5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fynediad cleifion at ymgynghoriadau wyneb yn wyneb â chlinigwyr? OQ56755

Mae adrannau gofal sylfaenol a chleifion allanol ledled Cymru wedi mabwysiadu mesurau newydd i ddiogelu staff a chleifion. Maen nhw'n cynnig amrywiaeth eang o ddewisiadau i gleifion gael defnyddio gwasanaethau drwy ddefnyddio technoleg ddigidol a thrwy ymgynghoriadau wyneb yn wyneb pan fo hynny'n briodol.

Diolch yn fawr am hynna, Gweinidog, er nad dyna brofiad llawer o'r bobl yr wyf i'n eu cynrychioli ym Mlaenau Gwent. Mae llawer o bobl yn ei chael hi'n fwyfwy anodd cael gafael ar ofal sylfaenol ar hyn o bryd. Nawr, rydym ni i gyd yn cydnabod y problemau a grëwyd gan y pandemig, ond ni all fod yn dderbyniol nad yw pobl yn gallu cael gafael ar y gofal a'r cymorth meddygol sydd eu hangen arnyn nhw. Yn syml iawn, Gweinidog, mae llawer gormod o bobl wedi eu cloi allan o ofal sylfaenol.

A wnaiff Llywodraeth Cymru adolygu nifer y staff sy'n gweithio ym maes gofal sylfaenol ledled Cymru ac adrodd yn ôl i'r Senedd? A wnaiff Llywodraeth Cymru fynnu ar safonau gofynnol ar gyfer gallu defnyddio ofal sylfaenol, fel bod pawb, lle bynnag y maen nhw'n byw, yn gallu gweld naill ai meddyg neu'r clinigydd sydd ei angen arnyn nhw i gael y driniaeth sydd ei hangen arnyn nhw?

Diolch. Mae Alun Davies yn codi pwynt pwysig iawn yr wyf i'n siŵr ein bod ni i gyd yn ei adnabod o'n bagiau post fel Aelod o'r Senedd. Disgwylir i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, ynghyd â'r pwyllgor ymarferwyr cyffredinol yng Nghymru a'r byrddau iechyd, ysgrifennu, yr wythnos hon fwy na thebyg, i ail-bwysleisio i feddygon teulu beth yn union a ddisgwylir ganddyn nhw o ran cael gafael ar wasanaeth a sut y dylen nhw gyfleu unrhyw newidiadau i'r cyhoedd yn eglur, oherwydd, wrth gwrs, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn bod pobl yn deall pa wasanaethau y mae eu meddygon teulu yn eu darparu.

Rwy'n credu ei bod hi hefyd yn iawn i ddweud nad yw meddygon teulu wedi cau eu drysau; maen nhw wedi gweithio'r holl ffordd drwy'r pandemig ac maen nhw'n dal i fod ar agor ar gyfer busnes. Ond, wrth gwrs, i ddechrau, mae'r ymgynghoriadau dros y ffôn neu drwy fideo. Os ydyn nhw wedyn o'r farn ei fod yn briodol yn glinigol, bydd apwyntiad wyneb yn wyneb yn cael ei drefnu. Ond, rwy'n falch bod y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn ysgrifennu’r llythyr ar y cyd hwnnw at feddygon teulu.

Gweinidog, mae llawer o bobl yn aros nid yn unig am driniaeth ond am apwyntiad gyda chlinigydd i asesu difrifoldeb eu cyflwr. Wrth gyflwyno rhaglen frechu COVID, daethpwyd a llawer o glinigwyr a oedd wedi ymddeol i mewn i ychwanegu capasiti pellach yr oedd wir ei angen i helpu i frechu pobl. A yw'r Llywodraeth wedi ystyried pa un a ellid dod â chlinigwyr sydd wedi ymddeol i mewn dros dro mewn rhai arbenigeddau i helpu i gael drwy'r asesiadau niferus sydd eu hangen nawr? Diolch.

Diolch. Rydym ni'n sicr wedi gweld clinigwyr sydd wedi ymddeol, a gwirfoddolwyr a nyrsys hefyd, yn ein helpu ni gyda'r rhaglen anhygoel i gyflwyno brechlynnau yma yng Nghymru, ac rwy'n siŵr ei fod yn rhywbeth y gall byrddau iechyd ei ystyried wrth i ni ddod allan o'r pandemig ac edrych ar yr ôl-groniad hwnnw, ac mae'n amlwg bod ôl-groniad. Ceir llawer o niwed o COVID, nid dim ond y brechlyn ei hun, ac un ohonyn nhw, yn anffodus, yw'r ôl-groniad o apwyntiadau a fydd gennym ni yn ein GIG.

Diolch, Drefnydd. Fel dŷch chi wedi sôn yn barod, fferyllwyr oedd yr unig broffesiwn gofal sylfaenol a gadwodd eu drysau’n agored yn ystod y pandemig yma. Roedd hyn, felly, yn golygu asesiad wyneb-yn-wyneb yn ystod y pandemig. Bellach, mae ymgynghori wyneb-yn-wyneb gan fferyllwyr cymunedol wedi cael ei normaleiddio yng ngwaith y gwasanaeth iechyd. Oni ddylai’r cytundeb fferyllwyr newydd sy’n cael ei negodi gan Lywodraeth Cymru ar hyn o bryd adlewyrchu’r sefyllfa newydd yma yn llawn?

Rwy'n credu bod ein fferyllfa gymunedol a'n fferyllwyr yn eithriadol o bwysig yn GIG Cymru ac yn sicr pan oeddwn i'n Weinidog iechyd 10 mlynedd yn ôl, fe wnes i wir annog ein fferyllwyr. Rwy'n cofio iddyn nhw gynnal cynlluniau arbrofol i ni o ran dosbarthu'r brechlyn ffliw, er enghraifft, ac, rwy'n credu, ar y pryd, eu bod nhw wedi cael eu tanddefnyddio yn y modd yn sicr nad ydyn nhw ar hyn o bryd. Byddaf yn sicr yn gwneud yn siŵr bod y Gweinidog iechyd yn ymwybodol o'r materion yr ydych chi'n eu codi wrth iddi edrych ar y contract ar hyn o bryd.