Y datganiad a'r cyhoeddiad busnes sydd nesaf. Dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hwnnw—Lesley Griffiths. 

Diolch, Llywydd. Nid oes gen i unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos eistedd nesaf wedi ei nodi ar y datganiad a'r cyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymysg y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig. 

Diolch, Trefnydd, am eich datganiad. A gaf i alw am ddatganiad ar yr wybodaeth ddiweddaraf am system pasys COVID y GIG, os gwelwch yn dda? Mae nifer o etholwyr wedi cysylltu â mi yn ystod yr wythnosau diwethaf, ac rwy'n siŵr bod etholwyr aelodau eraill ar draws y Siambr hon wedi gwneud hefyd, a gafodd drydydd brechiad, yn hytrach na'r brechiadau atgyfnerthu, ar gyfer y rhai agored iawn i niwed yn gynharach na phryd dechreuodd yr ymgyrch brechiadau atgyfnerthu, ac, o ganlyniad i hynny, nid ydyn nhw'n gallu cael gafael ar dystiolaeth o'r trydydd brechiad hwnnw ar system pasys COVID y GIG. Mae hynny'n achosi problemau iddyn nhw, yn enwedig pan fyddan nhw'n dymuno teithio'n rhyngwladol. Rwy'n credu ei bod yn bwysig rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am y system honno cyn gynted â phosibl, a byddai'n dda pe baem yn gallu cael datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i gadarnhau y bydd hynny'n digwydd.

Felly, rydym ni'n aros i Lywodraeth y DU benderfynu ar newid y diffiniad o fod wedi eich brechu'n llawn, a phan fydd y penderfyniad hwnnw yn cael ei wneud, bydd yn ein galluogi i wneud y newidiadau digidol sydd eu hangen i ganiatáu i'r brechiadau atgyfnerthu ddangos ar y pàs COVID domestig. Yn anffodus, mae'r dyddiad hwnnw wedi ei symud sawl gwaith.

Fe wnaethoch chi sôn yn benodol am deithio rhyngwladol, ac, unwaith eto, mae disgwyl i Lywodraeth y DU ystyried a ddylai'r diffiniad o fod wedi eich brechu'n llawn ar gyfer teithio rhyngwladol mewnol gynnwys brechiadau atgyfnerthu, ac a ddylai terfyn amser fod ar gyrsiau sylfaenol, ac rydym ni'n disgwyl y penderfyniad hwnnw yn ystod yr wythnos sy'n dechrau ar 7 Chwefror.

Trefnydd, hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad os gwelwch yn dda. Yn gyntaf, fel y gwyddoch chi, ym mis Medi 2021, diweddarodd Sefydliad Iechyd y Byd y canllawiau ansawdd aer byd-eang am y tro cyntaf mewn 16 mlynedd. A gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog Newid Hinsawdd, yn amlinellu ymateb Llywodraeth Cymru i'r canllawiau newydd a sut y byddan nhw'n cael eu hymgorffori mewn deddfwriaeth yma yng Nghymru?

Yn ail, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd ynghylch diweddaru canllawiau COVID ar gyfer ymweld â phobl mewn ysbytai? Cysylltodd un o fy etholwyr â mi o'i gwely ysbyty. Rhoddodd enedigaeth i'w merch gynamserol yn ddiweddar a dim ond am ddwy awr y dydd y mae ei gŵr yn cael caniatâd i ymweld â hi. Yn ogystal â methu â chael ei chefnogi yn ystod cyfnod trawmatig, mae ei gŵr hefyd ar ei golled drwy fethu â gweld ei ferch. Gofynnodd i mi, 'Pam ydy hi'n deg y byddaf i'n gallu mynd i gêm rygbi gyda miloedd o bobl ar gyfer y chwe gwlad  yn fuan ond ni allaf gael fy ngŵr gyda mi yn yr ysbyty?' Mae gan wahanol ysbytai bolisïau gwahanol. A gawn ni ganllawiau wedi eu diweddaru â'r wybodaeth ddiweddaraf os gwelwch yn dda er mwyn sicrhau eglurder a chysondeb i'r rhieni hyn?

Diolch. Byddaf yn gofyn i'r Gweinidog Newid Hinsawdd roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau am ganllawiau newydd ansawdd aer Sefydliad Iechyd y Byd, oherwydd, fel y gwyddoch chi, rydym ni yn edrych ar Fil ansawdd aer a sut y mae'n cyd-fynd â hynny.

O ran eich ail bwynt, rwy'n credu eich bod chi newydd ddisgrifio niwed arall COVID-19—ni allwn ni ond ddychmygu, fel mam newydd, pa mor anodd yw hi—ond, fel y dywedwch chi, mater i bob ysbyty a phob bwrdd iechyd yw ystyried sut y maen nhw'n dymuno i ymweliadau gael eu trefnu.

Hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad gan y Gweinidog iechyd. Mae'r cyntaf yn ymwneud â pheidio â dadebru mewn ysbytai. Mae'r grŵp perthnasau mewn profedigaeth yn sgil COVID wedi dweud wrthyf fod peidio â dadebru wedi ei ddefnyddio heb unrhyw drafodaeth gyda pherthnasau. Ni waeth beth yw eich barn ar ewthanasia gwirfoddol, mae'n rhaid i ewthanasia anwirfoddol fod yn destun pryder. A gaf i ofyn i'r Gweinidog am ddatganiad ar ddefnyddio'r drefn peidio â dadebru mewn ysbytai a'r mesurau diogelu a ddylai fod ar waith?

Yr ail ddatganiad yr wyf i'n gofyn amdano yw un sy'n amlinellu'r cynnydd sydd wedi ei wneud i ddileu hepatitis C erbyn 2030. A wnaiff y Gweinidog yn y datganiad nodi nifer y cleifion y mae angen eu trin bob blwyddyn, a faint oedd yn cael eu trin bob blwyddyn cyn y pandemig?

Diolch. P'un a oes gan berson y gallu ai peidio, mae'n parhau i fod yn gwbl hanfodol bod penderfyniadau sy'n ymwneud â gofal diwedd oes yn cael eu gwneud ar sail unigol. Mae'n annerbyniol bod cynlluniau gofal uwch, gyda neu heb ffurflen peidio â dadebru wedi ei llenwi, yn cael eu defnyddio ar gyfer grwpiau o bobl o unrhyw fath, ac mae'n rhaid parhau i wneud y penderfyniadau hyn ar sail unigol yn ôl yr angen. Rwy'n gwybod, ar ddechrau pandemig COVID-19, fod y prif swyddog meddygol a'r prif swyddog nyrsio wedi ysgrifennu at bob bwrdd iechyd ar y cyd i sicrhau bod eglurder ynghylch gwneud penderfyniadau moesegol i bobl, ac rwy'n credu bod llythyr arall ar y cyd yn ailadrodd y sefyllfa hon wedi ei gyhoeddi ym mis Mawrth y llynedd. Felly, byddaf i'n gofyn i'r Gweinidog ystyried a oes angen llythyr arall.FootnoteLink

O ran hepatitis C, rwy'n credu bod angen, ac rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn cytuno, i roi hwb i'r ymgyrch i ddileu hepatitis C yng Nghymru. Byddwch chi'n ymwybodol o'r ymateb digynsail i fynd i'r afael â'r pandemig ac, wrth gwrs, bu newid i ddefnydd adnoddau, ond rwy'n gwybod bod y Gweinidog wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda byrddau iechyd ledled Cymru i ystyried y cynlluniau adfer, a chafodd gweithdy cenedlaethol ei gynnal fis Hydref diwethaf lle'r oedd amrywiaeth o ffrydiau gwaith ar y gweill, yn ystyried sut y gallwn ni flaenoriaethu ein camau nesaf. Roeddwn i'n darllen am hepatitis C yng Nghymru, a ni oedd y wlad gyntaf yn y DU i gael gwared arno mewn carchar remánd, hynny yw Carchar ei Mawrhydi Abertawe, ac rwy'n gwybod ein bod ni'n ystyried cyflwyno'r cynllun yng Ngharchar ei Mawrhydi Berwyn yn fy etholaeth i, oherwydd ein bod ni'n wirioneddol awyddus i gael gwared ar hepatitis C yn ein carchardai. 

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Prynhawn da, Trefnydd. Hoffwn i ofyn am ddatganiad brys gan Lywodraeth Cymru ynghylch uwchraddio stoc reilffyrdd a moderneiddio trenau yng Nghymru. Fel yr ydym ni wedi ei glywed eisoes heddiw, mae llawer o bobl ledled Cymru yn ceisio ystyried symud tuag at ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus yn fwy i gefnogi ein hamgylchedd a lleihau allyriadau carbon. Wrth gwrs, mae hon yn rhan bwysig o raglen lywodraethu Llywodraeth Cymru. Fodd bynnag, mae'n amlwg i mi, ac o ohebiaeth yr wyf i'n ei chael gan fy nhrigolion i, nad yw ansawdd y stoc reilffyrdd ac oedran trenau yng Nghymru yn caniatáu i hyn fod yn ddewis hawdd bob amser. Er enghraifft, ar fy ffordd i lawr yma i Gaerdydd ddoe, cyrhaeddodd sŵn y trên ar fy nhaith bedair awr o'r Rhyl, sydd â rhyw 0.5 miliwn o deithwyr yn ymuno ac yn ymadael â hi bob blwyddyn, dros 75 desibel, sy'n uwch na'r lefelau y mae Sefydliad Iechyd y Byd yn eu hargymell ar gyfer gweithdai gweithgynhyrchu, ac roedd hynny ar daith trên bedair awr. Byddwn i'n ddiolchgar pe bai'r Gweinidog yn darparu datganiad ynghylch y gwaith hwn o uwchraddio stoc drenau a moderneiddio trenau yng Nghymru. Diolch yn fawr iawn.

Diolch. Mae Trafnidiaeth Cymru yn gweithio'n galed iawn ar ein hymrwymiad yn y rhaglen lywodraethu i ddarparu gwerth £800 miliwn o gerbydau newydd ar gyfer ein rheilffyrdd ac i sicrhau bod 95 y cant o deithiau trên ar drenau newydd erbyn 2024. Ac mae'r cyntaf o'r trenau newydd sbon hyn eisoes ar brawf ar hyd gogledd Cymru—efallai eich bod chi wedi bod ar un—cyn iddyn nhw gael eu cyflwyno i wasanaeth teithwyr yn ddiweddarach eleni. Gwelais eich neges trydar mewn gwirionedd am eich taith i lawr o'r gogledd, ac, yn anffodus, bu'n rhaid i Drafnidiaeth Cymru ddefnyddio stoc arall o ansawdd is ar y trên a adawodd Caergybi am 11.33 a.m. ddoe. Felly, yn anffodus, nid oedd y stoc drên a cherbydau arfaethedig y dylen nhw fod wedi eu defnyddio ar gael y tro hwn.

Gweinidog, hoffwn i alw am ddau ddatganiad brys, os gwelwch yn dda, a'r cyntaf ar fynediad i ddeintyddiaeth y GIG. Rydym ni wedi bod yn ymwybodol ers cryn amser y bu rhywfaint o argyfwng o ran cael gafael ar wasanaeth deintyddiaeth y GIG mewn cymunedau ledled y wlad. Ond yng Nglynebwy ar hyn o bryd, mae argyfwng gwirioneddol, lle mae gwasanaeth deintyddiaeth y GIG wedi ei dynnu yn ôl, nid oes cyfle i blant, i bensiynwyr, fanteisio ar wasanaeth deintydd y GIG, ac mae llawer o bobl yn cysylltu â mi heddiw nad ydyn nhw'n gwybod ble i droi. Rydym yn gwybod bod gan y byrddau iechyd gyfrifoldeb i ddarparu gwasanaethau deintyddol, a hoffwn i gael datganiad gan Lywodraeth Cymru ar yr hyn y mae Llywodraeth Cymru am ei wneud i sicrhau bod byrddau iechyd yn cyflawni'r ddyletswydd honno.

Mae'r ail ddatganiad yr hoffwn i ofyn amdano yn ddatganiad brys iawn. Rydym ni wedi sôn dro ar ôl tro yn y Siambr hon am sut y mae Llywodraeth Cymru, yn ystod y pandemig, wedi dod o hyd i offer diogelu personol o Gymru, o fentrau cymdeithasol ledled y wlad—yn fy etholaeth i, yn sir Fôn hefyd. Ac mae'r bobl hynny, a weithiodd mor galed, yn wynebu colli eu swyddi, hyd yn oed yr wythnos hon o bosibl, oherwydd nad ydym yn sicrhau bod y contractau hynny'n cael eu rhoi i fentrau cymdeithasol yng Nghymru, gan gynnal gwaith a chyflogaeth yng Nghymru a sicrhau bod rhai o'r bobl sydd bellaf o'r gweithlu yn cael cyfle i weithio i gyflawni dros ein GIG. Mae'n argyfwng llwyr i'r bobl hynny, Gweinidog, a hoffwn i gael datganiad brys iawn, yr wythnos hon—datganiad ysgrifenedig os na allwch chi lunio datganiad llafar yfory—i ddangos bod Llywodraeth Cymru yn mynd i gymryd camau i sicrhau bod cyflogaeth yn parhau i'r holl bobl hynny.

Diolch. O ran eich ail ymholiad, gwnaeth y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol ddatganiad ar gaffael yn ddiweddar, ac rwy'n ymwybodol eich bod chi wedi codi'r mater penodol hwn yn ystod y datganiad hwnnw a'ch bod chi hefyd wedi bod mewn cysylltiad â swyddfa Gweinidog yr Economi. Byddaf i'n sicrhau eich bod chi'n cael yr wybodaeth ddiweddaraf am y mater, a byddaf yn gofyn i'r Gweinidog cyllid a Llywodraeth Leol a oes unrhyw wybodaeth newydd arall.

Mewn ymateb i'ch cwestiwn ynghylch deintyddiaeth, byddwch chi'n ymwybodol bod y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wedi rhoi cyllid sylweddol i ddeintyddiaeth—rhywfaint o arian ychwanegol—a'i bod yn cyfarfod yn fisol â byrddau iechyd i weld sut y gallwn ni wella mynediad i ddeintyddiaeth y GIG ledled Cymru. Bydd y byrddau iechyd yn gallu buddsoddi'r cyllid hwnnw i ymdrin â'r anghenion a'r materion lleol hynny.

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd ar yr adolygiad cenedlaethol o'r roster sy'n cael ei gynnal ar hyn o bryd gan Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru? Yn benodol, hoffwn i gael yr wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru am y trafodaethau y mae swyddogion wedi eu cael gydag ymddiriedolaeth y GIG ambiwlans ar gynlluniau posibl i israddio'r gorsafoedd ambiwlans yn Nhrefynwy a Chas-gwent. Mae'n ddealladwy bod y newid hwn wedi achosi pryder yn fy etholaeth i, gan y gallai adael Trefynwy a Chas-gwent ag un cerbyd ambiwlans yr un yn unig. Pan fydd y ddau gerbyd ar alwad, mae hyn yn golygu, o bosibl, na fydd unrhyw ambiwlansys i ymateb i alwad goch o'r naill orsaf neu'r llall. Mae pryder mawr eisoes ynghylch yr amseroedd aros erchyll ar gyfer ambiwlansys yn yr ardal ar hyn o bryd, a byddai'r bygythiad hwn i'r gwasanaeth yn gwneud pethau'n waeth.

At hynny, rwyf i ar ddeall bod y cynlluniau i godi adeilad newydd yn lle'r ddau hen adeilad Portakabin garw yng nghefn yr hen orsaf ambiwlans yn Nhrefynwy wedi eu rhoi o'r neilltu hefyd, ac nid yw hynny'n argoeli'n dda ar gyfer dyfodol y gwasanaeth i lawer o bobl sy'n gwylio. Rwy'n croesawu'r ffaith bod prif weithredwr ymddiriedolaeth ambiwlans Cymru wedi cytuno i gyfarfod â mi ac arweinydd cyngor Trefynwy ynghylch yr adolygiad o'r roster ac ymgais yr ymddiriedolaeth i sicrhau bod eu hadnoddau yn y lleoliad gorau yn ddaearyddol. Fodd bynnag, byddwn i'n ddiolchgar, Trefnydd, pe gallai eich cyd-Aelodau yn y Cabinet ymchwilio i'r mater hwn i helpu i roi hyder i fy etholwyr y bydd gwasanaeth ambiwlans digonol ar gael iddyn nhw o hyd yn y dyfodol ac y bydd gan staff fynediad i'r cyfleusterau modern sydd eu hangen arnyn nhw. Diolch yn fawr.

Wel, rwy'n credu eich bod chi wedi gwneud y peth iawn wrth ofyn am gyfarfod â phrif weithredwr ymddiriedolaeth gwasanaethau ambiwlans Cymru, a fydd yn gallu ateb eich cwestiynau penodol. Rwy'n ymwybodol o'r adolygiad sy'n cael ei gynnal ar hyn o bryd, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn aros am ganlyniad yr adolygiad hwnnw cyn gwneud datganiad. 

Prynhawn da, Trefnydd. Tybed a gaf i ofyn am ddau ddatganiad, os gwelwch yn dda, y cyntaf gan y Gweinidog addysg ar benderfyniad Llywodraeth y DU i gyflwyno rheoliadau i rewi'r trothwy ad-dalu benthyciadau myfyrwyr. Bydd hyn yn arwain at gynnydd mewn ad-daliadau mewn termau real i raddedigion ar fenthyciadau myfyrwyr cynllun 2. Rwy'n credu ei bod yn bwysig i ni gael eglurder ynghylch effaith y penderfyniad hwnnw ar raddedigion a chyllid myfyrwyr yma yng Nghymru.

Mae'r ail ddatganiad yr wyf i'n ei ddymuno gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd ar y penderfyniad—sy'n peri pryder mawr—i roi trwydded ar gyfer ymestyn pwll glo Aberpergwm, sy'n gam enfawr yn ôl yn ein hymdrechion i ymdrin â'r argyfwng hinsawdd. A gaiff y Senedd ddatganiad os gwelwch yn dda am y penderfyniad i ganiatáu estyniad, a oes unrhyw eglurder arall ynghylch ble mae'r pŵer i ymyrryd yn y mater hwn, a fyddai'r Llywodraeth yn ystyried moratoriwm ar yr holl waith cloddio glo newydd yng Nghymru, a pha gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gael unrhyw bwerau y mae'n credu nad oes ganddi i atal ceisiadau o'r fath yn y dyfodol? Diolch. 

Diolch. O ran trothwyon ad-dalu benthyciadau myfyrwyr, mae'n debyg y byddwch chi'n ymwybodol bod swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda swyddogion Llywodraeth y DU i edrych ar y trothwy yn y rheoliadau ad-daliadau, ac nid oes angen i Lywodraeth y DU gael cytundeb Gweinidogion Cymru i ddiwygio'r trothwy ad-dalu, ond ni allan nhw orfodi'r newid hwnnw ar Gymru. Felly, bydd y Gweinidog Addysg a'r Gymraeg yn ystyried yr opsiynau yn ystod yr wythnosau nesaf, ac yn amlwg, os oes unrhyw beth y mae'n dymuno rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau amdano, rwy'n siŵr y bydd yn darparu llythyr neu ddatganiad ysgrifenedig.

O ran trwydded gloddio Aberpergwm, rydym ni wedi bod yn glir iawn nad ydym yn cefnogi echdynnu tanwydd ffosil, ac rydym yn canolbwyntio'n fawr iawn ar yr argyfwng hinsawdd. Gan fod y drwydded wreiddiol hon wedi ei chyhoeddi cyn i bwerau trwyddedu gael eu datganoli i Lywodraeth Cymru, ni chaiff Gweinidogion Cymru ymyrryd yn y broses drwyddedu ac, yn anffodus felly, gymhwyso ein polisi Cymru yn briodol. Felly, fe wnaeth yr Awdurdod Glo roi gwybod i ni ar 11 Hydref ei fod yn ystyried a yw amodau sydd ynghlwm wrth drwydded bresennol ar gyfer y pwll wedi eu cyflawni, ac yna, ar 26 Ionawr, diweddarodd yr Awdurdod Glo ei wefan yn cadarnhau bod y cais i dynnu'r amodau oddi ar y drwydded wedi ei gymeradwyo. 

Gadewch i mi ddechrau drwy adleisio'r galwadau gan Alun Davies heddiw ynghylch yr angen am ddatganiad ar ddeintyddiaeth y GIG. Mae wedi bod yn fater parhaus ers cryn amser, ac mae angen i ni ddeall sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda'r sector deintyddiaeth i gynyddu gallu ein hetholwyr i gael gwasanaeth deintydd.

Ond, ar fater ar wahân, mae'n amlwg o'r cwestiynau heddiw nad fi yw'r unig un sydd wedi derbyn llawer o ymholiadau ynglŷn â'r heriau y mae pobl sy'n imiwnoataliedig yn eu hwynebu o ran brechiadau atgyfnerthu a thrydydd brechiad ar gyfer y pàs COVID i deithio'n rhyngwladol. Nawr, rwyf i wedi codi hyn gyda Gweinidogion Cymru, ac rwy'n diolch iddyn nhw am rywfaint o eglurhad, yn arbennig o ran mater y trydydd dos sylfaenol i bobl imiwnoataliedig nad ydyn nhw'n ymddangos ar y pàs COVID ar gyfer teithio'n rhyngwladol, mae hyn yn ymwneud â mater o ran y ffordd y mae GIG Lloegr wedi bod yn cofnodi'r trydydd dos ar y system. Nawr, rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn pwyso am ddatrys i hyn, a bod y Gweinidog iechyd, yr Ysgrifennydd Gwladol dros iechyd, a swyddogion y tu ôl i'r llen yn gwneud eu rhan, ond a allwch chi egluro, Trefnydd, pryd y byddwn yn debygol o glywed mwy am ddatrys hyn i'n hetholwyr, ac a gawn ni wedyn ddatganiad ar unwaith pan fyddwn yn clywed am gynnydd, i weld bod y materion wedi'u datrys gan Lywodraeth y DU?

Diolch. Byddwch chi wedi clywed fy ateb i Darren Millar. Nid yw'r trydydd dos sylfaenol ar gyfer pobl sy'n imiwnoataliedig wedi bod yn ymddangos ar y pàs COVID ar gyfer teithiau rhyngwladol allanol oherwydd problem, fel y dywedwch chi, gyda'r ffordd y mae GIG Lloegr wedi bod yn cofnodi'r trydydd dos ar y system. Rydych chi'n hollol gywir bod y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wedi pwyso dro ar ôl tro ar yr Ysgrifennydd Gwladol dros iechyd ynghylch y mater hwn ac mae swyddogion wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda swyddogion Llywodraeth y DU ar hyn. Felly, rydym yn parhau i weithio i wthio i ddatrys y materion hyn cyn gynted â phosibl er mwyn galluogi trydydd dos o'r brechlyn i fod yn weladwy ar y pàs COVID digidol, fel y gall pobl sy'n imiwnoataliedig ddefnyddio'r pàs COVID ar gyfer teithio'n rhyngwladol. Felly, cyn gynted ag y caiff hyn ei gyflawni—a byddwch chi wedi fy nghlywed i'n dweud wrth Darren Millar ein bod ni'n gobeithio yn ddiweddarach y mis hwn y bydd hyn yn digwydd—bydd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn cyflwyno datganiad ysgrifenedig.

Hoffwn i unwaith eto ategu cais gan Alun Davies AS a Huw Irranca-Davies am ddatganiad ynghylch diffyg darpariaeth gwasanaethau deintyddol. Yn sicr, yn fy etholaeth i yn Aberconwy, mae'n broblem fawr ac rwy'n cyfarfod â meddygon teulu ar hyn o bryd ac maen nhw'n teimlo'r straen oherwydd bod pobl yn gofyn am apwyntiadau pan fyddan nhw mewn poen ofnadwy. Felly, yn wirioneddol, mae'n rhywbeth—. Mae angen datganiad brys gan y Gweinidog.

Rwyf i hefyd yn credu bod datganiad arall yn hwyr, a hynny gan y Gweinidog Newid Hinsawdd ar gael gwared ar gladin peryglus yng Nghymru. Mae gennym ni gymaint o adeiladau preswyl uchel iawn. Yma yng Nghaerdydd, mae Celestia Action Group, perchnogion eiddo Redrow ym Mae Caerdydd, yn brwydro i gael eu datblygwr i unioni diffygion adeiladu mor ddifrifol. Fe wnaethon nhw gynnal protest y tu allan i'r Senedd dros y penwythnos ac fe wnaethon nhw siarad yn gyhoeddus yr wythnos diwethaf am y diffyg gweithredu gan Lywodraeth Lafur Cymru yn dilyn y datblygiad cadarnhaol yr ydym ni wedi ei weld yn Lloegr. Bythefnos yn ôl, ysgrifennodd yr Ysgrifennydd Gwladol dros Godi'r Gwastad, Tai a Chymunedau, y Gwir Anrhydeddus Michael Gove AS, at y diwydiant datblygu eiddo preswyl yn gofyn am ymrwymiadau clir gan ddatblygwyr, gan gynnwys eu bod yn cytuno i wneud cyfraniadau ariannol eleni ac yn y blynyddoedd dilynol i gronfa bwrpasol i dalu am y gost lawn sy'n weddill i adfer cladin anniogel ar adeiladau 11m i 18m o uchder, ac mae hefyd wedi gofyn iddyn nhw ariannu a gwneud yr holl waith adfer angenrheidiol ar adeiladau dros 11m lle maen nhw wedi chwarae rhan yn y gwaith o'u datblygu.

Rwy'n cytuno, mewn gwirionedd, â'r Ysgrifennydd Gwladol nad yw'n deg nac yn weddus bod lesddeiliaid diniwed, y mae llawer ohonyn nhw wedi gweithio'n galed ac wedi aberthu i gael troed ar yr ysgol dai, yn cael biliau na allan nhw eu fforddio, i ddatrys problemau nad oedden nhw wedi eu hachosi. Felly, a wnewch chi gael datganiad brys gan y Gweinidog Newid Hinsawdd, gan wneud datganiad i'r Senedd hon yn egluro a yw'n mynd i gymryd yr un camau beiddgar â Michael Gove a sicrhau mewn gwirionedd nad yw Cymru'n methu ac na fydd yn parhau i fod ar ei hôl hi o ran y mater hwn? [Torri ar draws.] Mae'n fater rhy bwysig. Ac mae'r heclo mewn gwirionedd, a dweud y gwir, yn ffiaidd.

Rwy'n credu bod angen i chi ddod i ben nawr, diolch.

Iawn. Mae'n fater mor bwysig—

Na, na, rydych chi wedi dod i ben nawr.

Diolch, Llywydd.

Croeso. Gweinidog.

Rydym ni wedi cymryd camau breision i wella diogelwch adeiladau yng Nghymru yn dilyn, yn amlwg, y tân yn Nhŵr Grenfell, ac mae hynny'n cynnwys: rydym ni wedi cael gwared ar gladin ACM anniogel o'r rhan fwyaf o adeiladau uchel iawn yng Nghymru heb unrhyw gost i lesddeiliaid, ac mae gwaith ar y gweill erbyn hyn ar yr adeiladau olaf sy'n weddill, felly dyna'r holl adeiladau; diwygiadau i reoliadau adeiladu sy'n gwahardd y defnydd o ddeunyddiau hylosg ar y tu allan i adeiladau preswyl uchel iawn, ysbytai a chartrefi gofal; ac rydym ni hefyd wedi gwneud diwygiadau o dan Ddeddf Diogelwch Tân 2021, a ddaeth ag amlen allanol adeiladau o fewn cylch gwaith personau cyfrifol.

Ym mis Medi, lansiodd y Gweinidog Newid Hinsawdd gam un cronfa diogelwch adeiladau Cymru, sy'n darparu cyllid ar gyfer arolygon diogelwch tân a chreu pasbortau adeiladu. Mae'r cam cyntaf hanfodol hwnnw yn defnyddio dull gweithredu cyfannol sy'n mynd y tu hwnt i gladin yn unig a bydd yn nodi pa fesurau a chamau gweithredu sydd eu hangen ar gyfer adeiladau amlbreswyl, i'w gwneud nhw mor ddiogel â phosibl. Rydym ni hefyd wedi darparu £375 miliwn yn ystod y tair blynedd nesaf i gefnogi'r gwaith o adfer materion diogelwch adeiladu mewn adeiladau preswyl aml-feddiannaeth sydd â diffygion presennol, ac ychydig fisoedd yn ôl, ym mis Rhagfyr, cyhoeddodd y Gweinidog Newid Hinsawdd y gwaith o ddatblygu'r cynllun cymorth i lesddeiliaid, sydd â'r bwriad o gefnogi lesddeiliaid sy'n wynebu caledi ariannol sylweddol o ganlyniad i'r materion hyn. Felly, mae Llywodraeth Cymru yn gwneud llawer iawn o waith.

Rwy'n siŵr eich bod chi'n ymwybodol y byddai ennill statws Dinas Diwylliant y DU yn rhoi hwb enfawr i hyder Wrecsam ac yn arwain at gyfleoedd economaidd, cymdeithasol a diwylliannol enfawr. Rwy'n gwybod eich bod chi, fel yr Aelod lleol, wedi bod yn rhoi cymorth diysgog, sy'n cael ei werthfawrogi'n fawr iawn. A gaf i ofyn am neges ffurfiol o ddymuniadau gorau gan Lywodraeth Cymru wrth i'r cais gyrraedd adeg dyngedfennol, ac wrth gwrs wrth i ni aros am ymweliad gan un o ffigurau mwyaf eiconig diwylliant pop yr unfed ganrif ar hugain, Will Ferrell?

Ac a gaf i hefyd ofyn am ddatganiad gan Weinidog yr Economi i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y gronfa cadernid economaidd, am gynllun benthyciadau COVID Banc Datblygu Cymru, ac am fathau eraill o gymorth gan Lywodraeth Cymru ar gyfer busnesau yn ystod y pandemig, a allai gynnig sicrwydd yma yng Nghymru, o ganlyniad i Lywodraeth Lafur Cymru, fod mesurau diogelu llym ar waith sy'n atal y mathau o lefelau o dwyll yr ydym ni'n eu gweld yn Lloegr a ledled y DU o gynllun benthyciadau adfer Llywodraeth y DU, sydd wedi arwain at hawlio mwy na £4 biliwn o arian trethdalwyr yn dwyllodrus wrth i lawer o drethdalwyr orwedd ar eu gwely angau?

Diolch. Rwy'n falch iawn bod yr awdurdod lleol yr ydym ni'n ei rannu ar draws ein hetholaethau yn gwneud cais am Ddinas Diwylliant y DU 2025. Rwy'n hapus iawn i ddarparu datganiad ffurfiol o gefnogaeth gan Lywodraeth Cymru. Ddydd Gwener diwethaf cafodd gynhadledd ei chynnal, cynhadledd rithwir, i gefnogi'r cais am un o'r chwe gweledigaeth sydd gan Wrecsam, ac roedd hynny'n ymwneud â bod yn ganolfan chwarae y DU, sydd, wrth gwrs, mor bwysig i'n plant a'n pobl ifanc, ac agorodd y Prif Weinidog y gynhadledd honno, felly rwy'n hapus iawn i ddarparu datganiad arall. Mae'r sïon am Will Ferrell yn dod i wylio'r tîm pêl-droed y mae'r ddau ohonom yn ei gefnogi, ar led, rwy'n meddwl. Mae'n ymddangos ein bod ni'n denu pobl enwog iawn i'r Cae Ras y dyddiau hyn.

O ran eich ail gais pwysig iawn am ddatganiad, rwy'n siŵr bod yr Aelod yn ymwybodol, pan fyddwn ni wedi bod yn gwneud benthyciadau brys drwy gynllun benthyciadau busnes COVID-19 Cymru, fod Banc Datblygu Cymru wedi cymryd camau i gyflymu'r broses o ddarparu cyllid, gan gynnal gweithdrefnau dilysu hunaniaeth i safon uchel iawn, iawn, ac roedd angen gwirioneddol am y dull cadarn hwnnw gan Fanc Datblygu Cymru i sicrhau ein bod ni'n diogelu arian cyhoeddus. Er mwyn bod yn gymwys ar gyfer cynllun benthyciadau Banc Datblygu Cymru, bu'n rhaid i fusnes fod yn masnachu am fwy na dwy flynedd, ond y bu'r cynllun benthyciadau adfer yn darparu benthyciadau i gwmnïau yr oedd ofynnol iddyn nhw fod yn masnachu ers 1 Mawrth 2020, felly, yn gyflym iawn, iawn. Roedd Banc Datblygu Cymru hefyd yn defnyddio gwarantau personol safonol ar uchafswm o 20 y cant, ac roedden nhw'n  rhoi terfyn uchaf o £25,000 ar fenthyciadau hefyd, er nad oedden nhw erioed wedi eu cefnogi gan brif breswylfa breifat yr ymgeisydd, a oedd, ynghyd â'r broses o ddilysu hunaniaeth honno, yn lliniaru rhai o'r risgiau a oedd ar waith o ran cyflymder y ddarpariaeth. Felly, mae hyn yn golygu bod y risg o dwyll gyda'n cynllun ni yn llawer, llawer is o'i gymharu â'r benthyciadau adfer a'r cynllun benthyciadau tarfu ar fusnes yn sgil y coronafeirws, gan fod cyfrifon wedi eu harchwilio ar gael i graffu arnyn nhw yn y broses ddiwydrwydd, ac nid oedd Banc Datblygu Cymru mewn perygl o gofrestru cwmnïau newydd twyllodrus.

Rwy'n ategu'r sylwadau ynghylch cais dinas diwylliant Wrecsam ac ymweliad posibl Will Ferrell, ond rwyf i'n galw hefyd am ddatganiad llafar ar wasanaethau iechyd meddwl yn y gogledd. Ar 29 Medi, dywedodd y Gweinidog iechyd wrth y Senedd fod darn o waith i sicrhau bod argymhellion adroddiad Holden 2013, sy'n cofnodi methiannau uned iechyd meddwl gogledd Cymru,

'yn rhoi sicrwydd bod camau wedi eu cymryd ac yn parhau i fod ar waith yn erbyn pob un o argymhellion yr adroddiad'.

Roedd hyn er gwaethaf adroddiad gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru yr wythnos flaenorol yn cadarnhau nad oedd yr argymhellion wedi eu bodloni. Ar 8 Rhagfyr, dywedodd y Dirprwy Weinidog Iechyd Meddwl a Lles wrth y Senedd fod

'Y bwrdd iechyd wedi cymryd camau bryd hynny i fynd i'r afael â'r materion a gafodd eu codi, ac wedi comisiynu gwaith i sicrhau bod argymhellion Holden wedi eu gweithredu.'

Fodd bynnag, cadarnhaodd adroddiad gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ar 23 Rhagfyr fod y materion a godwyd gan chwythwyr chwiban yn 2013 yn dal i fodoli, gan gynnwys y gwelyau proffil a gafodd eu defnyddio gan gleifion i ladd eu hunain ym mis Rhagfyr 2020 a mis Ebrill 2021. Y diwrnod wedyn, anfonodd prif weithredwr Cyngor Iechyd Cymuned Gogledd Cymru e-bost ataf yn datgan,

'yng ngoleuni adroddiad Holden a gafodd ei ryddhau yn ddiweddar, gallwn ni fod yn sicr nad oes modd gadael Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr i weithredu argymhellion heb oruchwyliaeth fanwl.'

Mae'r cod gweinidogol yn nodi,

'Mae'n hollbwysig bod gweinidogion yn rhoi gwybodaeth gywir a gwir i'r Senedd, gan gywiro unrhyw gamgymeriad anfwriadol cyn gynted â phosibl. Bydd disgwyl i weinidogion sy'n camarwain y Senedd yn fwriadol gynnig eu hymddiswyddiad'.

Rwy'n galw am ddatganiad yma gan y Gweinidogion sydd wedi eu nodi yn unol â hynny.

Diolch i chi. Wel, mae'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn y Siambr ac fe glywodd hi'r hyn y gwnaethoch chi ei ddweud, ac os oes ganddi hi unrhyw beth arall i'w ychwanegu, rwy'n siŵr y bydd hi'n ysgrifennu at yr Aelod.FootnoteLink Rwy'n credu bod hwn hefyd yn gyfle i sôn, yn amlwg, ddydd Iau, y bydd hi'n Ddiwrnod Amser i Siarad. Mae hwnnw'n cwympo, fel rydym ni i gyd yn gwybod, ar y dydd Iau cyntaf ym mis Chwefror bob blwyddyn, ac yn gofyn i bob unigolyn gael sgwrs ynglŷn ag iechyd meddwl. Felly, fe hoffwn i atgoffa'r Aelodau mai da o beth fyddai i ni i gyd fyfyrio ar hynny ddydd Iau.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Yn olaf, Jenny Rathbone.

Diolch yn fawr iawn i chi, Llywydd. Fe hoffwn i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd ynglŷn â diagnosis a thriniaeth i fenywod ag endometriosis. Rydych chi'n cofio, nôl yn 2018, i argymhellion grŵp gorchwyl a gorffen endometriosis gael eu cyhoeddi. Mae hynny'n ymddangos fel myrddiwn o flynyddoedd yn ôl, o ystyried y cyfan sydd wedi digwydd oddi ar hynny, ond rwy'n credu bod Llywodraeth Cymru wedi gofyn am sicrwydd gan y byrddau iechyd i gyd eu bod nhw mewn sefyllfa i gydymffurfio â chanllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal o ran triniaeth endometriosis. Ac fe gawsom ni ddadl ddilynol ar endometriosis yn y Siambr ym mis Hydref 2020. Ond, yfory, fe fyddaf i'n cwrdd â Beth Hales, a fydd yn cyflwyno deiseb gyda bron i 6,000 o enwau arni, sy'n rhoi darlun o sefyllfa sy'n gwaethygu, yn arbennig oherwydd bod yr unig ganolfan arbenigol achrededig ar gyfer endometriosis, sydd yng Nghaerdydd, wedi colli un o'i thri ymgynghorydd arbenigol ar y cyflwr. Ac, yn ôl y ddeiseb, nid oes unrhyw gynlluniau i lenwi'r swydd wag honno. Felly, fe fyddwn i'n hynod ddiolchgar pe cawn ni'r wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog ynglŷn â sut yn union y mae'r byrddau iechyd yn ymdrin â'r ôl-groniad o fenywod sydd ag angen diagnosis a thriniaeth ar gyfer endometriosis, ac rwy'n siŵr y bydd hynny'n helpu i hysbysu'r Pwyllgor Deisebau, a fydd yn gorfod ymateb i'r deisebwyr hyn ynghylch sut yr ydym ni yn y Senedd a Llywodraeth Cymru am fynd i fynd i'r afael â'r hyn sy'n amlwg yn sefyllfa ofidus iawn i laweroedd o fenywod.

Diolch i chi. Fe wyddom ni, gwyddom, fod endometriosis yn gyflwr sy'n effeithio ar nifer fawr o fenywod. Ac, fel y mae'r ddeiseb yr oeddech chi'n cyfeirio ati hi'n tynnu sylw ato, fe all yr effaith ar ansawdd bywyd fod yn aruthrol—yn wirioneddol iawn—ac fe all y diagnosis gymryd cyfnod sylweddol o amser, yn anffodus. Ac rwy'n credu weithiau fod diffyg dealltwriaeth ymhlith y proffesiwn iechyd ynglŷn â'r cyflwr.

Rwy'n nodi i'r grŵp gweithredu iechyd menywod gael ei sefydlu yn ôl ym mis Mawrth 2018; grŵp a oedd yn cael ei gyfeirio gan weinidogion oedd hwnnw ar gyfer ystyried adroddiadau ynghylch yr hyn y gellid ei ddefnyddio o ran y cyflwr. Ac, ers ei sefydlu, fe ddyrannwyd £1 filiwn y flwyddyn i'r grŵp i gefnogi ei weithgareddau, ac mae'r cyllid hwn wedi galluogi rhwydwaith o gydlynwyr iechyd a llesiant y pelfis i fod ar waith ym mhob bwrdd iechyd. Ac, yn fwy diweddar, cafodd rhwydwaith o nyrsys endometriosis arbenigol ei recriwtio ym mhob bwrdd iechyd hefyd i ddatblygu llwybrau cenedlaethol. Felly, fe allai hynny helpu i leihau amseroedd diagnostig ledled Cymru, a sicrhau bod menywod yn cael eu cefnogi, a sicrhau eu bod nhw'n cael diagnosis mewn da bryd hefyd. Rydych chi wedi fy nghlywed i'n dweud mewn ateb cynharach ynghylch deintyddiaeth, ac mae'r un peth yn wir am endometriosis, sef bod y Gweinidog yn gweithio yn agos iawn gyda'r byrddau iechyd i ystyried sut y gallwn ni glirio'r ôl-groniad cyn gynted â phosibl.

Diolch i'r Trefnydd.