1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fecanweithiau'r Cytundeb Cydweithio rhwng Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru? TQ584

Llofnododd y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru y cytundeb cydweithio y bore yma. Mae'r cytundeb, y rhaglen bolisi fanwl a'r ddogfen fecanweithiau sy'n nodi sut y bydd y cytundeb rhwng Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru'n gweithio hefyd wedi'u cyhoeddi.

Weinidog, mae mecanweithiau'r cytundeb cydweithio a gyhoeddwyd y bore yma yn ddiddorol iawn. Ac o ystyried yr effaith enfawr y bydd y glymblaid hon yn ei chael ar bobl Cymru, mae'n siomedig iawn fod Llywodraeth Cymru wedi dewis peidio â chyflwyno datganiad llafar i'r Siambr yn amlinellu'r mecanweithiau hyn, fel y gall Aelodau gael y cyfle i graffu a gofyn cwestiynau. Mae hyd yn oed yn fwy siomedig nad yw'r Prif Weinidog yma i ymateb i'r cwestiwn pwysig hwn. Felly, Drefnydd, a allwch chi egluro i ni pam fod Llywodraeth Cymru wedi dewis peidio â gwneud datganiad ar y cytundeb hwn yn y Siambr, a pham ei bod yn hytrach yn cael ei gorfodi i ymateb i gwestiwn amserol gan y gwrthbleidiau? Oherwydd rwy'n siŵr y byddai hyd yn oed Aelodau meinciau cefn y Blaid Lafur yn croesawu'r cyfle i graffu ar y fargen benodol hon.

Gan droi at fanylion y mecanweithiau, mae'r ddogfen yn cadarnhau bod

'Llywodraeth Cymru yn cytuno i wneud penderfyniadau ar y cyd â Phlaid Cymru ar draws y meysydd y cytunwyd i gydweithio arnynt' ar 46 o feysydd polisi. Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru wedi nodi bod ganddi hyblygrwydd i ehangu cwmpas y cytundeb hwn, oherwydd mae'r ddogfen yn dweud bod

'Gall unrhyw benderfyniad i ehangu cwmpas y cydweithio yn y cytundeb hwn yn y cyfamser ac unrhyw ddiwygiad arall iddo gael eu gwneud drwy gytundeb ar y cyd rhwng y Prif Weinidog ac Arweinydd Plaid Cymru.'

Ac mae ehangu cwmpas y cytundeb hwn hyd yn oed yn fwy eglur, gan fod Plaid Cymru wedi cytuno i hwyluso'r broses o basio cyllidebau blynyddol ac atodol yn gyfnewid am ddylanwad ar faterion cyllidebol eraill. Felly, a yw Llywodraeth Cymru yn derbyn bod y cytundeb hwn yn cwmpasu mwy na dim ond y 46 maes polisi a nodwyd ganddo'n wreiddiol i bobl Cymru y bore yma?

Wrth gwrs, bydd y cytundeb yn cael effaith ar fusnes y Senedd, a sylwaf fod y ddwy blaid yn honni eu bod yn parchu annibyniaeth system bwyllgorau'r Senedd a rolau a swyddogaethau penodol y pleidiau yn y Senedd. Felly, Drefnydd, a allwch chi gadarnhau pa drafodaethau a gawsoch gyda'r Llywydd ynghylch effaith y cytundeb hwn ar fusnes y Senedd?

Mae'r ddogfen hefyd yn ei gwneud yn glir y bydd y cytundeb cydweithio yn cael ei gefnogi gan uned gwasanaeth sifil, a elwir yn uned y cytundeb cydweithio. Felly, Drefnydd, a allwch chi ddweud wrthym yn union faint o arian trethdalwyr sydd wedi'i glustnodi ar gyfer yr uned newydd hon, ac yn wir unrhyw agweddau eraill ar beirianwaith a fydd yn cael ei roi ar waith i gefnogi'r cytundeb penodol hwn?

Mae'r ddogfen hefyd yn dweud y bydd gan Aelodau dynodedig o Blaid Cymru yr un cyfrifoldebau â Gweinidogion Llywodraeth Cymru i barchu didueddrwydd gwleidyddol y gwasanaeth sifil, ac y byddant wedi'u rhwymo i agweddau ar y cod gweinidogol. A allwch chi ddweud wrthym pam fod hynny'n wir, o gofio bod y ddogfen yn ei gwneud yn glir na fyddant yn cael eu cynrychioli gan benodiadau gweinidogol neu ddirprwy weinidogol yn Llywodraeth Cymru? Drefnydd, a wnaeth arweinydd Plaid Cymru anghofio gofyn am benodiadau gweinidogol i Blaid Cymru?

Ac yn olaf, mae'r cytundeb hwn yn dweud bod cyfraniad Plaid Cymru yn cael ei gydnabod fel rhan o gyfathrebiadau arferol y Llywodraeth, ac o'r herwydd, mae hon yn glymblaid ym mhob dim ond enw. Felly pam na wnaiff Llywodraeth Cymru fod yn onest gyda phobl Cymru a'i alw yr hyn ydyw—sef clymblaid?

Ni all y Prif Weinidog fod gyda ni y prynhawn yma, ond rwyf yma, yn amlwg, i ateb ar ran Llywodraeth Cymru, ac rwy'n hapus iawn i ateb eich cwestiynau. Mae hynny'n aml yn digwydd gyda chwestiynau amserol. Fe ofynnoch chi gwestiynau penodol iawn, ac rydych yn gwbl iawn i wneud hynny, ond dylwn dynnu sylw at y ffaith mai swyddogaethau'r Llywodraeth yw llawer o'r trefniadau mewn perthynas â'r cytundeb cydweithio, ac nid cyfrifoldebau'r Senedd yw'r rheini yn amlwg—materion i Lywodraeth Cymru ydynt.

Rydych yn holi am Blaid Cymru mewn perthynas â busnes y Senedd. Wel, mater i'r Llywydd, i'r bwrdd taliadau, ac i Gomisiwn y Senedd yw hynny. Rydych yn gofyn pa drafodaethau a gafwyd. Efallai eich bod yn ymwybodol fod y Llywydd wedi bod yn gohebu â'r Prif Weinidog, ac maent yn parhau i ohebu. A chyn cyhoeddi'r cytundeb cydweithio, gwn fod trafodaethau'n sicr wedi cael eu cynnal ar lefel swyddogol.

Nid yw hon yn glymblaid, mae'n gytundeb cydweithio. Ac os edrychwch yn ôl ar 22 mlynedd olaf y Senedd, a'r Cynulliad cyn hynny, mae pob Cynulliad ers inni gael datganoli 22 mlynedd yn ôl wedi cynnwys trefniant partneriaeth o ryw fath. Nid ydym wedi cael cytundeb cydweithio o'r blaen, ond gwelwn lawer o drefniadau gwahanol, ledled y byd. Nid yw hwn yn beth newydd; mae'n wahanol i'r hyn rydym ni wedi'i gael o'r blaen, ond yn sicr nid yw'n beth newydd. Ac mae gennym hanes o gydweithio er budd pobl Cymru. Rydym yn hapus iawn os yw'r blaid Dorïaidd eisiau ymrwymo i drefniadau anffurfiol gyda ni. Gwyddoch fod y Prif Weinidog wedi ysgrifennu at arweinydd yr wrthblaid ynglŷn â Bil aer glân, er enghraifft. Y drafferth yw, nid oes gan y Torïaid ddiddordeb mewn cydweithio, a chredaf fod hynny'n dweud mwy am eich plaid chi nag y mae'n ei ddweud am fy mhlaid i. 

Fe ofynnoch chi ynglŷn â chyllid ar gyfer uned y cytundeb cydweithio. Wel, mae'n bosibl eich bod wedi clywed y Prif Weinidog yn dweud bod arian wedi'i neilltuo, a bydd hwnnw'n rhan o'n cyllideb ddrafft y byddwn yn ei chyhoeddi yn ddiweddarach y mis hwn, ac wrth gwrs, byddwch yn gallu craffu ar honno.

Mewn perthynas â'ch cwestiwn ynglŷn â'r cod ymddygiad ar gyfer Aelodau dynodedig o Blaid Cymru, fel y byddwch wedi gweld, mae hwnnw wedi'i gynnwys yn atodiad A, a gyhoeddwyd yn rhan o ddogfen mecanweithiau'r cytundeb y bore yma. Ond rwy'n ailadrodd nad clymblaid yw hyn; mae'n gytundeb i ddarparu rhaglen waith a rennir drwy'r cytundeb cydweithio am gyfnod o dair blynedd.

Efallai nad yw'n glymblaid, ond mae'n edrych fel un. Rwy'n croesawu'r cytundeb. Rwy'n croesawu cyhoeddi'r dogfennau heddiw sy'n sail i'r cytundeb; credaf fod hynny'n bwysig o ran tryloywder. Rwy'n croesawu wleidyddiaeth y cytundeb; rwy'n credu ei fod yn beth da i'w wneud. Ac rwy'n croesawu'r datganiad gan y Llywydd y bore yma ar y cyngor y mae wedi'i gael. 

Ond mae hyn yn codi cwestiynau i ni fel Senedd, ac nid wyf yn credu y gall y Llywodraeth eu brwsio o dan y mat ac esgus nad ydynt yn bodoli. Mae'r Llywodraeth eisoes yn rhy bwerus yn y Siambr hon. Mae'n bwerus, ac nid yw'n destun yr un prosesau craffu â Llywodraethau eraill, naill ai yn San Steffan neu Holyrood, neu hyd yn oed yn Stormont. Felly, mae cwestiynau yma, oherwydd bydd gan Blaid Cymru rôl sy'n mynd y tu hwnt i gytundeb cyllideb rydym wedi'i gael o'r blaen. Mae'r ffaith bod pwyllgor cyllid o fewn y Llywodraeth yn goruchwylio gwariant cyhoeddus yn iawn yn fy marn i, a chredaf ei fod yn briodol, ac rwy'n ei groesawu, ond mae'n wahanol ac mae'n rhoi Plaid Cymru mewn sefyllfa wahanol. 

Rwy'n croesawu'r ffaith bod yna Aelodau dynodedig. Rwy'n croesawu penodiad Siân Gwenllian, a welais ar Twitter yn gynharach y prynhawn yma. Credaf y bydd yn grymuso Llywodraeth Cymru, a chredaf y bydd yn cryfhau Llywodraeth Cymru, ond unwaith eto, mae'n codi cwestiynau ynglŷn â chraffu. Rwy'n croesawu'r ffaith bod cytundebau ar waith rhwng y ddwy blaid i reoli busnes yn y Siambr hon. Unwaith eto, mae hynny'n codi cwestiynau. Nid yw'n gredadwy dadlau bod y cytundeb rhwng Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru yn golygu nad oes gan Blaid Cymru rôl weithredol. Nid yw honno'n ddadl gredadwy i'w gwneud. 

Rwy'n credu bod angen inni ystyried y mater hwn. Nid wyf yn siŵr mai'r ffordd orau o ddatrys y materion hyn yw drwy gwestiwn amserol y prynhawn yma, ond credaf fod angen i Swyddfa'r Llywydd, a'r Llywodraeth, a phob un ohonom fel Aelodau, fabwysiadu'r un agwedd tuag at graffu ar y Llywodraeth ag y mae Plaid Cymru a Llywodraeth Cymru wedi'i mabwysiadu tuag at gyflawni gwaith y Llywodraeth. Mae llywodraeth dda yn gwella drwy graffu gwell. Mae angen inni sicrhau bod y strwythurau ar waith yn y Senedd hon i sicrhau na fydd y Senedd hon yn dod yn ddiangen ac yn ddim ond gwyliwr dros y tair blynedd nesaf.

Rwy'n credu ein bod wedi bod yn agored ac yn dryloyw iawn. Rydym wedi cyhoeddi'r holl ddogfennau y bore yma, sy'n nodi'n glir sut y bydd yn gweithio. Nid wyf yn credu y gallem fod wedi bod yn fwy agored a thryloyw, ac yn sicr, nid oes gennym unrhyw beth i'w guddio. Nid wyf yn credu bod neb yn dadlau ynghylch rôl Plaid Cymru. Mater i'r Llywydd, i Gomisiwn y Senedd, ac i'r bwrdd taliadau yw statws Plaid Cymru fel plaid yn y Siambr hon, fel y dywedais yn fy ateb i Paul Davies. Mater i Lywodraeth Cymru yw gwaith y Llywodraeth—y gwaith mewnol—sydd, mae'n rhaid imi ddweud, yn sych iawn; yn sydyn iawn, mae pawb i'w gweld â diddordeb mawr ynddynt. Bydd yr Aelod yn gwybod yn iawn nad clymblaid yw hon. Mae'n deall yn iawn beth yw clymblaid.

Dyna ni. Diolch i'r Trefnydd am ddod i ateb y cwestiwn.