn mynd i fusnesau bach a chanolig eu maint. Fe wnaethom benderfyniad ymwybodol iawn i beidio ag ymestyn rhyddhad ardrethi i fusnesau â gwerth ardrethol o dros £500,000, a rhyddhaodd hynny ddegau a degau o filiynau o bunnoedd yr ydym ni wedi eu rhoi yn nwylo busnesau bach yma yng Nghymru. Gwn fod Alun Davies wedi croesawu'r £30 miliwn ychwanegol a gyhoeddwyd gennym ni ar gyfer y gronfa sector-benodol ym maes hamdden, twristiaeth a lletygarwch dim ond wythnos neu ddwy yn ôl. A bydd y £200 miliwn sydd gennym ni wrth gefn, y byddwn ni'n ei ddefnyddio y flwyddyn nesaf, yn cael ei dargedu at y busnesau hynny sy'n bodoli ym mhob stryd fawr yma yng Nghymru. A byddai'n llawer yn well ganddyn nhw, yn sicr, fel y mae fy nghyd-Aelod Alun Davies yn ei ddweud, fod yn masnachu a byddai llawer yn well ganddyn nhw fod yn ennill bywoliaeth nag yn aros am y siec nesaf gan Lywodraeth Cymru. Ond tra bod y pandemig presennol yn parhau, byddwn yn gwneud yn siŵr, pan na allan nhw fasnachu, y bydd Llywodraeth Cymru yn camu i mewn i'w cynorthwyo.