3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am wasanaethau bancio i gyrff a mudiadau gwirfoddol yng Nghymru? OQ56880

Diolch yn fawr, Llyr Gruffydd. Rwy'n pryderu ynghylch y lleihad yn y gwasanaethau bancio yng Nghymru oherwydd y nifer gynyddol o fanciau sy'n cau. Rydym yn parhau i ddefnyddio ein dylanwad gyda'r sector bancio a Llywodraeth y DU i sicrhau bod gwasanaethau bancio ar gyfer cyrff a mudiadau gwirfoddol yng Nghymru yn cael eu cadw.

Diolch yn fawr am hynny. Mae banciau nawr yn dechrau codi tâl ar fudiadau gwirfoddol am wasanaethau bancio, er efallai yn aml iawn, does oes ganddyn nhw fawr ddim trafodion ariannol yn digwydd o un flwyddyn i'r llall, a does yna ddim llawer o bres chwaith gan nifer ohonyn nhw yn y cyfrif, felly mae gorfod talu am gael cyfrif banc yn anghymesur, ac wrth gwrs yn mynd i gael effaith sylweddol arnyn nhw fel cyrff. Mae rhai o'r banciau yma ar yr un pryd yn trio portreadu eu hunain fel banciau lleol sy'n cefnogi cymunedau Cymru, ond y gwir amdani yw eu bod nhw'n cau canghennau, maen nhw'n cilio o'r cymunedau hynny a nawr maen nhw'n cosbi mudiadau gwirfoddol bychain lleol am fancio gyda nhw. Felly, fedrwch chi fel Llywodraeth anfon neges glir at y banciau mawr bod hyn yn annerbyniol? A hefyd, allwch chi roi diweddariad i ni ar ble rŷn ni arni gyda sefydlu Banc Cambria, a phryd ŷch chi'n rhagweld y bydd hwnnw efallai'n medru camu i'r adwy i ddarparu gwasanaethau amgen i'r miloedd o gyrff a mudiadau gwirfoddol sydd gennym ni, ynghyd â'r boblogaeth ehangach?

Diolch yn fawr, Llyr. Rwy'n ymwybodol fod nifer o sefydliadau gwirfoddol yn cael anawsterau gyda gwasanaethau bancio. Fel y dywedwch, gallai hynny olygu dod o hyd i gyfrif sy'n rhad ac am ddim—baich arall i'r sector gwirfoddol—a hefyd yn addas ar gyfer anghenion mudiadau gwirfoddol, a gweld a oes banc ar gael beth bynnag bellach gyda chau banciau yn y lle cyntaf.

Credaf ei bod yn bwysig inni edrych ar ein 19 cyngor gwirfoddol sirol, yn enwedig ar gyfer y trydydd sector—y mudiadau gwirfoddol sy'n rhoi cyngor ac arweiniad i'r sector yn eu hardaloedd, yn eu cymunedau—ac edrych hefyd ar undebau credyd yng Nghymru. Gallant ddarparu cyfrifon a chyfleusterau bancio i sefydliadau elusennol. Rwyf am sôn am fudiad gwirfoddol gwych, elusen o'r enw Purple Shoots. Maent wedi bod yn gweithio gydag undebau credyd i hyrwyddo cyfleoedd i hybu gwasanaethau gyda'r undebau credyd at y diben hwn. A hefyd, rydym newydd benodi Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru i sefydlu'r gronfa benthyciadau asedau cymunedol ar ein rhan. Byddwn yn cyfarfod â banciau cyn bo hir iawn i'w hatgoffa o'r angen i sicrhau nad yw pobl yng Nghymru dan anfantais oherwydd eu penderfyniadau i ddal ati i gau canghennau, a byddwn yn codi'r mater y mae'r Aelod wedi'i godi gyda hwy mewn perthynas â chyfleoedd i sefydliadau gwirfoddol.

Wrth gwrs, mae gennym ymrwymiad i'n banc cymunedol. Mae'n cael ei reoleiddio'n dynn iawn; credaf imi ymateb mewn cwestiynau blaenorol ynglŷn â hyn. Mae gwaith ar y gweill i sefydlu banc cymunedol i Gymru, ac mewn gwirionedd, Gweinidog yr Economi, Vaughan Gething, sydd â throsolwg ar greu banc cymunedol Cymru yn ei gyfnod datblygu hyd at ei sefydlu gan y sector preifat. Dyna yw Banc Cambria wrth gwrs, ac mae'n amodol ar gymeradwyaeth reoleiddiol pan fyddwn yn cyrraedd y pwynt hwnnw. Bydd yn fanc cydfuddiannol yng Nghymru, sy'n eiddo i'w aelodau ac yn cael ei redeg er budd ei aelodau, gyda 30 o safleoedd newydd dros y degawd nesaf. Gwn y byddwn yn gallu rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y cynnydd, gan ddechrau, wrth gwrs, gyda'r wybodaeth ddiweddaraf gan Weinidog yr Economi.

Weinidog, mae ein helusennau, grwpiau gwirfoddol a grwpiau eglwysig yn dibynnu ar gyfrifon banc bach, felly mae'n ddigalon clywed, o fis Tachwedd ymlaen, y bydd un banc stryd fawr yn codi £60 y flwyddyn ar y sefydliadau bach hyn i gadw'r cyfrifon ar agor. Clywais y byddant hefyd yn cyflwyno taliadau newydd am drafodion cangen, gan gynnwys ffi i dalu arian i mewn a chodi arian parod, gyda 40c i ddim ond talu siec i mewn. Y pryder yw y bydd banciau eraill yn dilyn eu hesiampl naill ai drwy weithredu taliadau tebyg neu gael gwared ar wasanaethau canghennau lleol yn gyfan gwbl. Yn ystod yr wythnos ddiwethaf rwyf wedi derbyn adroddiadau fod grŵp yn fy etholaeth bellach yn gorfod cadw eu harian mewn sêff, gan fod taliadau banc cynyddol wedi dod yn gymaint o bryder. Mae llawer o drysoryddion y grwpiau cymunedol a'r eglwysi hyn yn eithaf oedrannus, ac maent bellach yn ystyried rhoi'r gorau i'w cyfrifoldebau oherwydd diffyg gwasanaethau wyneb yn wyneb lleol a threfniadau cynyddol gymhleth. Gyda hyn mewn golwg, Weinidog, pa gymorth arall y gallwch ei roi i gynorthwyo'r grwpiau bach hyn? A fyddech yn barod i ddefnyddio Banc Datblygu Cymru neu Fanc Cambria, fel yr awgrymodd Llyr Gruffydd, fel ffordd i grwpiau cymunedol bach allu agor a chadw cyfrifon banc ar sail lawer haws? Diolch.

Diolch eto i Janet Finch-Saunders am nodi effaith y taliadau hyn drwy sôn am brofiadau sefydliadau gwirfoddol, yn ogystal â bod cael gafael ar wasanaethau bancio yn dod yn fwyfwy anodd. A gaf fi ailadrodd ei bod yn bwysig iawn inni gysylltu â'n cynghorau gwasanaethau gwirfoddol, sy'n ymwneud â hyn? Rydym yn cyfarfod â'r banciau cyn bo hir a byddwn yn rhoi hyn ar yr agenda.