5. A wnaiff y Gweinidog roi diweddariad ar y trafodaethau mae Llywodraeth Cymru wedi'u cael ynglŷn â sicrhau’r hawl i lywodraethwyr ysgol gwblhau gwiriadau DBS ar-lein drwy gyfrwng y Gymraeg yn unol ag addewid ei ragflaenydd ar 17 Mawrth 2021? OQ56604

Rydym wedi trafod gyda Chomisiynydd y Gymraeg. Rwy’n deall nad yw prosesau gwirio'r Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd ar gael i’w cwblhau ar-lein yn Gymraeg i lywodraethwyr a deiliaid swyddi eraill o hyd. Mae hyn wrth gwrs yn gallu achosi oedi wrth lenwi swyddi. Rwyf eisoes wedi ysgrifennu at y gwasanaeth i ofyn iddyn nhw wella’r gwasanaeth Cymraeg.

Wel, diolch ichi am ysgrifennu. Dwi'n siŵr na orffennith y broses fanna os oes angen mynd ymhellach, a byddwn i'n hyderu—efallai y gwnewch chi gadarnhau hynny mewn ymateb. Ond mae'n enghraifft fan hyn, rwy'n credu, lle mae'r Gymraeg yn colli'r frwydr ddigidol. Os ydych chi eisiau cyflawni'ch DBS drwy gyfrwng y Saesneg, gallwch chi ei wneud ar-lein; os ydych chi eisiau ei wneud e drwy gyfrwng y Gymraeg, mae'n rhaid ichi fynd yn ôl i oes yr arth a'r blaidd a gwneud hynny ar bapur. A dwi ddim yn meddwl bod hynny'n dderbyniol. Dwi'n mynd i wrthod gwneud hynny fel llywodraethwr, ac os ydy hynny yn golygu fy mod i'n cael fy eithrio rhag bod yn llywodraethwr, byddaf i'n ystyried bod hynny'n digwydd ar sail camwahaniaethu ieithyddol. Ac nid fi yw'r unig lywodraethwr, wrth gwrs, sydd yn teimlo'r un peth. Felly, rwy'n apelio arnoch chi, Weinidog, os ydyn ni o ddifrif ynglŷn â sicrhau bod y Gymraeg yn hygyrch i bawb ym mhob cyd-destun, yn enwedig yn y cyd-destun digidol, mae hwn yn un peth sy'n gorfod newid.

Wel, rwy'n cytuno â'r ffaith ei fod e'n gwbl annerbyniol fod pobl yn dioddef oherwydd eu bod nhw'n dewis gwneud rhywbeth dylen nhw allu gwneud yn hawdd—hynny yw, ymateb yn Gymraeg. Ac rydych chi'n iawn i sôn am yr impact penodol ar lein. Wrth gwrs, mae cyfle i wneud hyn ar bapur, ond, fel yr oeddech chi'n cyfeirio, cyfnod yr arth a'r blaidd—dyw hynny ddim yn ddigonol bellach. Mae wythnosau o oedi yn dod yn sgil hynny. Mae yna gyfle, fel mae'n digwydd, ymarferol i'r corff, gan eu bod nhw ar fin adnewyddu cynlluniau TG, ac felly, o ran elfen ymarferol, rydym ni'n gwthio'r syniad hwnnw—eu bod nhw'n defnyddio'r cyfle hwnnw yn ymarferol i allu darparu'r gwasanaeth yn Gymraeg fel sydd, yn sicr, ei angen.