3. A wnaiff y Cwnsler Cyffredinol ddatganiad am yr amserlen ar gyfer gweithredu argymhellion yr 'Adroddiad Tribiwnlysoedd Datganoledig yng Nghymru' gan Gomisiwn y Gyfraith? OQ57414

Diolch am eich cwestiwn, Rhys. Yn y datganiad ysgrifenedig i groesawu cyhoeddi'r adroddiad, fe wnes i esbonio bod y Llywodraeth yn cefnogi'n gryf yr egwyddor sylfaenol tu ôl i'r argymhellion sydd wedi cael eu gwneud. Byddwn yn nodi mwy o fanylion am ein cynlluniau yn ystod y misoedd nesaf. Bydd yr Aelodau'n deall na allaf roi amserlen ar gyfer y ddeddfwriaeth angenrheidiol ar hyn o bryd. 

Diolch yn fawr, Cwnsler. Rwy'n gweld yr argymhellion yma, fel sefydlu tribiwnlys apêl, fel cam pwysig iawn yn natblygu’r system gyfiawnder yma yng Nghymru. Efallai nad yw e'n cael lot o sylw yn gyhoeddus, ond dwi'n credu ei fod o bwysigrwydd mawr. Yn fy marn i, drwy'r tribiwnlysoedd Cymreig, mae gennym ni sylfaen i adeiladu system cyfiawnder teg a chyfiawn yma yng Nghymru. Mae'r tribiwnlysoedd yn hygyrch—mae hwnna wedi cael ei godi yn barod gan Jack Sargeant, o ran y broblem gyda hygyrchedd yn y system bresennol—ac maen nhw wedi cael eu strwythuro mewn ffordd sy'n annog trafodaeth yn hytrach na gwrthdaro. A beth sy'n wych am y tribiwnlysoedd Cymreig yw dyw eu datblygiad ddim yn amodol ar Lywodraeth San Steffan ond, wrth gwrs, ar Lywodraeth Cymru. Does dim modd beio San Steffan y tro hwn, Cwnsler Cyffredinol. Yn rhy aml o lawer yn y gorffennol, mae'r tribiwnlysoedd Cymreig wedi cael eu hanghofio, yn syrthio rhwng dwy stôl oherwydd natur setliad datganoli, a mawr y gobeithiaf y gwnaiff Llywodraeth Cymru ddal gafael yn y cyfle yma. Felly, wrth eu datblygu ymhellach, a ydy'r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno gyda'r egwyddor sylfaenol y dylai holl ddeddfwriaeth Senedd Cymru o nawr ymlaen ddefnyddio Tribiwnlysoedd Cymru i benderfynu ar unrhyw anghydfod sy'n deillio o'r ddeddfwriaeth hynny, yn hytrach na defnyddio llysoedd sirol Cymru a Lloegr? Diolch yn fawr.

Diolch am y cwestiwn, ac wrth gwrs, ysgrifennodd yr Aelod am hyn mewn erthygl a ddarllenais ar Nation.Cymru ac roeddwn yn cytuno â hi. Cytunaf ag ef, yn gyntaf, ynglŷn â chroesawu gwaith Comisiwn y Gyfraith yn yr adroddiad manwl sydd gennym, sy'n cael ei ystyried o ddifrif a chyda golwg ar edrych ar y rhaglen ddeddfwriaethol. Hefyd, credaf y byddem i gyd yn cydnabod y gwaith pwysig y mae Syr Wyn Williams wedi'i wneud mewn perthynas â'r tribiwnlysoedd. Mae'r Aelod yn iawn fod y tribiwnlysoedd wedi dod mewn rhyw fath o ffordd ad hoc. Rydym wedi creu rhai, rydym wedi etifeddu rhai, ceir rhai sydd wedi newid, a nawr yw'r amser i'r tribiwnlysoedd hyn ddod at ei gilydd mewn un haen, fel yr argymhellir. Dyna fy marn i. Yr hyn sydd yr un mor bwysig, serch hynny, yw bod un o'r argymhellion neu'r opsiynau a nodir yno yn creu strwythur apeliadol, wrth gwrs, ac yn sicr, rwy'n credu bod y strwythur apeliadol hwnnw'n rhywbeth y byddem eisiau ei greu a hefyd, mae'n debyg, cael llywydd tribiwnlysoedd fel barnwr llys apêl i bob pwrpas.

Mae hwn yn fater ehangach roeddwn hefyd yn ei drafod ar fy ymweliad â'r Alban, lle mae gan lysoedd a thribiwnlysoedd, wrth gwrs, fframwaith gwahanol ond rhai pethau tebyg, a byddwn yn gobeithio y daw hon yn sylfaen embryonig i system gyfiawnder Cymru ac y gallwch edrych yn y pen draw hefyd—. Hynny yw, nid wyf eisiau cropian cyn cerdded yn hyn o beth—mae cryn dipyn o ffordd i fynd o hyd—ond wrth gwrs, ceir tribiwnlysoedd eraill nad ydynt wedi'u datganoli, ond nid yw'r ffaith nad yw rhywbeth wedi'i ddatganoli yn golygu na all ffitio o fewn system dribiwnlysoedd, ac roedd hwnnw'n sylw diddorol a gefais o fy ymweliad â'r Alban. Felly, mae hwn yn gam sylfaenol bwysig ymlaen i Gymru. Mae ein profiad o ran y ffordd y mae'r tribiwnlysoedd wedi bod yn gweithredu, yn enwedig yn ystod COVID, wedi bod yn effeithiol iawn yn fy marn i. A chredaf y bydd y cynigion sydd wedi'u cyflwyno yn rhoi'r rhan sydd gennym ni o'r system gyfiawnder ar sail gadarn, yn annibynnol ar y Llywodraeth, ac y bydd yn gallu gweithredu fel system gyfiawnder Gymreig embryonig, a hynny gyda'n strwythur apeliadau ein hunain am y tro cyntaf.