Eitem 4 y prynhawn yma yw'r datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd ar y wybodaeth ddiweddaraf am y strategaeth ddigidol. A galwaf y Dirprwy Weinidog i wneud y datganiad. Lee Waters. 

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac yn awr dyma rywbeth hollol wahanol. [Chwerthin.]

Flwyddyn yn ôl, fe wnaethom ni gyhoeddi strategaeth ddigidol newydd i Gymru, strategaeth sy'n nodi sut yr ydym ni'n dymuno defnyddio technoleg ddigidol a data mewn ffyrdd amgen i wella bywydau pobl a helpu busnesau a chymunedau i ffynnu, ac rydym ni newydd fod yn trafod y defnydd o dechnolegau digidol a data wrth fapio llifogydd a monitro tomenni glo fel enghraifft ymarferol o sut y gall hynny wella'r dull o ddarparu gwasanaethau cyhoeddus.

Rwy'n awyddus i dynnu sylw heddiw at rywfaint o'r cynnydd a wnaethom ni ers cyhoeddiad y strategaeth y llynedd. Y pwynt allweddol sy'n werth ei ailadrodd yw nad gwir ystyr technolegau digidol yw'r offer a ddefnyddir; ond diwylliant pobl sy'n eu defnyddio nhw. Maen nhw'n ein galluogi ni i edrych ar hen broblemau mewn ffyrdd newydd, a bod yn agored, a'r egwyddorion digidol allweddol o iteriad, gwaith ar y cyd ac, yn allweddol, ddyluniad sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr. Flwyddyn yn ddiweddarach, mae'r strategaeth wedi ennyn cyffro ynghylch yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yng Nghymru a sut y gall ein dull gweithredu ni wneud gwahaniaeth i wasanaethau cyhoeddus.

Rydym ni wedi sefydlu ecosystem arweinyddiaeth ddigidol, a allai swnio braidd yn ddiflas ac yn rhy dechnegol ond sy'n hollbwysig mewn gwirionedd, ac roedd hwnnw'n fwlch allweddol i'w lenwi wrth i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ac eraill edrych ar nifer o enghreifftiau, ac rydym ni wedi cael trefn ar hynny. Felly, mae yna ganolfan newydd gennym ni erbyn hyn ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus digidol a phrif swyddogion digidol ar gyfer llywodraeth leol, Llywodraeth Cymru a phrif swyddog deintyddol y gwasanaeth iechyd a gaiff ei benodi cyn bo hir. Ein nod ni nawr yw gweld hynny'n aeddfedu ac yn ehangu drwy'r sector cyhoeddus i gyd.

Mae'r ganolfan ddigidol eisoes yn grymuso sefydliadau'r sector cyhoeddus i fabwysiadu dull digidol o weithio. Mae hyn yn cynnwys cefnogi Chwaraeon Cymru i ehangu cyrhaeddiad eu grantiau nhw, a datblygu gwasanaeth negeseuon testun wrth weithio gyda gofal cymdeithasol i oedolion yng Nghastell-nedd Port Talbot, ac archwilio gwasanaeth gwastraff peryglus newydd gyda Cyfoeth Naturiol Cymru, gan ddefnyddio'r dull hwn o iteru a dylunio sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr. Mae'r ganolfan hefyd yn casglu mewnwelediadau ynglŷn â dulliau pobl o gael gofal sylfaenol fel rhan o wasanaethau digidol GIG Cymru i gleifion a'r rhaglen gyhoeddus.

Dirprwy Lywydd, fe fydd diogelwch seibr a chydnerthedd effeithiol yn allweddol i ddarpariaeth lwyddiannus y gwasanaethau hyn. Mae'r ganolfan hefyd yn arwain adolygiad o dirwedd gwasanaethau cyhoeddus—gan roi ystyriaeth fanwl i aeddfedrwydd digidol a thechnolegol y gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Fe fydd hyn yn bwysig iawn—yn hollbwysig—i'n helpu ni i flaenoriaethu gwaith dros y blynyddoedd nesaf.

Rydym ni'n canolbwyntio nawr ar atgyfnerthu digidol yn y ffordd yr ydym ni'n gweithio. Nid oes y ffasiwn beth â sment digidol eto, serch hynny, mae hi'n werth ei atgyfnerthu. Rydym ni—unwaith eto, wedi dysgu o adroddiadau'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus—cyfres o safonau gwasanaeth digidol sy'n caniatáu i unrhyw un ddatblygu cyfres o wasanaethau mewn ffordd iteraidd, ystwyth sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr—unwaith eto, yr egwyddorion digidol allweddol. Ac rwy'n awyddus i'r rhain gael eu mabwysiadu, gan ganolbwyntio digyfaddawd ar anghenion y defnyddwyr i gefnogi canlyniadau gwell i bawb, a hefyd, yn hollbwysig, gynnig cyfle i ganolbwyntio gwasanaethau cyhoeddus ar eu defnyddwyr nhw unwaith eto. Dyna hanfod hyn yn y pen draw.

Wrth wireddu ein huchelgeisiau ni, mae angen i ni gydnabod y rhwystrau. Mae Cymru yn wynebu'r her fyd-eang o ran prinder sgiliau, ac mae cyrff y sector cyhoeddus yn chwilio am ddoniau mewn marchnad lafur hynod gystadleuol. Fe all prentisiaethau helpu, yn ogystal ag uwchsgilio a meithrin y doniau sydd gennym ni eisoes mewn swyddi digidol, data a thechnoleg.

I'r bobl hynny nad yw'r sgiliau na'r hyder digidol ganddyn nhw, rydym ni'n ystyried safon ofynnol ar gyfer bywyd digidol genedlaethol. Fe gaiff honno ei datblygu drwy ymgysylltu â phobl sydd wedi'u cynnwys neu wedi'u hallgáu’n ddigidol ledled Cymru, er mwyn nodi'r hyn y mae ei wir angen ar bobl i fod yn rhan o'r byd digidol modern.

Mae meithrin diwylliant digidol yn cynnwys cydnabod pwysigrwydd y data a gweithio mewn partneriaeth. Rydym ni newydd drafod y stormydd diweddar, Dirprwy Lywydd, lle gwelsom ni Fap Data Cymru yn cael ei ddefnyddio fel llwyfan geo-ofodol yn y sector cyhoeddus i nodi lle yr oedd pobl agored i niwed yn byw, lle i dargedu ein cefnogaeth ni, a sut mae gwneud penderfyniadau yn gyflym ac yn effeithiol yn achub bywydau. Datblygiad digidol ac arloesedd ar waith yw hynny yn y ffordd yr ydym ni'n rhedeg gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.

Rydym ni hefyd yn buddsoddi mewn prosiect Cyflymydd Cenedl Ddata i Gymru. Fe ysbrydolwyd honno gan argymhelliad yn adolygiad Brown ar gyfer arloesi digidol, ac mae honno'n bartneriaeth rhwng prifysgolion Cymru, sy'n cyflwyno nifer o brosiectau cyffrous gyda diwydiant, er enghraifft, a defnyddio deallusrwydd artiffisial i reoli tir yn y ffordd orau a lleihau'r perygl o lifogydd.

Cysylltedd digidol yw sail y strategaeth ddigidol. Yn ysbryd bod yn agored, Dirprwy Lywydd, fe hoffwn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi ynglŷn â darpariaeth band eang yng Nghymru. Fel gŵyr yr Aelodau, er na chafodd telathrebu ei ddatganoli i Gymru, mae Llywodraeth Cymru wedi parhau i ddod i'r adwy pan na ddarparodd y farchnad na Llywodraeth y DU fand eang cyflym a dibynadwy.

Rydym ni wedi darparu band eang gigabit sy'n addas ar gyfer y dyfodol i bron i 26,000 o safleoedd drwy gyflwyno ffibr llawn ein hunain gydag Openreach. Rydym ni hefyd wedi darparu cyllid ychwanegol i ychwanegu at gynllun talebau band eang gigabit Llywodraeth y DU. Mae hyn wedi dyblu'r swm sydd ar gael i gartrefi a busnesau lle mae cyllid y DU wedi methu ag adlewyrchu gwir gost ei gyflwyno yn nhirwedd Cymru. Mae'r cynnig atodol gan Lywodraeth Cymru wedi cefnogi dros 1,300 o gartrefi a busnesau wrth gysylltu ag ef.

Fodd bynnag, yn wyneb y pwysau parhaus sydd ar y gyllideb, ni allwn ni ddal ati i warantu Llywodraeth y DU sydd â'r cyfrifoldeb dros y maes hwn. Felly, fe fydd y gwaith atodol yn dod i ben ar 31 o fis Mawrth 2022. Mae maint yr arian a ddarperir yn sgil y swm atodol ledled y DU yn awgrymu y dylai Llywodraeth y DU adolygu trothwy cost uchaf y cynllun i adlewyrchu'r gost o ddefnyddio band eang gigabit mewn ardaloedd gwledig ac anghysbell. Rwyf i wedi ysgrifennu at y Gweinidog Gwladol yn yr Adran Ddigidol, Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon, ac wedi cyfarfod â hi, i bwysleisio'r pwynt hwn.

Roedd oedi i fod ymhen ychydig amser yng Nghymru ynglŷn â'r cynllun hwn wrth i'r caffaeliadau ar gyfer Prosiect Gigabit ddechrau, ond fe fydd ceisiadau am dalebau a dderbyniwyd cyn y dyddiad cau sy'n bodloni meini prawf y cynllun yn parhau i fod yn gymwys am gyllid atodol. O ran Prosiect Gigabit, rydym ni'n pwyso ar Lywodraeth y DU i sicrhau y rhoddir cyfran deg i Gymru o'r £5 biliwn o fuddsoddiad ar gyfer anghenion cartrefi a busnesau yng Nghymru. Mae trafodaethau yn mynd rhagddyn nhw ynghylch sut y caiff ei gyflawni a swyddogaeth Llywodraeth Cymru.

Mae'r dirwedd seilwaith digidol wedi newid ers Brexit. Nid ydym ni'n gallu cael gafael ar gyllid gan yr UE erbyn hyn ac, oherwydd na chafodd hyn ei ddatganoli, rydym ni'n llwyr ddibynnu ar gyllid gan Lywodraeth y DU nawr i wella gwasanaethau band eang yng Nghymru. Rydym ni wedi ymrwymo i barhau i weithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau'r canlyniadau gorau i Gymru a mynegi achos cryf dros barhau i fuddsoddi ar gyfer cyrraedd y cymunedau sydd fwyaf anghysbell, i wneud yn siŵr nad anghofir amdanyn nhw. Rwy'n falch o ddweud bod gennym ni berthynas dda â swyddogion a Gweinidogion, ond mae angen edifeirwch arnom ni o ran methiannau'r farchnad a swyddogaeth y Llywodraeth.

I gloi, Dirprwy Lywydd, rydym ni wedi dechrau arni'n dda o ran cyflawni'r strategaeth ddigidol i Gymru, ond mae hi'n amlwg bod gennym ni ffordd bell i fynd eto. I gynnal y momentwm, fe fyddaf i'n cyhoeddi fersiwn newydd gyda hyn o'r cynllun cyflawni digidol i fanylu ar y camau nesaf ar ein taith ni tuag at sicrhau bod Cymru yn mynd yn wirioneddol ddigidol. Diolch.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Paul Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i'r Dirprwy Weinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Nawr, credir bod angen sgiliau digidol ar gyfer 82 y cant o holl swyddi'r DU, ac mae ennill sgiliau digidol yn mynd yn gynyddol angenrheidiol ar gyfer galluogi pobl i fod â rhan lawn yn y gymdeithas sy'n dibynnu fwyfwy ar dechnolegau digidol. Felly, rwy'n croesawu'r wybodaeth ddiweddaraf gan y Dirprwy Weinidog heddiw, a'r camau a gymerwyd ers i'r strategaeth gael ei lansio y llynedd. Wrth gwrs, mae mynd i'r afael â'r ymraniad digidol yn hanfodol o ran mynd i'r afael ag anghydraddoldebau cymdeithasol ac economaidd a chodi'r gwastad ym mhob cymuned yng Nghymru. Ceir cysylltiad annatod rhwng allgáu digidol ac anghydraddoldebau ehangach yn y gymdeithas, ac mae hi'n fwy tebygol mai rhai ar incwm isel, pobl dros 65 oed a phobl anabl a fydd yn eu hwynebu nhw. Felly, a wnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud wrthym ni sut y mae Llywodraeth Cymru am fonitro effeithiolrwydd y strategaeth hon i sicrhau bod allgáu digidol yn cael sylw, ac a wnaiff roi rhai enghreifftiau penodol lle mae Llywodraeth Cymru wedi mynd i'r afael ag anghydraddoldebau economaidd o ganlyniad i'r strategaeth ddigidol hon i ni allu dysgu oddi wrth arfer gorau?

Mae datganiad heddiw yn cyfeirio at safon ofynnol ar gyfer bywyd digidol genedlaethol, a gaiff ei datblygu drwy ymgysylltu â phobl sydd wedi'u cynnwys neu sydd wedi'u hallgáu yn ddigidol ledled Cymru er mwyn i ni allu nodi'r hyn sydd ei angen ar bobl i fod yn rhan o fyd digidol modern. Rwy'n credu bod hwn yn gam pwysig iawn ymlaen, ond efallai y gwnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud ychydig mwy wrthym ni am y gwaith a wnaethpwyd yn y maes hwn hyd yn hyn, a phryd y bydd yn debygol y caiff y safon ei chyhoeddi. Mae datganiad heddiw yn cadarnhau bod y Ganolfan Gwasanaethau Cyhoeddus Digidol yn arwain adolygiad o dirwedd y gwasanaethau cyhoeddus i roi cipolwg ar aeddfedrwydd digidol a thechnolegol y gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Rwy'n cytuno â'r Dirprwy Weinidog y bydd hwnnw'n bwysig iawn i helpu i flaenoriaethu gwaith dros y blynyddoedd nesaf. Felly, a wnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud wrthym ni beth yw'r rhagolygon o ran amser sy'n gysylltiedig â'r adolygiad hwn, a phryd y cawn ni weld yr hyn a ddaw ohono?

Mae datganiad heddiw yn iawn i fynegi bod cysylltedd digidol yn sail i'r strategaeth ddigidol. A minnau'n un sy'n cynrychioli ardal wledig, fe wn i pa mor bwysig yw bod â band eang sy'n ddigonol ar gyfer eich defnydd chi ohono. Gyda'r newid tuag at weithio o gartref a gweithio hybrid, mae trigolion a busnesau mewn ardaloedd fel Powys neu sir Benfro, er enghraifft, yn wynebu anfantais arbennig, nid yn unig o ran cyfleoedd yn y farchnad lafur, ond hefyd o ran gallu rhedeg busnes yn gystadleuol. Felly, efallai y gwnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud wrthym ni sut y mae'n ymgysylltu â sectorau fel y sector ffermio, a'u cadwyni cyflenwi nhw, i sicrhau bod yr offer a'r adnoddau sydd eu hangen arnyn nhw ar gael er mwyn bod mor gystadleuol â phosibl yn y dyfodol.

Mae'r Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at Brosiect Gigabit, ac rwy'n cytuno ei bod hi'n hanfodol i Gymru fod â'i chyfran deg o fuddsoddiad gan Lywodraeth y DU. Rwy'n sylweddoli na chafodd telathrebu ei ddatganoli i Gymru, ond rwy'n falch bod trafodaethau'n digwydd ynghylch sut y caiff buddsoddiad ei roi yn y dyfodol, a swyddogaeth Llywodraeth Cymru o ran cyflawniadau'r buddsoddiad hwnnw. Rwy'n siŵr y bydd y Dirprwy Weinidog yn ymuno â mi i groesawu'r hwb ariannol diweddar o £11.5 miliwn i wella band eang ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus yn y gogledd, y de-ddwyrain, sir Benfro ac ardaloedd gwledig Cymru. Mae'r cyllid hwnnw eisoes wedi gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i sefydliadau fel Canolfan Gweithgareddau Cymdeithasol Ancorage, canolfan ddydd yn Noc Penfro sy'n gweithio gyda phobl ag anableddau dysgu neu ddementia, a llyfrgell Aberdaugleddau, yn wir, yn fy etholaeth i. Mae hi'n hanfodol bod cysylltiadau rhynglywodraethol yn effeithiol, a bod adrannau yn cydweithio i sicrhau na chaiff Cymru ei gadael ar ôl. Felly, fe fyddwn i'n ddiolchgar pe byddai'r Dirprwy Weinidog yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y trafodaethau arbennig hynny a sut y maen nhw'n datblygu.

Rwy'n falch fod datganiad heddiw yn cydnabod yr her sy'n wynebu Cymru o ran prinder sgiliau, ac rwy'n deall fod cyrff y sector cyhoeddus yn chwilio am sgiliau mewn marchnad lafur hynod gystadleuol. Mae sgiliau digidol wedi mynd yn gynyddol bwysig o ran cael gwaith o ansawdd uchel. Fe wyddom ni fod y rhai sy'n chwilio am waith sydd â sgiliau digidol yn ennill cyflogau uwch a bod swyddi sy'n gofyn am sgiliau digidol yn talu 29 y cant yn fwy na'r swyddi nad ydyn nhw'n gwneud hynny. Felly, fe fydd mynd i'r afael â'r bwlch sgiliau digidol yn hanfodol ar gyfer caniatáu pobl i ennill y sgiliau sydd eu hangen arnyn nhw ar gyfer gweithio mewn byd digidol, a sicrhau y gall pawb elwa ar y cyfleoedd y gall arloesi digidol a buddsoddi mewn seilwaith eu cynnig.

Yr wythnos diwethaf, fe gyhoeddodd Gweinidog yr Economi gynllun Llywodraeth Cymru ar gyfer cyflogadwyedd a sgiliau, ac nid oedd unrhyw sôn am y strategaeth ddigidol. Felly, efallai y gwnaiff y Dirprwy Weinidog ddweud wrthym ni sut y mae'r strategaeth hon yn gweithio ochr yn ochr â strategaethau ehangach Llywodraeth Cymru ynghylch cyflogadwyedd a sgiliau. Efallai y gwnaiff ddweud wrthym ni faint o gyllid sy'n cael ei ddyrannu i ddarparwyr sgiliau ledled Cymru i helpu i fynd i'r afael â'r bwlch sgiliau digidol. Dirprwy Lywydd, mae'n rhaid i ni fanteisio yn llawn ar botensial cyfan yr agenda ddigidol drwy fynd i'r afael â'r cyfraddau o allgáu digidol, a sicrhau bod pawb yn gallu manteisio ar y cyfleoedd a'r gwasanaethau a ddarperir gan dechnolegau digidol. Felly, rwy'n croesawu diweddariad Llywodraeth Cymru, ac yn edrych ymlaen at weithio gyda'r Dirprwy Weinidog i sicrhau bod cymunedau yn profi'r canlyniadau hynny ym mhob rhan o Gymru. 

Roedd y rheini'n set ardderchog a theg o gwestiynau, ond nid robot ydw i, felly nid oes unrhyw ffordd y gallaf i ateb yr holl fanylion yn yr amser sydd ar gael i mi. Byddwn i'n hapus iawn i anfon ateb cynhwysfawr i'r Aelod, i weithio drwy'r cwestiynau teg a heriol iawn hynny, ac rwyf i'n croesawu'r ysbryd y cawson nhw eu gofyn ynddo. Rwy'n credu eu bod nhw i gyd yn heriau da, ac rydym ni'n gwneud gwaith ar bob un ohonyn nhw. Os gallaf i wneud sylwadau ar un neu ddau yn unig, i ymateb yn yr amser sydd ar gael.

O ran y berthynas â Llywodraeth y DU, fel y dywedais i, cefais i gyfarfod da a gwresog iawn gyda'r Gweinidog Gwladol a'i huwch swyddogion yr wythnos diwethaf, a gyda'i rhagflaenydd a Gweinidogion eraill yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Felly, mae hwn yn un maes lle nad yw'n fater o drydan statig; rwy'n credu ei fod yn fyd-olwg gwirioneddol wahanol. Rydym ni'n credu na fydd y farchnad ar ei phen ei hun yn cyflawni ar y raddfa a'r cyflymder sy'n ofynnol ar gyfer cymunedau fel ei un ef, sy'n anoddach eu cyrraedd ac yn ddrutach i'w cyrraedd. Bydd y farchnad yn gwneud yr hyn y mae'r farchnad yn ei wneud yn dda—bydd yn cael ei henillion cyflymaf a mwyaf ar gyfer y cyfalaf a gaiff ei fuddsoddi. Caiff hynny ei wneud mewn ardaloedd trefol, ardaloedd lle'r ydym ni eisoes wedi ymdrin â methiant y farchnad drwy osod cysylltiad cyflym iawn. A'r tebygolrwydd yw, gyda model y farchnad, yw y byddan nhw'n eu gwasanaethu nhw'n fwy—byddan nhw'n darparu gwasanaethau cyflymach, gwell iddyn nhw, ac yn codi tâl arnyn nhw amdano, fel y gallan nhw gael elw cyflymach. Mae buddsoddi mewn ardaloedd gwledig—ac nid problem wledig yn unig ydyw, ond gadewch i ni eu galw nhw, ar gyfer heddiw, er mwyn bod yn gryno, yn 'ardaloedd anoddach eu cyrraedd'—yn arafach ac yn ddrutach ac yn dod ag elw arafach ar gyfalaf. Mae hynny'n rhesymegol o safbwynt y farchnad—dyna y mae cwmnïau preifat yn ei wneud. Ond nid yw hynny'n ddigon da i'r ardal hon. Nid yw hwn yn wasanaeth braf i'w gael, mae'n wasanaeth angenrheidiol, ac mae dibynnu ar y farchnad i'w wneud yn ddull diffygiol, yn ein barn ni.

Nid yw Llywodraeth y DU yn derbyn hynny, ac, i'r graddau y mae hi yn ei dderbyn, mae hi wedi rhoi mesurau ar waith, ond mesurau sy'n gweithredu'n rhy araf, a, hyd yn oed ar ôl iddyn nhw gael eu gorffen, bydd yn dal i adael rhannau sylweddol o Gymru heb wasanaeth digonol neu heb wasanaethu o gwbl. Dyna hanfod ein gwrthdaro â Llywodraeth y DU ar hyn. Rydym ni'n credu y dylai hyn gael ei drin fel gwasanaeth cyfleustodau craidd. Rydym ni'n ei gwneud yn ofynnol i Swyddfa'r Post—cwmni preifat—ddosbarthu llythyrau i bob fferm a phob eiddo, beth bynnag yw'r gost iddyn nhw. Nid ydym ni'n ymestyn y rhesymeg honno i ddarparwyr seilwaith digidol, ac, yn ein barn ni, dylem ni wneud hynny. Os ydych chi eisiau darparu seilwaith digidol yn y wlad hon, a chael contractau, dylech chi orfod darparu ar gyfer pob eiddo. Dyna'r gwahaniaeth sylfaenol ynghylch rhan y farchnad a rhan y wladwriaeth sydd gennym ni gyda Llywodraeth y DU. Er ei bod yn hyfryd clywed am £11 miliwn o gyllid yn llyfrgell Aberdaugleddau, nid yw hynny'n ateb. Mae'r mathau o symiau yr ydym ni'n sôn amdanyn nhw'n sylweddol uwch. Mae gwaith da'n cael ei wneud gennym ni, gan Lywodraeth y DU, gan y dinas-ranbarthau, ac yn y blaen, ond mae bwlch sylfaenol yma y mae angen ei wynebu ac y mae angen ymdrin ag ef.

Mae ei her ar sgiliau digidol yn un deg. Rwy'n credu bod sgiliau digidol yn anodd. Rwy'n falch o weld yn y cwricwlwm newydd fod gennym ni wasanaeth digidol fel un o'r cymwyseddau craidd, ond mae mater o hyder athrawon a sgiliau athrawon. Nid oes digon o ysgolion yn addysgu TGCh, nid oes digon o ddisgyblion yn gwneud TGAU, Safon Uwch, medrau uwch mewn cyfrifiadureg. Dyma'r sgiliau y mae angen i ni eu cael i sicrhau ein bod ni'n manteisio ar y cyfleoedd gwaith enfawr sydd ar gael—a soniodd yr Aelod am y cyflogau sydd ar gael. Mae prinder sgiliau enfawr. Rwy'n derbyn ei bwynt ef am y strategaeth cyflogadwyedd a sgiliau. Gwnaeth Gweinidog yr Economi a minnau sesiwn ar y cyd â swyddogion o bob rhan o'r Llywodraeth ryw fis yn ôl, gan edrych ar yr hyn yr oeddem ni'n ei wneud a sut yr oeddem ni'n cyflawni yn erbyn y strategaeth ddigidol, ac rwy'n credu ein bod ni'n derbyn bod mwy i'w wneud. Mae hyn yn rhywbeth y mae angen i ni ei wneud gyda'r partneriaethau sgiliau rhanbarthol, gyda'r sector addysg bellach, gyda'r sector ysgolion, i ni wneud yn well.

Yn olaf, o ran y pwynt am ymgysylltu â sectorau fel ffermio, fel y gwnes i sôn, mae wedi bod yn chwe blynedd ers i mi roi araith yn y Senedd am amaethyddiaeth fanwl. Rydym ni nawr wedi cyhoeddi map llwybr, archwiliad, o agritech a'r hyn sy'n digwydd yng Nghymru. Mae'n faes cyffrous iawn, gyda llawer o gyfleoedd economaidd, yn ogystal â manteision gwirioneddol i ffermwyr sy'n cael trafferth yn wyneb grymoedd economaidd i wella cynhyrchiant a lleihau eu heffaith ar fioamrywiaeth drwy ddefnyddio llai o wrtaith a llai o gemegion. Cefais i sgyrsiau da gydag Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ar y penwythnos, yn Llandudno, am y pwnc hefyd. Mae llawer mwy y mae angen i ni ei wneud—mae angen i ni gyflymu'r broses mewn gwirionedd. Mae llawer o ffermwyr yn ei gael; roedd yr NFU yn dangos eu apiau i mi ar eu ffonau, gyda phwysau eu gwartheg, gyda balchder mawr. Felly, mae lefel yno'n barod, ond mae cyfle o'r fath i wneud mwy, ac nid yw heb ei heriau. Gadewch i ni obeithio y gallwn ni fynd ar y daith honno gyda'n gilydd. Rwy'n croesawu'r sylwadau a'r cwestiynau y mae wedi'u gofyn.

Llefarydd Plaid Cymru, Delyth Jewell.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Weinidog, diolch eto am ddatganiad gwahanol nawr.

Mae gwasanaeth digidol yn cynnig cymaint o botensial, onid yw, o ran gwella bywydau pobl, cryfhau'r cysylltiadau rhwng pobl a phobl a gwasanaethau, a helpu busnesau i addasu, ond gall moderneiddio fel hyn hefyd olygu bod rhai pobl yn cael eu gadael ymhellach ac ymhellach ar ôl. Rwy'n gwybod mai un o'r prif ffactorau sy'n sbarduno'r strategaeth yw lleihau anghydraddoldeb—mae hynny eisoes yn cynnig yr hyn yr oedd Paul Davies yn ei ofyn—a gwyddom ni fod argaeledd band eang cyflym iawn a gwasanaethau symudol yng Nghymru, fel yr ydych chi eisoes newydd gydnabod, yn is na chyfartaledd y DU; ni all bron i 8,000 o safleoedd yng Nghymru gael gwasanaeth band eang boddhaol na chael gwasanaeth 4G dan do. Mae Ofcom wedi darganfod bod gormod o bobl nad ydynt yn ymwybodol o'r dewisiadau ar gyfer cysylltedd a allai fod ar gael iddyn nhw. Felly, a allwch chi amlinellu, os gwelwch yn dda, sut yr hoffech chi godi ymwybyddiaeth pobl o'r gwasanaethau sydd ar gael iddyn nhw, ond nad ydyn nhw, am ba reswm bynnag, yn eu defnyddio?

A allwch chi hefyd, os gwelwch yn dda, egluro sut y mae'r Llywodraeth yn cefnogi—mae hyn eisoes wedi codi yn yr hyn yr ydych chi wedi bod yn sôn amdano gyda Paul—pobl a allai fod yn fwy ymylol am lawer o resymau gwahanol dros ennill y sgiliau digidol hyn? Unwaith eto, gwn i fod hyn yn rhywbeth sydd eisoes wedi'i drafod yn gynharach. Rwy'n meddwl nid yn unig am gymunedau penodol—pobl hŷn, pobl ag anableddau, pobl nad oes ganddyn nhw hyder i ddefnyddio'r gwasanaethau ar-lein—oherwydd mae'n ymddangos bod y ddeuoliaeth hon bron yn wrthnysig y bydd pobl sy'n byw eu bywydau wedi'u hamgylchynu gan y posibiliadau hyn. Nid ydym ni'n sôn efallai am y bobl sy'n byw mewn ardaloedd gwledig lle mae'r posibiliadau wir y tu hwnt i'w cyrraedd, ond pobl a fyddai'n gallu manteisio ar dalu am bethau ar-lein, prynu tocynnau ar-lein, cadarnhau amseroedd bysiau ar-lein, gwneud bancio ar-lein, yr holl bethau gwahanol hyn, ond, am gyfuniad o wahanol resymau, nid ydyn nhw'n manteisio ar y cynnig hwnnw, ac felly mae'r gymuned o'u cwmpas yn cael mwy a mwy o gysylltiad, ond maen nhw, yn y canol, yn ymgysylltu yn llai ac yn llai. Rwy'n gwybod ei fod wir yn benbleth, ond, wrth i bethau fynd yn eu blaenau fwy a mwy, sut y byddech chi'n meddwl y gallwn ni sicrhau, i'r bobl sy'n cael eu gadael ar ôl, nad yw'r bwlch hwnnw'n mynd yn fwy byth?

Gweinidog, hoffwn i glywed eich barn hefyd am sut y byddai modd cryfhau'r rhyng-gysylltiad rhwng cymunedau yng Nghymru hefyd drwy hyn. Mae rhaniad digidol diamheuol rhwng cymunedau a Chaerdydd. Mewn dinasoedd eraill, rwy'n credu bod rhywbeth yn debyg i 93 y cant o ddarpariaeth llais ffôn symudol, ac mae hynny'n cymharu â dim ond 52 y cant mewn rhai ardaloedd gwledig. A ydych chi'n cytuno na ddylai mynediad i seilwaith digidol fod yn foethusrwydd, dylai fod yn anghenraid mewn bywyd modern? Rwy'n cytuno'n llwyr â'r hyn yr oeddech chi'n ei arddel o ran sut yr ydych chi'n ystyried y dylai safbwynt y wladwriaeth fod o ran cysylltu pobl yn ddigidol, fel y gwnawn ni gyda'r gwasanaeth post, oherwydd, fel yr hyn yr oeddwn i'n tynnu sylw ato o ran unigolion, mae'r un peth yn wir am gymunedau hefyd. Sut y mae modd defnyddio'r strategaeth i sicrhau bod y bwlch hwn yn mynd yn llai nid yn ehangach? 

Yn olaf, hoffwn i wybod mwy am sut y byddai modd defnyddio'r strategaeth hon fel offeryn i ymdrin ag unigrwydd ac ynysigrwydd, gan ddatblygu'r hyn sydd eisoes wedi'i ddweud. Mae cynifer o astudiaethau wedi dangos y gall unigrwydd arwain at drallod, straen emosiynol, ond hefyd salwch corfforol, fel clefyd y galon a gordewdra a phwysedd gwaed uchel. Mae cysylltedd digidol nid yn unig yn helpu pobl i gysylltu â gwasanaethau, fel gwasanaethau iechyd, wrth gwrs, ond hefyd â rhwydweithiau cymorth. Felly, sut y gallwn ni sicrhau y bydd y bobl sydd ei angen fwyaf yn gallu elwa ar yr hyn sydd ar gael? 

Rwy'n cytuno â hynny. Mae'r gagendor digidol yn wirioneddol. Gwnaethom ni ei weld yn ystod y pandemig ac mae'n gagendor cymhleth. Mae'n ymwneud â thlodi, mae'n ymwneud â chyfle i fanteisio ar offer, mae'n ymwneud â'r gallu i fforddio cysylltiad band eang, mae'n ymwneud â thlodi digidol a data. Nid yw hynny'n wahanol i unrhyw anghydraddoldeb arall sydd gennym ni yn ein cymdeithas. Mae'r patrwm yn debyg ac mae'n dal pobl yn ôl. Rwy'n credu i ni wneud pethau gwych yn ystod y pandemig, a gwnaeth ysgolion bethau gwych i sicrhau bod disgyblion yn cael offer, a'u bod wedi'u cysylltu a'u harneisio. Ond nid yw'n rhoi cyfle teg i bawb, a gwnaethom ni wario symiau sylweddol o arian ac ymdrech fawr i geisio lleddfu effaith yr anghydraddoldeb hwn. Rydym yn cael rhywfaint o effaith, ond ni allwn ni addasu'r hanfodion, mae'n ymddangos. Rydym ni wedi parhau i ariannu prosiect Cymunedau Digidol Cymru, sy'n cael ei gynnal gan Ganolfan Gydweithredol Cymru, ac, fel y gwnes i sôn amdani, mae'r ganolfan gwasanaethau cyhoeddus ddigidol yn comisiynu ymchwil i safonau byw ddigidol ofynnol i Gymru, sy'n sylfaen dystiolaeth hanfodol, rwy'n meddwl, er mwyn deall, unwaith eto, yn seiliedig ar ymchwil defnyddwyr ac anghenion defnyddwyr, sut y gallwn ni wneud yn well. 

O ran y cwestiwn am bobl yn cael cyfle i fanteisio ar wasanaethau ac yn cael eu gadael ar ôl a defnydd, dyna pam mae'r egwyddor o anghenion defnyddwyr mor hanfodol. Os ydym ni'n cynllunio gwasanaeth o amgylch anghenion defnyddwyr, ein problem ni yw'r ffaith efallai nad yw defnyddiwr ar-lein nid eu problem nhw, oherwydd bydd gwasanaeth sydd wedi'i gynllunio o amgylch anghenion defnyddwyr hefyd yn dyfeisio ffordd o gyrraedd y bobl hynny. Ni fydd yn cymryd yn ganiataol eu bod yn ddigidol. Felly, gwyddoch chi, nid yw polisi digidol yn ymwneud â hynny—. Fel y dywedais i, nid yw'n ymwneud â chyfarpar, mae'n ymwneud â diwylliant. Felly, bydd gwasanaethau cyhoeddus sydd wedi'u cynllunio'n briodol o amgylch anghenion defnyddwyr yn dod o hyd i ffordd o gyrraedd pobl nad ydyn wedi'u cysylltu, yn ogystal â rhoi gwasanaeth greddfol o un pen i'r llall, i'r rhai sydd wedi eu cysylltu. Mae'n ddull system gyfan, a dyna pam mae'n hanfodol, yn y safonau gwasanaeth digidol a gafodd eu gosod gennym ni ac yn yr hyfforddiant arweinyddiaeth yr ydym ni'n ei gynnig, fod arweinwyr a phawb yn y system yn deall bod gwasanaethau wedi'u cynllunio ar gyfer defnyddwyr—nid ydyn nhw wedi'u cynllunio er hwylustod y system. A dyna sy'n gyffrous yn fy marn i am yr agenda diwygio digidol—mae'n caniatáu i ni herio'r ffordd y mae gwasanaethau cyhoeddus yn gweithio ac yn cael eu cynllunio a'u gweithredu, gan ddefnyddio gwasanaethau digidol i'w hailganolbwyntio ar y person yn y rheng flaen y maen nhw ar ei gyfer. A bydd y person yn y rheng flaen y maen nhw ar ei gyfer yn wahanol. Felly, dylai'r ffordd yr ydym ni'n darparu gwasanaethau fod yn wahanol ac yn bwrpasol.

Rwy'n croesawu'r wybodaeth ddiweddaraf heddiw gan y Dirprwy Weinidog. Mae digon y gallwn ni i siarad amdano y prynhawn yma, ond wnaf i ddim profi amynedd y Llywydd, a gobeithio y gall y Gweinidog a minnau gydweithio yn y maes hwn yn adeiladol yn y dyfodol. Ond os caf i, os gallaf i godi un pwynt penodol yn eich datganiad heddiw, ac mae hynny'n ymwneud â seiberddiogelwch, oherwydd mae'n wir bod arbenigwyr yn rhybuddio bod risg uwch nawr o ymosodiadau seiber yn sgil ymosodiad Rwsia ar Wcráin, ac mae'n bosibl y bydd y troseddwr rhyfel, Putin, a'i gyfundrefn yn cyfeirio ymosodiadau seiber tuag at y Deyrnas Unedig a gwledydd eraill NATO. Ond mae hefyd yn wir y gallai'r ymosodiadau seiber sy'n cael eu cynnal ar Wcráin ar hyn o bryd ledaenu canlyniadau niweidiol y tu hwnt i'w ffiniau. Felly, a gaf i ofyn i chi, Gweinidog, pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i annog nid yn unig busnesau ond cyrff y sector cyhoeddus ledled Cymru i sicrhau eu bod yn gwbl barod i wrthsefyll y bygythiad presennol a difrifol iawn hwn?

Diolch. Rwy'n credu bod hwnnw'n gwestiwn amserol iawn. Nid oes amheuaeth nad ydym ni'n gweld mwy o weithgarwch ar y ffrynt seiber-ymosodiad. Yn sicr, fel gweithredwyr y wladwriaeth, mae hyn yn rhywbeth y mae Llywodraeth y DU—ac rydym ni yn gweithio'n agos gyda nhw—yn ei gymryd o ddifrif ac yn gwneud llawer iawn yn ei gylch. Ac fel y gallwch chi ddychmygu, mae'n well ganddyn nhw ei gadw'n gyfrinachol yr union beth y maen nhw'n ei wneud, ond mae hwn yn fater difrifol iawn ar lefel y wladwriaeth.

O ran gwasanaethau cyhoeddus a lefel busnes yng Nghymru, nid wyf i'n credu bod digon o ymwybyddiaeth ymhlith sefydliadau o'r bygythiad o aflonyddwch a niwed i'w sefydliad a'u defnyddwyr y mae'r bygythiad seiber yn ei achosi. Felly, yn ôl at yr hyn yr oeddem ni'n ei drafod yn gynharach—lefel y ddealltwriaeth o beth yw gwasanaeth digidol a'r hyn y gallan nhw fod yn ei wneud yn ei gylch—mae nawr yn risg allweddol i bob sefydliad, a dylai gael ei arwain ar lefel uwch. Felly, mae angen i bob prif weithredwr neu reolwr gyfarwyddwr fod yn gofyn y cwestiwn iddyn nhw a'u systemau, 'A oes gennym ni'r pethau sylfaenol yn iawn? A ydym ni'n gwneud y gwiriadau syml i gadarnhau? A oes gennym ni ddiogelwch cyfrinair ar waith?' Ac mae llu o adnoddau ar gael. Mae gan y ganolfan seibrddiogelwch sy'n cael ei chynnal gan Lywodraeth y DU ar ei gwefan amrywiaeth eang o offer digidol am ddim i fynd atyn nhw y gall busnesau a sefydliadau wneud i gynnal prawf cadarnhau syml arnyn nhw. Felly, mae angen iddyn nhw sicrhau bod ganddyn nhw'r hawl sylfaenol, bod ganddyn nhw'r prosesau rheoli digwyddiadau ar waith, a bod y rheolaethau sylfaenol hynny'n cael eu hystyried a'u gweithredu. Rydym ni mewn oes newydd. Mae llawer o ddata'n cael ei rannu a'i ledaenu. Mae llawer o'n systemau yr ydym ni'n dibynnu arnyn nhw'n sylfaenol ar gyfer yr hyn yr ydym ni'n ei wneud, ac maen nhw i gyd yn agored i chwalfa ac ymosodiad. Mae angen i ni ei gymryd o ddifrif. Rwy'n credu bod hwn yn un o'r pethau yr ydym ni'n codi ymwybyddiaeth ohono—yr agenda hon—busnes arferol yw hyn nawr, mae hyn yn brif ffrwd, ac mae angen i bob arweinydd ei gymryd o ddifrif.

Ac yn olaf, Rhun ap Iorwerth.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar yr agenda ddigidol yng Nghymru, dwi'n croesawu'r diweddariad yma gan y Gweinidog heddiw yma. Dwi'n edrych ymlaen hefyd i glywed y diweddariad y mae'n bwriadu ei gyhoeddi yn fuan ar y cynllun delifro ar gyfer digidol. Dwi'n ddiolchgar, a dweud y gwir, ac mae'n bwysig rhoi hyn ar y cofnod, am arweiniad y Gweinidog yn y maes yma. Mae o'n faes dwi'n gwybod y mae ganddo fo wir ddiddordeb personol yn ei yrru ymlaen, ac yn hynny o beth dwi'n gwybod y bydd yntau'n rhwystredig, fel finnau, efo'r ffaith bod hwn yn faes mae Llywodraethau dros y blynyddoedd wedi llusgo eu traed arno fo.

Mae'n iawn, dwi'n meddwl, i sôn am yr angen am newid diwylliant yn fan hyn. Mae'n sicr yn wir o fewn y Llywodraeth hefyd. Mi oedd hi'n ffres iawn clywed y Gweinidog iechyd yn cyfaddef yn reit agored yn fan hyn wrthyf i, wrth i fi bwyso am gyflymu'r broses o gyflwyno presgripsiynau electronig, ei bod hi wedi dychryn o sylweddoli pa mor araf oedd pethau wedi symud hyd at ei phenodiad hi yn y maes yma.

Felly, oes, mae angen creu y cyffro yna o fewn ac ar draws y Llywodraeth, yn ogystal ag o fewn y cyrff newydd sydd wedi cael eu sefydlu er mwyn gyrru'r agenda yma yn ei blaen, yn benodol, felly. Ond os oes yna un peth dŷn ni wedi'i ddysgu o fewn y grŵp trawsbleidiol, y diffyg sgiliau ydy hynny. Mae hynny wedi cael ei gyfeirio ato fo gan y Gweinidog. Mae ffigurau a rannwyd efo fi ynglŷn â nifer yr athrawon gychwynnodd gwrs ymarfer dysgu uwchradd yn canolbwyntio ar IT ar gyfer y flwyddyn addysg ddiwethaf yn dweud wrthym ni mai'r cyfanswm oedd 10, ac mae hynny yn dangos inni beth ydy maint y broblem. 

Felly, fy nghwestiwn i, yn syml iawn: er bod y Gweinidog wedi cyfeirio at y ffaith, ydy, mae hon yn agenda bwysig a'i fod o eisiau gwthio pethau yn eu blaen, gaf i flas o'r hyn mae'r Llywodraeth yn trio gwneud i 'fast-track-io', rŵan, y cynnydd yma yn yr athrawon sydd yn gallu plannu'r hadyn digidol yna yn ein disgyblion ni, er mwyn iddyn nhw, mewn niferoedd llawer, lawer mwy, fynd ymlaen i yrfaoedd yn y maes digidol?

Wel, diolch i chi am y sylwadau, ac rwy'n diolch iddo ef am ymgymryd â'r swyddogaeth gyda'r grŵp trawsbleidiol. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn bod yna grŵp trawsbleidiol, ac mae'n parhau i ddwyn i gyfrif.

Un o'r problemau gyda'r agenda hon yw ei fod yn cael ei ystyried yn agenda dechnegol. Soniodd ef am fy niddordeb personol i ynddo. Nid wyf i'n gwybod dim am bethau digidol. Nid wyf i'n gwybod dim am dechnoleg. Nid wyf i'n dod at hyn o safbwynt cyfrifiadurol. Rwy’n dod at hyn o safbwynt methiant polisi cyhoeddus. Mae hi wedi bod yn gwbl glir i mi ers amser maith nad ydym ni'n perfformio ar y lefel y mae angen i ni fod arni, yn gyffredinol ar yr agenda hon, ac mae ganddo ganlyniadau i fywydau pobl. Ac mae cyfleoedd yr ydym ni'n eu colli ar gyfer sgiliau a ffyniant o'i wneud hefyd. Felly, rwy'n credu ei bod yn bwysig i Aelodau, nad ydyn nhw efallai'n ystyried pethau digidol yn rhywbeth sy'n fusnes iddyn nhw, i ailystyried, oherwydd eu busnes nhw ydyw, ac nid oes angen iddo ymwneud â deall manylion technegol y peth, hyd yn oed os mai dim ond deall y cyfleoedd a gofyn rhai cwestiynau ydyw. Felly, rwy'n credu bod y rhan—. Rwy'n awyddus iawn i weithio gyda'r grŵp trawsbleidiol mewn ffordd agored iawn, i fod yn onest am ein diffygion, a derbyn yr her o symud yn gyflymach. Ac rwy'n credu, fel y dywedais i yn yr ymateb i'r datganiad, fod sgiliau digidol yn faes lle'r ydym ni'n gwneud rhai pethau da yn ei gylch, ac mae gennym ni gynlluniau ar gyfer mwy, ond mae'r sgil a'r cyflymder yn her i ni, ac mae hi yn ôl at y pwynt diwylliannol hwnnw ynghylch dealltwriaeth cymdeithas gyfan o sut yr ydym ni'n symud gyda'n gilydd yn gyflym ar y daith hon. 

Soniodd ef am enghraifft y presgripsiwn electronig a cofnodion cleifion. Mae'n un o'r pethau hynny lle mae pobl yn cael sioc pan fyddan nhw'n darganfod nad oes un. Maen nhw'n credu, oherwydd y ffordd y maen nhw'n defnyddio gwasanaethau preifat—. Wyddoch chi, rydych chi'n mynd ar Amazon ac rydych chi'n cael profiad digidol o un pen i'r llall ac mae'n hynod effeithlon ac yn gyflym iawn, ac yna rydych chi'n defnyddio gwasanaethau cyhoeddus, yn adnewyddu eich cerdyn llyfrgell neu'n archebu'ch gwersi nofio, ac mae'n brofiad gwahanol iawn. Ac rwy'n credu mai dyna pam mae Rebecca Evans a minnau—roeddwn i'n falch o'i gweld hi yn ei lle hi—wedi gwneud llawer o waith gyda'n gilydd i sicrhau bod y ganolfan ddigidol hon ar waith—Rebecca yn ei swydd fel Gweinidog cyllid ond hefyd yn flaenorol fel arweinydd digidol hefyd. Mae hyn wedi bod yn dipyn o weithio gyda'n gilydd o ran cyrraedd y sefyllfa hon heddiw, oherwydd rydym ni'n cydnabod yr angen i wneud hynny. Felly mae'r,—. Rwy'n credu—. Maddeuwch i mi, rwyf i'n ceisio cofio gweddill y cwestiwn—

Cyflymu sgiliau.

Ie, rwy'n credu ei fod yn faes y mae angen i ni wneud yn well ynddo. Nid oes gen i’r atebion heddiw. Mae'n faes sy'n agored i niwed. Fel y dywedais i, cynhaliodd Vaughan Gething a minnau sesiwn ar y cyd â swyddogion arno nid mis yn ôl. Byddwn i'n hapus i ysgrifennu ato ef a'r grŵp trawsbleidiol, yn nodi'r hyn yr ydym ni'n ei wneud, ac rwy'n hapus i gael sgwrs agored gyda nhw am rai syniadau ymarferol ynghylch sut y gallem ni ei wneud yn well.

Un o egwyddorion allweddol dylunio gwasanaethau digidol yw bod yn agored a chyhoeddi fersiynau, ac mae hynny'n golygu cyhoeddi rhywbeth cystal ag y gallwn ni ei gael, nid aros am y perffaith, ei dreialu mewn bywyd bob dydd, cymryd adborth byw gan ddefnyddwyr, a bod yn barod i'w newid yn gyflym a mynd ymlaen at y lefel nesaf. Ac rwy'n credu pe bai gennym ni ychydig mwy o ddefnydd o fersiynau a'r agwedd agored honno mewn polisi cyhoeddus fel yr ydym ni'n ei ddisgwyl o ddyluniad gwasanaethau digidol, rwy'n credu y byddem ni i gyd mewn sefyllfa llawer gwell oherwydd hynny.

Diolch i'r Dirprwy Weinidog.