Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau, ac arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Hoffwn ddymuno blwyddyn newydd dda iawn i chi a'r Prif Weinidog a chyd-Aelodau ac iechyd da i bawb hefyd.

Prif Weinidog, dros gyfnod y Nadolig, gwelsom y golygfeydd chwerthinllyd yng nghlwb rygbi Caerffili lle yr oedd dim ond 50 o bobl yn cael gwylio'r gêm y tu allan, tra bod cannoedd yn ymgynnull dan do i'w gwylio ar y teledu. Yn anffodus, mae eich cyfyngiadau diweddaraf hefyd wedi gwneud gweithgareddau fel y parkrun yn ymarferol amhosibl eu trefnu. I lawer o bobl, hyd yn oed y rhai sydd wedi cefnogi eich penderfyniadau a'ch cyfyngiadau yn hanesyddol, nid yw'n ymddangos bod hyn yn gwneud synnwyr ac yn sicr nid yw'n dilyn y wyddoniaeth yr ydym wedi'i gweld hyd yma. A wnewch chi wrando ar y pryderon dilys hyn, Prif Weinidog, a gwneud y newidiadau angenrheidiol yn yr adolygiad yr wythnos hon?

Wel, rwyf innau'n dymuno'n dda i arweinydd yr wrthblaid hefyd, wrth gwrs, wrth i ni fynd i mewn i'r flwyddyn newydd, ond nid wyf yn cytuno â llawer o'r hyn a ddywedodd. Mae'r holl gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd wedi eu hargymell i ni a'u cymeradwyo gan ein cynghorwyr clinigol a gwyddonol. Llywodraeth yw hon sy'n dilyn y wyddoniaeth, nid yw'n treulio ei hamser yn ceisio pwyso ar wyddonwyr i roi cyngor i ni a fydd yn gyfleus yn wleidyddol i ni. Nid wyf ychwaith yn cytuno ag ef ei bod yn amhosibl gwneud rhai o'r pethau a ddywedodd; rwy'n gweld llawer o bobl yn rhedeg yn y parc mewn grwpiau wedi'u trefnu o fewn y lefel bresennol o amddiffyniadau. Gall hanner cant o bobl ddod at ei gilydd gyda 50 o bobl eraill yn helpu i drefnu eu hunain mewn gweithgareddau o'r fath, ac mae llawer o bobl yn manteisio ar hynny. Byddwn ni'n parhau i adolygu'r amddiffyniadau. Cyn gynted ag y cawn gyngor ei bod yn ddiogel gwneud hynny, yna wrth gwrs byddwn ni eisiau dechrau gwrthdroi'r daith yr ydym wedi gorfod bod arni tra bod Cymru yn nannedd y storm omicron. A gadewch i mi fod yn glir, Llywydd: dyna lle yr ydym ni. Rydym ni'n dal i wynebu pwysau ac effeithiau enfawr y coronafeirws yn y ffordd y mae'r ddau gwestiwn diwethaf wedi dangos yn helaeth.

Rwy'n siomedig, Prif Weinidog, i weld eich bod yn benderfynol o barhau ar y trywydd hwn, yn enwedig pan yr oedd yn ymddangos eich bod yn eithriad o ran y mater penodol hwn. Mae parkrun yn mynd yn ei flaen ar draws y Deyrnas Unedig. Yn Lloegr, nid oes cyfyngiadau ar niferoedd yn y dorf, yng Ngogledd Iwerddon, mae capiau ar dorfeydd yn 50 y cant o'r capasiti neu 5,000 o bobl, tra bod newidiadau i'w gweld ar droed yn yr Alban. Ddoe, dywedodd cyfarwyddwr clinigol cenedlaethol yr Alban nad yw terfynau torf wedi cael fawr o wahaniaeth ar nifer eu hachosion. Gyda gemau'r chwe gwlad ar ddod, sy'n rhan bwysig o'r model busnes i lawer o fusnesau Cymru, yn enwedig Undeb Rygbi Cymru, mae'n hanfodol eich bod yn rhoi ymdeimlad clir o gyfeiriad y daith iddyn nhw. Gan eich bod yn derbyn y modelu a'r cyngor diweddaraf, a allwch chi gadarnhau, neu o leiaf roi syniad, pryd y bydd cefnogwyr yn gallu dychwelyd i stadia Cymru?

Wel, wrth gwrs, mae arweinydd yr wrthblaid yn iawn fod gennym y modelu diweddaraf. Mae'n dangos nad yw brig y don omicron o'r coronafeirws wedi ein cyrraedd eto yng Nghymru, ac y gallem ni fod 10 diwrnod i ffwrdd o'r brig, a gallai'r niferoedd barhau i ddringo'n gyflym iawn. Nawr, fel yr wyf wedi ei ddweud nifer o weithiau, mewn darn bach o newyddion da, mae'r un modelu yna yn dangos y niferoedd yn dechrau gostwng yn gymharol gyflym hefyd.

Pan fyddwn ni mewn sefyllfa pryd y byddwn yn gwybod bod y brig wedi pasio yng Nghymru, ar effaith ar ein gwasanaethau cyhoeddus, ar weithwyr yn y sector preifat, ar allu ein gwasanaeth iechyd i ymdrin â'r niferoedd cynyddol o bobl mewn gwely ysbyty oherwydd y coronafeirws, yna byddwn ni eisiau, cyn gynted â phosibl ond mor ddiogel â phosibl, ddechrau llacio rhai o'r amddiffyniadau sydd wedi bod yn angenrheidiol tra bod y don omicron yn dal i ddod tuag atom, ond nid ydym ni wedi cyrraedd y pwynt yna. Nid ydym ni yn y sefyllfa honno heddiw. Nawr, byddwn ni'n adolygu'r data, fel y gwnawn ni bob dydd a phob wythnos, a'r wythnos nesaf fydd diwedd cyfnod adolygu tair wythnos. Os byddwn ni'n ffodus iawn, ac mae'n 'os' mawr iawn, a'n bod yn canfod ein bod wedi pasio'r brig hwnnw ac yn gweld gostyngiad dibynadwy yn effaith y coronafeirws arnom ni, yna byddwn yn edrych i weld beth y gallwn ni ei wneud, fel y dywedais i, i lacio rhai o'r amddiffyniadau yr ydym wedi gorfod eu rhoi ar waith. Ond wnawn ni ddim gwneud hynny—[Torri ar draws.] Wnawn ni ddim gwneud hynny nes ein bod yn ffyddiog mai'r cyngor gwyddonol a meddygol i ni yw ei bod yn ddiogel i ni symud i'r cyfeiriad hwnnw.

Prif Weinidog, gosodwyd cyfyngiadau yng Nghymru yn seiliedig ar y modelu ac felly dylech fod yn seilio'r broses o lacio ymhellach ar y modelu. Nid oes gennych unrhyw esgusodion i beidio â darparu cynllun o'r fath, Prif Weinidog. Mae'n hanfodol i fusnesau sy'n teimlo'r boen gyda chyfyngiadau ar letygarwch ac iechyd meddwl yn dioddef yn sgil llai o chwaraeon, bod cynllun i ddod allan o'r cyfyngiadau hyn yn cael ei gyflwyno gan eich Llywodraeth. A wnewch chi gadarnhau heddiw y byddwch yn gwrando ar y galwadau hyn ac yn darparu llwybr allan o'r cyfyngiadau yn eich adolygiad ddydd Gwener?

Wel, fe wnawn ni'n union yr hyn a ddywedodd arweinydd y Blaid Geidwadol y dylem ni ei wneud ar ddechrau'r cwestiwn olaf yna—byddwn ni'n dilyn y modelu. Fel yr wyf wedi dweud wrtho, mae'r modelu ar hyn o bryd yn dangos nad ydym eto wedi gweld brig ton coronafeirws yng Nghymru. Nawr, nid wyf yn credu y byddai neb mewn sefyllfa gyfrifol yn dadlau y dylem fod yn lleihau'r lefelau amddiffyn sydd ar gael yma yng Nghymru tra bod nifer y bobl sy'n dioddef o'r don omicron yn cynyddu, nid yn gostwng. Pan fyddwn ni mewn sefyllfa pan fyddwn yn ffyddiog ein bod wedi mynd heibio'r brig a bod y niferoedd yn wir yn gostwng, dyna'r pwynt pan allwn ni nodi, fel y byddem ni eisiau ei wneud wrth gwrs, gynllun ar gyfer lleihau rhai o'r amddiffyniadau sydd ar waith ar hyn o bryd, oherwydd, dyna pryd y bydd y niferoedd yng Nghymru yn gwella, nid yn gwaethygu. Mae'r model yn dweud wrthym ein bod yn debygol o'u gweld yn gwaethygu dros yr wythnos nesaf, ac o dan yr amgylchiadau hynny, ni fyddai'n gyfrifol ystyried mai dyma'r adeg y byddech yn dechrau dileu'r amddiffyniadau sy'n helpu i achub pobl rhag y feirws hwn, cadw mwy o bobl mewn gwaith, lleihau'r pwysau ar y GIG. Dyna'r rhesymau dros gymryd camau yma yng Nghymru, ac ni fyddwn yn cael ein dargyfeirio rhag gwneud hynny.

Cwestiynau nawr gan arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Prif Weinidog, gall dyledion cynyddol a'r cynnydd cyflym a chronnol yng nghostau byw oddiweddyd COVID cyn bo hir fel yr argyfwng mwyaf a wynebwn dros y flwyddyn i ddod, gan ein bwrw ni fwyfwy i dlodi a salwch meddwl. Mae llawer o'r ysgogiadau allweddol, wrth gwrs, yn aros yn San Steffan, ond rydym wedi dysgu hyd yn oed heddiw, onid ydym ni, i roi ychydig iawn o ffydd mewn Prif Weinidog sy'n trefnu partïon gardd yng nghanol pandemig? Pan darodd yr argyfwng ariannol byd-eang, trefnodd Llywodraeth Cymru wedyn uwchgynhadledd economaidd frys i rannu syniadau ynghylch yr hyn y gallem ni yng Nghymru ei wneud yn annibynnol ein hunain i ymateb. A fyddech chi'n cytuno, Prif Weinidog, i ystyried trefnu uwchgynhadledd gymdeithasol yng Nghymru i helpu i lunio ymateb brys ar draws y Llywodraeth i'r argyfwng costau byw sy'n wynebu pobl a theuluoedd yn 2022?

Llywydd, rwy'n cytuno â'r pwynt y dechreuodd Adam Price ag ef. Mewn dadansoddiad manwl iawn a gyhoeddwyd ychydig ddyddiau'n ôl, dywedodd y Resolution Foundation y bydd mis Ebrill yn nodi trychineb costau byw i lawer, llawer o deuluoedd ledled y Deyrnas Unedig, gyda biliau o dros £1,000 yn dod i'w rhan a hynny dim ond yn sgil cynnydd mewn prisiau tanwydd a'r newidiadau i gyfraniadau yswiriant gwladol, ac nid yw hynny'n ystyried yr holl bwysau eraill y gwyddom sydd yno eisoes mewn cyllidebau teuluol, gyda chyflogau go iawn yn aros yn eu hunfan neu'n lleihau. Ac yn yr ystyr hwnnw, rwy'n credu bod Adam Price yn llygad ei le—mae'r argyfwng costau byw yn mynd i gael lle blaenllaw ym mywydau llawer o deuluoedd ledled Cymru. Ac i lawer o deuluoedd mae wedi dechrau eisoes, Llywydd, gyda'r miloedd hynny o deuluoedd yn wynebu toriad o £20 yr wythnos gyda'r gostyngiad mewn credyd cynhwysol—penderfyniad gwirioneddol greulon a wnaed gan Lywodraeth a oedd yn gwybod beth fyddai effaith y penderfyniad hwnnw ar fywydau'r teuluoedd tlotaf.

Nawr, ar draws Llywodraeth Cymru, rydym eisoes yn gweithredu, boed hynny drwy'r gronfa cymorth i aelwydydd gwerth £51 miliwn, a fydd yn cynnig cymorth gyda biliau tanwydd i deuluoedd yng Nghymru y gaeaf hwn; gyda'n hymrwymiad i'r cynllun i ostwng y dreth gyngor, mae 60 y cant o aelwydydd yng Nghymru yn cael cymorth drwy'r cynllun gostyngiadau'r dreth gyngor; drwy'r miliynau o bunnau hefyd yr ydym ni wedi'u rhoi yn y gronfa cymorth dewisol; a thrwy'r camau yr ydym yn eu cymryd drwy ein cronfa gynghori sengl i sicrhau bod gan bobl yng Nghymru y cymorth sydd ei angen arnyn nhw pan fyddan nhw'n hawlio'r pethau y mae ganddyn nhw'r hawl iddyn nhw—£17.5 miliwn mewn budd-daliadau ychwanegol a sicrhawyd yn ystod chwe mis cyntaf y flwyddyn ariannol hon drwy'r gronfa gynghori sengl a 35 o gynghorwyr budd-daliadau newydd a recriwtiwyd i'n helpu gyda'r ymgyrch yr ydym ni'n ei rhedeg i sicrhau bod pobl yng Nghymru yn cael y cymorth sydd yna.

Nawr, byddaf yn ystyried y pwynt y mae'r Aelod wedi'i wneud, wrth gwrs, ynghylch a fyddai dod â phobl o gwmpas y bwrdd cyn mis Ebrill i weld beth arall y gellid ei wneud yn ein helpu ni gyda'r camau y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd, ond nid yw hynny oherwydd nad oes set gynhwysfawr iawn o gamau gweithredu y mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi'u rhoi ar waith.

O ystyried maint yr argyfwng, nid wyf yn credu mai gor-ddweud o gwbl yw ei alw'n drychineb costau byw, yna rwy'n credu ei fod yn gwestiwn pwysig y mae'n rhaid i bob un ohonom ni ei ofyn, hyd yn oed o fewn terfynau'r setliad datganoli: beth arall y gallem ni ei wneud i helpu pobl ar yr adeg ofnadwy o anodd hon? Ac os caf i roi un enghraifft, Prif Weinidog, ar hyn o bryd, gall darparwyr tai cymdeithasol gyflwyno cynnydd mewn rhent o hyd at 4.1 y cant. Gallai Llywodraeth Cymru ostwng y cap fel na fyddai unrhyw gynnydd rhent, o leiaf, yn fwy na chwyddiant. Gallech chi benderfynu peidio â chyd-fynd â'r cynnydd mewn prisiau rheilffyrdd o 3.8 y cant a gyhoeddwyd yn Lloegr cyn y Nadolig. Byddai cynyddu prisiau tocynnau trên a rhent tua 4 y cant, ar adeg pan gododd incwm blynyddol yng Nghymru, yn ôl y ffigurau diweddaraf, 0.4 y cant yn unig, yn sicr yn rhywbeth na fyddech chi na minnau eisiau ei weld.

Rwy'n deall y pwyntiau y mae Adam Price yn eu gwneud, Llywydd. Bydd yn gwybod bod cymdeithasau tai yn dibynnu ar incwm rhent i ariannu eu rhaglenni datblygu, felly os na allan nhw gael y symiau yr oedden nhw yn eu rhagweld drwy incwm rhent, bydd yn golygu y byddan nhw'n adeiladu llai o dai ar gyfer rhent cymdeithasol yn y dyfodol. Dyna yw'r hyn y mae'r arian yn cael ei ddefnyddio ar ei gyfer. Mae'r achos y mae'n ei wneud dros beidio â chynyddu lefelau rhent uwchlaw cyfradd chwyddiant yn un pwerus, ond nid yw'n benderfyniad heb ei gostau mewn cyfleoedd eraill sy'n wirioneddol bwysig i'r bobl hynny sy'n aros am dai cymdeithasol addas yng Nghymru. Bydd yr un peth yn wir mewn cysylltiad â thrafnidiaeth gyhoeddus, os na chodir yr arian drwy dderbyniadau, yna byddwch yn talu, fel yr ydym ni yng Nghymru, ymhell, ymhell dros £100 miliwn i'r gwasanaeth rheilffordd dim ond i gadw ei ben uwchben y dŵr, a byddai hynny'n golygu y byddai'n rhaid dod o hyd i fwy o arian o'r ffynonellau hynny, ac mae hynny'n golygu nad yw arian ar gael i wneud pethau eraill. Felly, nid fy mod yn dadlau yn erbyn yr achos y mae'n ei wneud—mae'n ei wneud fel y dywedais i, gan ddwyn perswâd—dim ond tynnu sylw ydw i at y ffaith nad yw'r rhain yn gamau gweithredu heb gost. Maen nhw'n cynnwys costau cyfle a'n hanallu i wneud pethau eraill y gallen nhw eu hunain helpu'n uniongyrchol y math o deuluoedd y mae arweinydd Plaid Cymru yn canolbwyntio arnyn nhw heddiw.

Ac rwy'n credu ei bod yn gwbl resymol, Prif Weinidog, i chi godi mater y goblygiadau, o ran refeniw, i Trafnidiaeth Cymru ac i'r sector tai. Mae'n debyg mai'r pwynt yw, o dan yr amgylchiadau penodol hyn, gan ystyried natur yr argyfwng costau byw, a ddylid bod mwy o bwyslais yn y tymor byr ar hynny nag ar ystyriaethau eraill.

Rwy'n croesawu, wrth gwrs, y cytundeb y mis diwethaf i gefnogi ein cynnig i ddechrau trafodaethau gydag awdurdodau lleol ar goelcerthi dyledion i'r rhai sydd ag ôl-ddyledion treth gyngor, a'r buddsoddiad ychwanegol yn y cynllun cymorth tanwydd gaeaf y cyfeirioch chi ato. Gallech chi fynd ymhellach eto, wrth gytuno ag argymhelliad y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol i amlinellu cynlluniau i gyflymu ôl-osod tai cymdeithasol ac, yn wir, fel y mae National Energy Action wedi'i annog, dwyn ymlaen eich targed o ddiddymu tlodi tanwydd o 2035 i 2028, a gosod y targed hwnnw ar sail statudol. Byddai'n naïf meddwl y byddai'r camau hyn yng Nghymru yn cywilyddio Boris Johnson i weithredu yn San Steffan, gan nad oes gan y dyn gywilydd, ond bydden nhw'n llygedyn o obaith, yn ogystal â ffynhonnell cymorth ymarferol, i lawer o bobl yng Nghymru ar adeg dywyll ac anodd iawn.

Wel, Llywydd, y gwir risg yma yw na allwn ni ddwyn y targed tlodi tanwydd ymlaen, ond bydd yr hyn sydd ar fin digwydd i deuluoedd ym mis Ebrill yn bwrw mwy o deuluoedd yng Nghymru i dlodi tanwydd yn hytrach na lleihau'r nifer hwnnw. Gwyddom fod pobl ar waelod y sbectrwm incwm yn gwario cyfran sylweddol uwch o'u hincwm ar filiau tanwydd na phobl sy'n well eu byd, ac mae mwy o'r teuluoedd hynny'n mynd i orfod ymdopi â chanlyniadau methiant y Llywodraeth Geidwadol yn Lloegr. Llywodraeth Geidwadol a drodd y cyflenwad ynni a thanwydd yn y Deyrnas Unedig yn ateb i'r farchnad, ac rydym wedi gweld methiant llwyr yn y farchnad honno, tra bod Llywodraeth y DU yn sefyll yn ôl ac yn gwneud dim yn ei gylch. Mae 28 o gwmnïau wedi mynd yn fethiant ac, ar ben y £500 y bydd yn rhaid i deuluoedd ei dalu oherwydd methiant Llywodraeth y DU i fynd i'r afael â phrisiau ynni, gofynnir iddyn nhw i gyd dalu £100 y flwyddyn i ymdrin â chanlyniadau'r methiannau hynny yn y farchnad hefyd. Er y bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r holl bethau y gallwn ni eu paratoi i helpu teuluoedd, Llywodraeth y DU sy'n bennaf gyfrifol yn y maes hwn—Llywodraeth y DU a allai wrthdroi ei thoriadau credyd cynhwysol, Llywodraeth a allai feddwl am ffyrdd eraill y gellir rhannu'r biliau tanwydd hynny'n fwy teg ymhlith pobl, a gallai wynebu ei chyfrifoldebau yn hytrach na, fel y gwna'r Prif Weinidog heddiw ac mewn cynifer o feysydd bywyd, dim ond cuddio ac osgoi'r pethau a ddylai fod ar ben ei restr o bethau i'w datrys.