2. Cwestiynau i’r Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad – Senedd Cymru ar 16 Mawrth 2022.
6. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ar ei phwerau mewn perthynas ag ehangu pwll glo Aberpergwm? OQ57782
Diolch am y cwestiwn. Mae adran 26A o Ddeddf y Diwydiant Glo 1994 yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru gymeradwyo awdurdodiadau cloddio a gyhoeddwyd gan yr Awdurdod Glo cyn iddynt ddod yn weithredol. Cafodd pwll glo Aberpergwm ei awdurdodiad cyfreithlon cyn i'r pwerau gael eu cyflwyno yn 2018. Ni châi Gweinidogion Cymru ymyrryd yn y broses drwyddedu.
Diolch am eich ymateb.
Rydym i gyd eisiau cadw glo yn y ddaear. Mae grŵp ymchwil Global Energy Monitor yn amcangyfrif y gallai'r pwll glo hwn, un o ffynonellau mwyaf Ewrop o'r math o lo carreg carbon trwm a ddefnyddir i wneud dur, ryddhau 100 miliwn tunnell o garbon deuocsid dros y cyfnod hwnnw. Rwy'n deall mai asesiad Llywodraeth Cymru yw bod y drwydded wedi'i rhoi dan amod yn 2016 a bod hynny felly yn rhagflaenu'r pwerau a roddwyd i Weinidogion Cymru yn Neddf Cymru 2017. Ni chafodd caniatâd cynllunio ar gyfer yr estyniad ei gadarnhau gan Gyngor Castell-nedd Port Talbot tan fis Medi 2018, bum mis ar ôl i'r darpariaethau yn Neddf Cymru ddod i rym. Ar 10 Ionawr eleni, dywedodd yr Awdurdod Glo wrth Lywodraeth Cymru na fydd Gweinidogion Cymru yn gwneud penderfyniad yn yr achos hwn. A dyma'r darn hollbwysig: dywedodd yr Awdurdod Glo, o dan Ddeddf Cymru 2017, pe bai Gweinidogion Cymru wedi eu cyfarwyddo i beidio â thrwyddedu'r gwaith o ehangu'r pwll glo, na fyddent wedi gallu rhoi trwydded lawn i'r gweithredwr. Felly, a gaf fi ofyn i chi pa gyngor y byddwch yn ei roi i Weinidogion yn awr ynghylch gwrthwynebu'r cais i ehangu pwll glo Aberpergwm? Diolch yn fawr iawn.
Wel, diolch am y cwestiwn atodol. Nid yw darpariaeth adran 26A, a gyflwynwyd drwy gyfrwng Deddf Cymru 2017, yn rhoi pwerau trwyddedu glo llawn i Weinidogion Cymru. Yr Awdurdod Glo yw'r awdurdod trwyddedu ar gyfer y DU o hyd. Mae adran 26A yn bŵer i gymeradwyo gweithgareddau cloddio a awdurdodwyd o dan drwydded a roddwyd gan yr Awdurdod Glo. Felly, nid oes gennym bwerau i wneud penderfyniad yn yr achos hwn, gan fod y drwydded yn rhagflaenu'r pŵer adran 26A. A dim ond gweithredu awdurdodiad a roddwyd eisoes gan yr Awdurdod Glo yn 2013 a wnaeth gweithredwr y pwll glo. Felly, roedd y penderfyniad i gyhoeddi hysbysiad yn cyflawni amodau a oedd yn y drwydded yn barod yn fater i'r Awdurdod Glo ei ystyried yn unol â'r dyletswyddau a osodwyd arno gan Ddeddf y Diwydiant Glo 1994.
Y broblem sylfaenol yw bod yna Awdurdod Glo sydd â dyletswydd i gynnal diwydiant glofaol yn y DU. Felly, rydym wedi bod yn galw ar Lywodraeth y DU i newid y ddyletswydd hon yn Neddf y diwydiant glo i adlewyrchu'r argyfwng hinsawdd. Felly, er nad oeddem yn gallu ymyrryd yn yr achos hwn, mae ein polisi'n glir: rydym eisiau rhoi diwedd mewn dull wedi'i reoli ar gloddio a defnyddio glo ar gyfer llosgi thermol. Rydym wedi ymrwymo i weithio gyda'r diwydiant cloddio am danwydd ffosil ar y newid i fodelau busnes sy'n gynaliadwy yn hirdymor ac sy'n cefnogi datgarboneiddio.
Diolch, Cwnsler Cyffredinol.