5. Sut mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn cefnogi Cyfoeth Naturiol Cymru i ddatblygu'r argymhellion a restrwyd yn ei adroddiad ar lifogydd 2020? OQ56603

Diolch. Mae'n amlwg fod angen dysgu gwersi yn dilyn y llifogydd dinistriol yn 2020, ac mae adolygiad CNC yn cydnabod hyn. Eleni, rydym yn buddsoddi'r lefelau uchaf erioed o gyllid ar gyfer rheoli perygl llifogydd. Yn 2020-21, cynyddwyd cyllid refeniw CNC £1.25 miliwn i gyfanswm o £21 miliwn, a chaiff hyn ei gynnal yn 2021-22.

Diolch am eich ymateb. Mae'n amlwg o'r adroddiad bod lefelau staffio Cyfoeth Naturiol Cymru wedi bod yn gyfan gwbl annigonol i ymdopi â llifogydd dinistriol 2020, fel sydd wedi'i gadarnhau gan y ffaith bod 41 yn fwy o staff ganddynt yn gweithio i reoli'r risg o lifogydd ers hynny, sydd dal yn dipyn llai na'r hyn y mae'r adroddiad yn datgelu sydd ei angen. Dro ar ôl tro, mae Llywodraeth Cymru wedi gwrthod cynnal ymchwiliad annibynnol i'r llifogydd, a fyddai, fel sydd yn amlwg o adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru, yn datgelu cyllid cwbl annigonol i'r corff a sefydlwyd gan Lafur Cymru i'n hamddiffyn rhag llifogydd.

Byddai hefyd yn datgelu, fel y mae adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru, fod gormod o gyrff a grwpiau gwahanol â chyfrifoldeb dros liniaru llifogydd. Onid ydy hi'n amser sefydlu grŵp gorchwyl a gorffen a fyddai'n cynnwys arbenigwyr ar draws y sector dŵr yng Nghymru i gynghori'r Senedd ar ffordd well o reoli dŵr wyneb yn benodol, fel bod llinellau cyfrifoldeb cliriach o ran lliniaru a rheoli llifogydd sydd yn gysylltiedig â hynny?

Diolch. Rwy'n deall safbwynt yr Aelod yn sicr, ond nid yw'n wir dweud ein bod wedi bod yn tanfuddsoddi. Yn 2021-22, bydd Llywodraeth Cymru’n buddsoddi dros £65 miliwn ar gyfer rheoli perygl llifogydd, sef y swm mwyaf a fuddsoddwyd mewn un flwyddyn ers dechrau datganoli.

Yn y flwyddyn ariannol hon, rydym wedi dyrannu £21 miliwn mewn refeniw a £17.211 miliwn o gyllid cyfalaf i CNC ar gyfer gweithredu eu rhaglen rheoli perygl llifogydd. Mae hyn yn 56 y cant o gyfanswm ein cyllideb rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol am y flwyddyn, felly nid ydynt yn symiau ansylweddol o arian.

Ers mis Chwefror 2020, rydym wedi cynyddu cyllideb refeniw CNC i’r lefelau refeniw uchaf erioed, gyda £21 miliwn, sy'n gynnydd o 6 y cant o'r flwyddyn cyn y llifogydd. Mae hyn bron yn 90 y cant o'r gyllideb refeniw graidd ar gyfer llifogydd am y flwyddyn.

Mae adolygiad CNC yn asesiad gonest o'u perfformiad eu hunain ac mae'n cynnwys argymhellion ar sut y gallant wella eu hymateb i lifogydd. Mae’r cyllid rheoli perygl llifogydd yn CNC wedi'i glustnodi ar gyfer y gweithgareddau hynny. Fel y dywedodd yr Aelod ei hun, ers mis Chwefror 2020, mae CNC eu hunain wedi cynyddu nifer eu staff sy'n gweithio ar reoli perygl llifogydd yn unig i 41 o swyddi cyfwerth ag amser llawn.

Ar gyfer y flwyddyn ariannol ddiwethaf, derbyniodd CNC werth dros £13.5 miliwn o gyllid cyfalaf ar gyfer gweithgareddau rheoli perygl llifogydd, a oedd yn cynnwys £3.7 miliwn ychwanegol a ddyrannwyd yn ystod y flwyddyn, gan gynnwys gwaith atgyweirio yn dilyn llifogydd, mapio, gwaith modelu a gwaith pellach ar wella'r system rybuddio am lifogydd. Yn y flwyddyn ariannol ddiwethaf, cyflwynodd CNC dri chais am gyllid ychwanegol yn ystod y flwyddyn, a derbyniwyd pob un ohonynt.

Mae'r Llywodraeth wedi nodi ei blaenoriaethau’n glir ar gyfer rheoli perygl llifogydd ac arfordiroedd yn ei strategaeth genedlaethol newydd a gyhoeddwyd ym mis Hydref 2020, gan ymgorffori rhai o'r gwersi cychwynnol a ddysgwyd o’r llifogydd ym mis Chwefror. Rydym yn edrych ymlaen at adroddiad adran 19 gan Rondda Cynon Taf, fel y gallwn ddod â'r gwersi a ddysgwyd o'r llifogydd ynghyd, Lywydd, er mwyn sicrhau ein bod yn gwneud cymaint ag y gallwn i wneud yn siŵr nad oes unrhyw gymuned arall yn dioddef yr hyn y bu’n rhaid i’r cymunedau ei wynebu y llynedd yn ystod y llifogydd.

Weinidog, ar dri achlysur gwahanol dros y 14 mis diwethaf, mae tref Caerfyrddin wedi dioddef llifogydd sylweddol wrth i afon Tywi orlifo, gan effeithio ar nifer o fusnesau ar hyd y cei ac yn ardal Pensarn. Wrth edrych ar y rhaglen lywodraethu a lansiwyd ddoe gyda chryn dipyn o seremoni, nid oedd fawr o gyfeiriadau yn yr adran ar newid hinsawdd at wella amddiffynfeydd rhag llifogydd. Gyda newid hinsawdd yn debygol o arwain at ddigwyddiadau o'r fath yn fwy rheolaidd, a wnewch chi amlinellu pa gynnydd a wnaed ar ddarparu diogelwch uniongyrchol i dref Caerfyrddin rhag mwy o lifogydd o'r fath?

Fel y dywedais, rwyf newydd amlinellu amryw o gronfeydd ychwanegol rydym wedi'i roi i CNC. Mae'r cyllid hwnnw, wrth gwrs, ar gyfer Cymru gyfan, ac nid ar gyfer unrhyw gymuned benodol. Rydym hefyd yn gweithio'n agos iawn gyda'n partneriaid awdurdod lleol i sicrhau eu bod yn gwneud yr asesiadau cywir a bod gennym y math cywir o brosiectau rheoli llifogydd yn ceisio am gyllid cyfalaf. Mae gan yr awdurdodau lleol eu hunain ystod o brosiectau yn y cyswllt hwn, ac rydym yn gweithio'n agos iawn gyda hwy a CNC i sicrhau bod gennym raglen gyfannol ledled Cymru.

Yn ôl ym mis Mawrth, cyhoeddwyd rhaglen gwerth £65.415 miliwn o weithgareddau rheoli perygl llifogydd ledled Cymru ar gyfer y flwyddyn ariannol hon. Mae hynny'n cynnwys gwariant cyfalaf o £36 miliwn ar brosiectau newydd a chynnal a chadw asedau presennol. Fel y dywedais eisoes, dyma ein cyllideb gyfalaf fwyaf erioed.

Mae'r gyllideb gyfalaf ar gyfer eleni’n cynnwys £4 miliwn ar gyfer atgyweiriadau ar ôl stormydd, yn dilyn y llifogydd ym mis Rhagfyr 2020 a mis Ionawr 2021, a hyd yma, mae £1.9 miliwn ohono eisoes wedi'i ddyrannu at y diben hwnnw. Felly, mae gennym nifer o—. Felly, mae gennym—mae'n ddrwg gennyf, ni allaf wneud y cyfrif yn fy mhen—oddeutu £2 filiwn ar ôl i'w ddyrannu, a byddwn yn gweithio gydag awdurdodau lleol ledled Cymru i sicrhau bod gennym gynlluniau priodol ar waith. Ond gallaf roi sicrwydd i’r Aelod ein bod yn gweithio'n agos iawn gyda'n partneriaid awdurdod lleol i sicrhau bod gennym y diogelwch gorau sydd ar gael ac i ddeall eu gofynion cyfalaf a refeniw ar gyfer cynlluniau atal llifogydd, a sicrhau hefyd fod gennym raglenni cynnal a chadw ar waith ar gyfer asedau amddiffyn rhag llifogydd presennol.

Hoffwn innau longyfarch y ddau Weinidog ar eu swyddi newydd. Weinidog, mae adroddiad CNC yn dilyn llifogydd 2020 yn bwysig iawn i drigolion Rhondda, yn enwedig trigolion Pentre, lle bu llifogydd mewn 169 o gartrefi a 12 o fusnesau. Cofnodwyd rheolwr ar ddyletswydd CNC ar y pryd yn dweud:

‘O'r ffotograffau a'r lluniau sydd ar gael mae'n amlwg fod deunydd coediog wedi mynd i mewn i'r cwrs dŵr ac wedi blocio'r grid.'

Yn ddiweddar, cyfarfûm ag arweinydd cyngor RhCT, Andrew Morgan, a gadarnhaodd i mi fod adroddiad adran 19 y cyngor ar fin cael ei gwblhau ac y caiff ei ryddhau yn nes ymlaen y mis hwn. Os yw'r adroddiad yn cadarnhau bod gweddillion coediog wedi cyfrannu'n sylweddol at y llifogydd ym Mhentre drwy flocio gridiau’r cwlfertau, a wnaiff y Gweinidog gyfarfod â CNC gyda mi i drafod yr effaith a'r gost i’r gymuned rwy'n ei chynrychioli?

Wel, diolch yn fawr iawn, Buffy, ac mae arnaf ofn, Lywydd, nad wyf yn rhannu tueddiad fy nghyd-Aelod Lee, i gael gwared ar yr holl gyfarchion ar unwaith. Credaf y dylem dderbyn cyfarchion lle bynnag y'u cawn—[Chwerthin.]—felly, rwy'n falch iawn o gael fy nghroesawu i fy swydd, ac mae'n braf iawn eich gweld chithau yma hefyd, Buffy.

Rwy'n cytuno gyda Lee ar hyn, mae’n rhaid imi ddweud. [Chwerthin.]

Boed iddo barhau yw'r cyfan y gallaf ei ddweud. Felly, yn sicr, i ddechrau gyda'r cwestiwn olaf: rwy'n fwy na pharod i gyfarfod â CNC i'w drafod. Hoffwn awgrymu hefyd fy mod yn trefnu sesiwn friffio ar eich cyfer chi, gydag arweinydd RhCT, i drafod rhai o'r materion ymlaen llaw, cyn inni gael yr adroddiad adran 19, fel y gallwn ddeall y sefyllfa. Rydym wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda CNC a'r cyngor i gynhyrchu’r adroddiad adran 19. Mae'n adroddiad pwysig iawn fel y dywedais wrth Heledd yn gynharach a byddwn yn awyddus i ddysgu gwersi ohono. Felly, mae'n bwysig iawn ei gael yn iawn, a’n bod yn deall y gwersi a ddysgir ohono. Fel y dywedais, rydym wedi darparu cyllid ychwanegol i awdurdodau lleol i gefnogi eu hymchwiliadau adran 19 i lifogydd 2020, ac mae RhCT y funud hon yn y broses o gwblhau eu hadroddiad ar y llifogydd dinistriol ym Mhentre y llynedd. Yn amlwg, ni allaf wneud sylwadau ar gynnwys yr adroddiad gan nad wyf wedi’i weld eto; byddai hynny'n amhriodol beth bynnag. Ond yn sicr, rydym yn wirioneddol awyddus i asesu canfyddiadau'r adroddiad yn llawn a dysgu'r gwersi y bydd yn siŵr o'u rhoi i ni.

Rwy’n llwyr gydnabod cryfder teimladau trigolion Pentre, ac yn wir, trigolion ledled Cymru, a wynebodd lifogydd sylweddol iawn. Yn sicr, os oes ffyrdd o leihau’r perygl y bydd llifogydd o’r fath yn digwydd eto, rydym yn disgwyl i’n hawdurdodau rheoli risg weithio gyda’i gilydd i’w rhoi ar waith. Ar ddiwedd y Senedd ddiwethaf, fe wnaethom gynnal ymarfer—ymarfer argyfyngau sifil—i edrych ar sut y mae ein hymateb i lifogydd yn gweithio. Byddwn yn cynnal fersiwn ohono i arweinwyr ar draws Llywodraeth Cymru, CNC ac awdurdodau lleol, i sicrhau bod pob arweinydd yn chwarae eu rôl os ydym yn wynebu digwyddiad o'r fath, a bod gennym yr ymateb cyflymaf posibl, a bod pob un ohonom yn gwybod beth rydym yn ei wneud os bydd rhywbeth o'r fath yn digwydd eto. Ond rwy'n mawr obeithio y bydd y gwersi rydym yn eu dysgu yn ein cynorthwyo i sicrhau nad yw'n digwydd eto, gan gynnwys adolygiad, er enghraifft, rydym yn ei gynnal o'r holl domenni glo, system well i reoli data, ac fe fyddwch yn gwybod, Lywydd, fod gan y Llywodraeth, yn ei maniffesto, ymrwymiad i wella diogelwch tomenni glo ledled Cymru, a fydd yn rhan fawr o'r gwaith hwnnw.

Diolch i'r Gweinidog a'r Dirprwy Weinidog.