– Senedd Cymru am 3:39 pm ar 1 Rhagfyr 2021.
Eitem 4 sydd nesaf, y datganiadau 90 eiliaid, ac mae'r datganiad cyntaf gan Adam Price.
Diolch yn fawr, Lywydd. Hoffwn wneud datganiad cyflym heddiw ar SUDEP, sef marwolaeth annisgwyl sydyn oherwydd epilepsi. Yng Nghymru, amcangyfrifir bod 32,000 o bobl yn byw gydag epilepsi. Mae 21 o bobl yr wythnos neu dri o bobl bob dydd yn y Deyrnas Unedig yn marw o SUDEP, gyda chanran fawr ohonynt yn ddynion ifanc rhwng 20 a 40 oed. Fel grŵp, mae risg pobl sy'n byw gydag epilepsi o SUDEP yn un mewn 1,000. Fodd bynnag, gall hyn newid yn llwyr i rai pobl yn dibynnu ar eu hamgylchiadau unigol. I rai o fy etholwyr, mae hwn yn fater real iawn y maent yn byw gydag ef bob dydd, ac mae rhai o'r profiadau y maent wedi'u rhannu â mi dros yr wythnosau diwethaf wedi bod yn wirioneddol ysbrydoledig.
Hoffwn gyfeirio'n arbennig at Hayden Brown, dyn ifanc o Rydaman a gollodd ei fywyd i SUDEP ychydig dros ddwy flynedd yn ôl yn awr. Mae ei fam, Helen, yn gweithio gyda Hywel Dda i gynhyrchu adnodd y gellir ei roi i bobl ar adeg y diagnosis i gynyddu ymwybyddiaeth pobl a'u hysbysu sut y gallant leihau risgiau. Mae hi hefyd yn rhoi gwobr yn ei enw bob blwyddyn yn ei hen ysgol gynradd, Ysgol Bro Banw.
Mae SUDEP Action yn elusen ragorol sy'n gwneud ei gorau glas i godi ymwybyddiaeth o SUDEP yn benodol, a hoffwn annog unrhyw un sydd â theulu neu anwyliaid yr effeithiwyd arnynt gan y cyflwr i ymweld â'u gwefan. Hefyd, mae Epilepsy Action Cymru yn gwneud gwaith gwych o godi ymwybyddiaeth a chynyddu dealltwriaeth o'r cyflwr yma yng Nghymru. Hoffwn ddiolch i'r sefydliadau hyn am eu gwaith rhagorol ar y mater hwn.
Ddydd Llun, cynhaliwyd gwasanaeth coffa i'r diweddar Fonesig Cheryl Gillan yn San Steffan. I'r rhai nad ydynt yn gwybod, ganed Cheryl yn Llandaf, Caerdydd, a'i magu yn ne Cymru. Yn wir, mae ei theulu'n dal i gynnal fferm ym Mrynbuga. Cafodd ei haddysg yn Elm Tree House, fy hen ysgol, ac ysgol gynradd Norfolk House yng Nghaerdydd, cyn mynychu Cheltenham Ladies' College a Choleg y Gyfraith. Ym 1992, fe'i hetholwyd i'r Senedd yn Aelod Seneddol dros Chesham and Amersham, sedd a gadwodd nes ei marwolaeth drist a sydyn ym mis Ebrill eleni. Penodwyd Cheryl yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru, y fenyw gyntaf i gael y swydd, ar ôl yr etholiad cyffredinol yn 2010, swydd a gyflawnodd gydag anrhydedd a balchder pur. Roeddwn yn ei hadnabod ers blynyddoedd lawer, ac roedd ei hangerdd a'i charedigrwydd bob amser yn amlwg. Roedd hi'n uchel ei pharch ar draws y sbectrwm gwleidyddol, ac roedd ei hymroddiad i Gymru yn destun edmygedd. Gwelir colli Cheryl yn fawr gan ei holl ffrindiau yng Nghymru, a fydd bob amser yn cofio ei hiwmor a'i charedigrwydd. Mae bywyd cyhoeddus yn sicr yn dlotach hebddi. Diolch.
Diolch yn fawr am hynny. Egwyl fer nesaf nawr er mwyn gwneud ambell i newid i'r Siambr, ac fe fyddwn ni'n dychwelyd ar gyfer eitem 5.