1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y ffaith bod Ysbyty Athrofaol y Faenor wedi datgan rhybudd du neithiwr? TQ615

Yng ngoleuni pwysau eithriadol ac er gwaethaf ymdrechion i sefydlogi eu gwasanaethau, cyhoeddodd Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan ddigwyddiad parhad busnes yn Ysbyty Athrofaol y Faenor ar brynhawn 29 Mawrth. Dyma’r lefel uwchgyfeirio uchaf sydd ar gael, ac mae’n dangos yn glir y pwysau difrifol y mae ein gwasanaethau iechyd a gofal yn ei wynebu.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Mae’r ffaith bod ysbyty mawr yn datgan rhybudd du ar noson yn ystod yr wythnos, wrth gwrs, yn dangos nad yw’r GIG yng Nghymru yn barod i gefnogi’r rheini sydd ei angen fwyaf. Rwy'n arbennig o bryderus, wrth gwrs, am y staff yn yr ysbyty, sydd o dan bwysau sylweddol ac sy'n teimlo eu bod hwy eu hunain wedi cael cam, rwy'n siŵr. Hoffwn wybod, Weinidog, am yr asesiad brys a wnaethoch o’r rhybudd du yn adran ddamweiniau ac achosion brys ysbyty'r Faenor. Roedd yr ysbyty i fod yn ysbyty blaenllaw, wrth gwrs, ac fe’i hagorwyd yn gynnar. Felly, hoffwn ofyn am eich asesiad chi ynglŷn ag a oedd agor yr ysbyty’n gynnar yn benderfyniad cywir ai peidio. Mae prinder staff wedi bod yn broblem barhaus ac enfawr yn yr ysbyty ers iddo agor. Ceir adroddiadau parhaus o brinder staff ers i'r ysbyty agor gyntaf. Felly, a gaf fi ofyn i chi, Weinidog, a welsoch chi hyn yn dod, a pha gymorth y gallwch ei gynnig yn awr? Beth yw eich cynllun i gefnogi’r ysbyty, ac yn benodol, i gefnogi’r gweithlu sydd o dan gymaint o bwysau yn yr ysbyty?

Diolch yn fawr iawn. Mae sefyllfa anodd—hynod o anodd—yn wynebu nid yn unig bwrdd iechyd Aneurin Bevan ond byrddau iechyd ledled Cymru gyfan ar hyn o bryd. Rydym bob amser wedi bod yn agored ynglŷn â'r heriau y mae GIG Cymru ac adrannau brys yn eu hwynebu, ac maent o dan bwysau nas gwelwyd ei debyg drwy gydol y pandemig. Nid yw cyfraddau COVID erioed wedi bod yn uwch yn ein cymunedau. Mae gennym 1,468 o bobl yn yr ysbyty gyda COVID. Dyna'r nifer mwyaf mewn blwyddyn. Yn y chwe wythnos diwethaf, rydym wedi bod ar y lefel uchaf o welyau llawn yn y GIG ers dechrau'r pandemig. Mae gennym 900 yn rhagor o gleifion yn yr ysbyty heddiw nag a oedd gennym flwyddyn yn ôl. A oedd hi'n iawn agor yr ysbyty'n gynnar? Oedd wrth gwrs ei bod, oherwydd dychmygwch pe na baem wedi gwneud hynny. Roedd angen y gwelyau hynny arnom. Nid yw hon yn sefyllfa sy’n unigryw i Gymru, ond mae’n gwbl amlwg fod hwn yn bwysau sy’n wynebu pobl ledled y Deyrnas Unedig hefyd.

Un mater yr ydym yn gorfod mynd i'r afael ag ef yw'r ffaith bod niferoedd uchel iawn o gleifion yn barod i gael eu rhyddhau o'r ysbyty ond nid ydynt yn gallu gwneud hynny oherwydd breuder ein gwasanaethau gofal. Gwn fod y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol yn gweithio’n anhygoel o galed i sicrhau ein bod yn cael gwell llif drwy ein systemau. Y gwir amdani yw bod gennym, ym mwrdd Aneurin Bevan, oddeutu 270 o gleifion sy’n barod i adael, ond mae wedi bod yn amhosibl i lawer ohonynt adael gan fod 70 o’n cartrefi gofal ym mwrdd Aneurin Bevan wedi cau oherwydd COVID. A allwch chi baratoi ar gyfer y mathau hynny o bethau? Rydym wedi bod yn ceisio paratoi, ond rydym mewn sefyllfa hynod o anodd ar hyn o bryd a chredaf ei bod yn gwbl briodol inni ddeall y math o bwysau sydd ar ein staff. Ac ar ben hynny, gadewch inni feddwl am y staff, oherwydd mewn gwirionedd, mae llawer ohonynt hwythau'n dal COVID hefyd, sy'n amlwg yn cynyddu'r pwysau hyd yn oed yn fwy ar y rheini sydd ar ôl yn yr ysbytai.

Diolch, Weinidog, am eich ateb hyd yn hyn.

Yn ystod fy nghymorthfeydd stryd niferus ar draws y rhanbarth, cwyn gyffredin fu’r gwasanaeth y mae cleifion wedi’i gael yn ysbyty'r Faenor. Mae hyn wedi bod yn wir ar draws y rhanbarth. Ymddengys bod pobl yn cael anawsterau i gyrraedd safleoedd, diffyg trafnidiaeth gyhoeddus ddigonol, a’r amseroedd aros hir i gael eu gweld pan fyddant yn cyrraedd yno yn y pen draw. Mae pethau’n amlwg wedi mynd o ddrwg i waeth yn ystod y dyddiau diwethaf. Mae cael cyfleuster newydd sbon yn un peth, ond onid yw hanes byr ysbyty'r Faenor yn dangos nad yw ysbyty newydd yn ddim heb ei staff? Cryfder mwyaf y GIG yw ei bobl, ac rydym mewn perygl o’u gorfodi allan o’r sector oni bai ein bod yn gwella eu hamodau gwaith. Rydym hefyd yn peryglu iechyd cleifion pan gyrhaeddir pwynt o argyfwng fel hyn. Pa wersi sydd wedi’u dysgu o agor ysbyty'r Faenor, a pha gynlluniau sydd ar waith i roi’r ysbyty ar sylfaen iachach? Mae'n rhaid unioni’r sefyllfa hon cyn gynted â phosibl, er lles y cleifion a’r staff. Diolch yn fawr.

Diolch yn fawr. Wrth gwrs, roedd gwersi i’w dysgu o agor ysbyty'r Faenor. Fe wnaethom ei agor oherwydd, a dweud y gwir, roeddem yng nghanol pandemig, ac roeddem angen yr holl gymorth y gallem ei gael. Felly, dyna oedd y peth iawn i'w wneud yn bendant, ond yn amlwg, golygodd na chawsom amser i wneud y paratoadau y byddem wedi'u gwneud pe na baem yn y sefyllfa honno. Rwy'n falch iawn o ddweud bod Coleg Brenhinol y Meddygon wedi ymweld ag Ysbyty Athrofaol y Faenor beth amser yn ôl. Roeddent yn eithaf beirniadol, a bod yn onest, o’r gwasanaethau yno, ond maent bellach wedi llunio adolygiad dilynol a gyhoeddwyd heddiw, ac maent yn cymeradwyo llawer o’r camau gweithredu a gyflawnwyd gan y bwrdd iechyd. Felly, rwy’n falch iawn o weld hynny.

Beth arall y gallwn ei wneud i helpu? Wel, a dweud y gwir, gall pob un ohonom fod o gymorth o dan yr amgylchiadau hyn. Rydym mewn sefyllfa lle mae angen i bob un ohonom weld a oes unrhyw beth arall y gallwn ei wneud fel dinasyddion. Ein blaenoriaeth, wrth gwrs, yw sicrhau bod gwasanaethau gofal iechyd yn cael eu darparu’n ddiogel ac yn effeithlon i bawb, ond hoffwn apelio ar aelodau’r cyhoedd: os gallwch helpu gyda rhyddhau aelodau o'ch teulu o’r ysbyty os ydynt yn barod i gael eu rhyddhau, dewch i'n helpu i'w rhyddhau o'r ysbyty a rhoi'r gefnogaeth honno iddynt, fel y gallwn gael mwy o achosion brys i mewn i'r ysbyty ar yr adeg anodd hon.

Diolch am eich ymatebion, Weinidog. Mae'n bwysig ein bod yn cydnabod yr hyn sy'n digwydd yn ysbyty'r Faenor, yn hytrach na gwrando ar sïon. Cafwyd rhai llwyddiannau sylweddol yn sgil canoli gwasanaethau yn ysbyty'r Faenor, ac rwyf wedi siarad ag etholwyr dros yr wythnos ddiwethaf sydd wedi cael triniaethau rhagorol ac sydd wedi cael lefelau gwych o ofal yn ysbyty'r Faenor. Credaf ei bod yn bwysig inni gydnabod hynny a chydnabod y gwaith caled sy’n mynd rhagddo yn ysbyty'r Faenor a’r ysbytai eraill yn rhwydwaith Aneurin Bevan.

Weinidog, y materion rwy'n ymdrin â hwy yw’r materion rwyf wedi’u dwyn i’ch sylw eisoes dros yr ychydig wythnosau diwethaf, sy’n ymwneud â gofal heb ei drefnu, sy’n ymwneud â mynediad brys, ac mae’r materion hynny’n faterion real iawn. Mae problem gyda gallu ysbyty’r Faenor i ymdopi â’r pwysau sydd arno, ac mae problem sylweddol lle nad yw rhai cleifion agored iawn i niwed weithiau wedi cael y driniaeth sydd ei hangen arnynt ar frys. Tynnais eich sylw at sefyllfa etholwr yr wythnos diwethaf, lle na chafodd y driniaeth yr oedd ei hangen, sef galw brys mewn perthynas â chanser. Felly, mae angen inni edrych ar realiti’r hyn sy’n digwydd yn ysbyty'r Faenor a mynd i'r afael â’r problemau go iawn.

Weinidog, a oes modd i Lywodraeth Cymru ddarparu adnoddau i fwrdd iechyd Aneurin Bevan, neu weithio gyda’r bwrdd iechyd, i’w galluogi i oresgyn y problemau yr ydych wedi’u disgrifio ac y mae pob un ohonom yn gyfarwydd â hwy, a fydd yn eu galluogi i ymdopi â’r pwysau presennol, i’w galluogi i adeiladu’r math o wasanaethau cynaliadwy sydd eu hangen arnom yn yr ysbyty ac yn y rhwydwaith o ysbytai, ond hefyd i sicrhau bod y gwahanol fyrddau iechyd sy’n darparu gwasanaethau i bobl ym Mlaenau Gwent yn siarad â'i gilydd, er mwyn sicrhau, pan eir â chlaf, er enghraifft, i Ysbyty’r Tywysog Siarl, fod eu cynllun triniaeth yn cael eu cydnabod gan staff yn Ysbyty’r Tywysog Siarl, a’u bod yn gallu cael y driniaeth sydd ei hangen arnynt?

Fel eraill yn y Siambr y prynhawn yma, credaf y dylai pob un ohonom dalu teyrnged i'r gwaith caled y mae staff yn ysbyty'r Faenor yn ei wneud o dan y pwysau mwyaf eithriadol y mae’r Gweinidog eisoes wedi’i ddisgrifio. Fel gwleidyddion, credaf mai'r hyn y mae angen i ni ei wneud yw sicrhau ein bod yn rhoi’r strwythurau ar waith sy’n ofynnol i gefnogi’r aelodau staff hynny, i gefnogi’r gwasanaethau hynny, ac i ddarparu’r driniaeth sydd ei hangen ar bobl ar yr adeg y maent ei hangen.

Diolch yn fawr, Alun. Credaf eich bod yn llygad eich lle, mae'n bwysig nad ydym yn gweithredu ar sail sïon yn unig, ond mae llawer o brofiadau cleifion unigol yn dorcalonnus a bod yn onest. Cefais e-byst dros y penwythnos gan bobl a oedd yn anobeithio am eu bod wedi bod yn aros am oriau maith.

Rydym mewn sefyllfa eithafol ar hyn o bryd. Rwy’n hyderus na fyddwn yn parhau i fod yn y sefyllfa hon, ond dyna lle'r ydym arni ar hyn o bryd. Credaf ei bod yn wirioneddol bwysig i bobl ddeall bod y GIG yn dal i fod ar agor ac yn weithredol. Rydym yn gweld 200,000 o gleifion y mis o hyd, fel cleifion allanol. Credaf ei bod yn bwysig ymateb i'r ffaith hefyd fod Coleg Brenhinol y Meddygon yn dweud bod pethau'n gwella. Y broblem yw ein bod yn y sefyllfaoedd hynod anodd hyn ar hyn o bryd.

Mae'r llif yn rhan o'r broblem. Sut y gall pobl gael eu derbyn i adrannau damweiniau ac achosion brys os yw'r holl welyau'n llawn? Fel y clywsoch, oherwydd y sefyllfa gyda chael pobl allan o ysbytai am fod cartrefi gofal ar gau, mae hynny’n creu problem wirioneddol i ni. Mae’n anodd iawn gwybod beth i'w wneud o dan yr amgylchiadau hynny, a dyna pam ein bod yn galw ar bobl i ddod i nôl eu hanwyliaid o’r ysbyty a gofalu amdanynt os gallant, fel y gallwn eu cael allan o’r ysbyty, a gallwn helpu i gefnogi aelodau eraill o'u teulu a allai fod angen triniaeth ar fwy o frys hefyd.

Rydym wedi rhoi cymorth ychwanegol sylweddol i’r gwasanaeth ambiwlans. Rydym wedi recriwtio cannoedd o bobl newydd i'n gwasanaeth. Rydym wedi rhoi £250 miliwn yn ychwanegol i leddfu pwysau y llynedd. Rydym yn rhoi £170 miliwn o gyllid ychwanegol yn y flwyddyn ariannol nesaf. Ac mewn gwirionedd, rydym—. Mae bwrdd Aneurin Bevan yn dweud yn gwbl glir eu bod, o dan yr amgylchiadau eithafol hyn, yn dargyfeirio cleifion ac yn helpu cleifion i fynd i fyrddau iechyd eraill nad ydynt, efallai, o dan yr un pwysau.

Yn ôl yn yr hydref pan euthum yn sâl, treuliais 22 awr mewn adran ddamweiniau ac achosion brys, ac rwy'n gwbl ymwybodol o'r pwysau sydd ar staff, ond hefyd yr anobaith y mae cleifion yn ei deimlo. Byddwn yn ddiolchgar iawn i gael gwybod gan y Gweinidog beth yw'r cymarebau staffio yn yr adran ddamweiniau ac achosion brys yn ysbyty'r Faenor, ac os nad yw’r wybodaeth honno ganddi, a allai ddarparu hynny ar ffurf llythyr y gellid ei roi yn y llyfrgell? Ac yn bwysig, ar y cymarebau staff hynny, faint sy'n staff craidd a faint sy'n staff banc? Oherwydd yr un peth a ddaeth yn amlwg i mi yn yr adran ddamweiniau ac achosion brys y bûm ynddi am gyfnod sylweddol o amser oedd fod llawer o staff banc yno nad oeddent yn gyfarwydd â’r lleoliadau a’r gweithdrefnau yr oedd angen i’r adran honno eu defnyddio o ddydd i ddydd, ac roedd hynny'n achosi llawer o broblemau wrth ryddhau cleifion a chyda llif cleifion y cyfeiriodd y Gweinidog ato. Felly, a wnaiff hi ddarparu'r wybodaeth honno, gan dderbyn, os nad yw ganddi heddiw, y gallai ei rhoi yn y llyfrgell a gallai pob un ohonom ei gweld?

Yn sicr. A na, nid yw'r wybodaeth benodol gennyf, ond yn amlwg, rwy'n fwy na pharod i edrych ar hynny. Ceir problemau bob amser gyda phwysau yn yr ysbyty, ac os yw pobl gartref yn sâl, yn amlwg—ac mae llawer o bobl gartref yn sâl; mae pob un ohonom yn adnabod rhywun sydd â COVID ar hyn o bryd—yn amlwg, mae’n effeithio ar staff ysbytai hefyd, a dyna pam fod yn rhaid ichi ddibynnu wedyn ar y staff banc hynny.

Yr hyn y ceisiwn ei wneud, ac rydym wedi bod yn ei wneud ers peth amser bellach, yw recriwtio staff ychwanegol. Rydym wedi recriwtio 53 y cant yn fwy o staff nag y gwnaethom 20 mlynedd yn ôl. Mae hwnnw’n gynnydd aruthrol. Rydych yn edrych ar ein recriwtio a'n hyfforddiant i nyrsys a bydwragedd—cynnydd sylweddol: 73 y cant a 92 y cant; cynnydd aruthrol yn nifer y bobl yr ydym yn eu hyfforddi. Ond mae'n anodd, ac nid ydym erioed wedi gweld pwysau fel hyn o'r blaen.

Weinidog, ers i ysbyty'r Faenor agor, mae wedi’i lethu gan orlenwi ac amseroedd aros hir, ac fel rydym wedi'i glywed eisoes, nid yw hyn yn deg i gleifion nac i staff. Mae'r ffaith bod amseroedd aros 14 awr yn yr adran ddamweiniau ac achosion brys neithiwr yn arwydd o broblem ddifrifol. Fis Hydref diwethaf—rydych wedi bod yn cyfeirio at adroddiadau Coleg Brenhinol y Meddygon am feddygon dan hyfforddiant a meddygon ymgynghorol yn ofni mynd i'r gwaith. Pan gaeodd ysbytai eraill fel ysbyty’r glowyr yng Nghaerffili, cafodd y cleifion addewid na fyddai unrhyw darfu ar eu gofal, ond mae gorganoli gwasanaethau yn arwain at hynny. Felly, mae gennym staff sydd, ar brydiau, bron â chyrraedd pen eu tennyn, a chleifion nad ydynt yn cael y gofal y maent ei angen.

Ond Weinidog, yn ogystal â’r hyn y dywedwch y bydd y Llywodraeth yn amlwg yn ei wneud i newid hyn, rydych newydd ddweud bod pob un ohonom yn adnabod rhywun sy’n dioddef o COVID ar hyn o bryd. Nawr, rwy'n gofyn hyn yn ddiffuant, nid wyf yn gofyn hyn yn slic o gwbl: a ydych chi'n meddwl o ddifrif mai yn awr yw'r amser i gael gwared ar ofynion cyfreithiol i hunanynysu a gwisgo masgiau COVID mewn siopau ac ar drafnidiaeth? Oni fydd mwy o achosion o COVID yn gwneud sefyllfa enbyd hyd yn oed yn waeth?

Diolch yn fawr iawn. Wel, hoffwn eich annog—ac rydych yn llygad eich lle, bu rhywfaint o feirniadaeth eithafol ynglŷn â'r hyn a oedd yn digwydd yn ysbyty'r Faenor gan leoedd fel Coleg Brenhinol y Meddygon—i ddarllen yr adolygiad dilynol, sy'n awgrymu y bu llawer o welliannau ers yr arolygiad cychwynnol hwnnw. Hoffwn ofyn hefyd i bobl ddefnyddio’r gwasanaethau ffôn 111, sydd ar gael ar gyfer Cymru gyfan bellach, ac sy’n darparu mynediad at wasanaethau y tu allan i oriau a gwasanaethau gofal sylfaenol brys, gan sicrhau eich bod yn cael y cymorth iawn yn y lle iawn ar yr amser iawn. Felly, mae dewisiadau amgen i'w cael yn lle adrannau damweiniau ac achosion brys, ac mae'n bwysig iawn fod pobl yn eu defnyddio.

Hefyd, fe sonioch chi am y gofynion cyfreithiol. Wel, gadewch imi ddweud wrthych nad oedd gan eich chwaer blaid yn yr Alban erioed unrhyw ofyniad cyfreithiol i hunanynysu, ac ymddengys bod hynny wedi gweithio’n eithaf da iddynt hwy. Felly, rydym mewn sefyllfa bellach lle rydym yn rhoi cyfrifoldeb yn ôl i'r cyhoedd. Ac mae'n rhaid imi ddweud wrthych, yng Nghymru, mae'r cyhoedd wedi bod yn wych. Maent wedi dilyn ein cyngor, ac rydym bellach yn ymddiried ynddynt i barhau i wneud y gwaith da y maent yn gwybod y dylid ei wneud. Pan fyddant yn gwybod bod cyfraddau ar y lefelau uchaf yn eu cymuned, rwy’n siŵr y byddant yn parhau i wneud y peth iawn, i wisgo gorchuddion wyneb pan fo’n briodol, i sicrhau eu bod yn profi os yw’n briodol ac i sicrhau, hefyd, eu bod yn hunanynysu os ydynt yn dal COVID.

Yn olaf, Jane Dodds.

Diolch, Llywydd, a diolch, Weinidog, a diolch i Russell am godi'r mater yma.

Dim ond pwynt byr iawn. Mae llawer o drigolion de Powys yn mynd i Ysbyty Nevill Hall ym mwrdd iechyd Aneurin Bevan yn Y Fenni. Yn y datganiad neithiwr gan fwrdd Aneurin Bevan ar ysbyty'r Faenor, cafwyd argymhelliad fod cleifion yn cael eu dargyfeirio i ysbytai eraill fel ysbyty Nevill Hall. Rwy’n siŵr fod hyn wedi’i ystyried, ond a wnewch chi roi sicrwydd i ni fod cymorth ychwanegol yn cael ei gynnig i ysbytai fel ysbyty Nevill Hall, a fydd yn wynebu straen ychwanegol yn y tymor byr yn sgil y sefyllfa yn ysbyty'r Faenor? Diolch yn fawr iawn.

Diolch. Wel, mae straen ar draws y system gyfan. Mae'n effeithio'n arbennig ar ysbyty'r Faenor, ond mae hwn yn straen sy'n bodoli ledled Cymru, ac yn wir, ledled y Deyrnas Unedig gyfan. A dywed fy swyddogion wrthyf fod safleoedd, er enghraifft, yn Lloegr, hefyd wedi datgan digwyddiadau mawr neithiwr, gan gynnwys ysbyty Henffordd ac Ysbyty Brenhinol Amwythig, a arweiniodd at oedi cyn trosglwyddo gofal o hyd at 20 awr i gerbydau Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru a oedd yn cludo cleifion o Gymru i’r safleoedd hynny. Felly, nid yng Nghymru yn unig y mae’r pwysau'n bodoli, ond ledled y Deyrnas Unedig gyfan. Yn amlwg, byddwn yn rhoi cymaint o gefnogaeth ag y gallwn i’r system, ond mae yna lefelau uwchgyfeirio y mae’r byrddau iechyd yn gwybod bod angen iddynt eu defnyddio a’u gweithredu, ac rydym ar lefel benodol o uwchgyfeirio ym mwrdd Aneurin Bevan, sef y lefel uwchgyfeirio uchaf, a golyga hynny eu bod yn rhoi’r gorau i wneud y gwaith rheolaidd ac yn canolbwyntio ar eu gwaith brys. Ac rwy’n siŵr y byddwch yn deall yr angen i wneud hynny.

Diolch i'r Gweinidog. Mae'r cwestiwn nesaf i'w ateb gan Weinidog yr Economi a'i ofyn gan Rhun ap Iorwerth.