5. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am sut y mae gwasanaethau iechyd meddwl amenedigol yng Nghymru yn cael eu darparu? OQ58159

Mae byrddau iechyd yn parhau i ddatblygu gwasanaethau yn unol â safonau Coleg Brenhinol y Seiciatryddion ar gyfer iechyd meddwl amenedigol. Cefnogir y gwaith gan gyllid gwella ychwanegol ar gyfer gwasanaethau eleni, sy'n adeiladu ar ein buddsoddiad blaenorol.

Diolch, Weinidog. Mae mamau newydd wedi cael ychydig o flynyddoedd anodd iawn. Mae'r pandemig wedi arwain at gynifer ohonynt yn mynd drwy lawer o gerrig milltir ar eu pen eu hunain, yn dioddef o unigrwydd ac arwahanrwydd mawr ar adeg a allai fod wedi bod yn hapus iawn fel arall. Os gwelwch yn dda, Weinidog, hoffwn wybod a oes asesiad wedi'i wneud o'r effeithiau y mae'r pandemig wedi'u cael ar rieni newydd a phlant a aned ers 2020. Sut y mae methu gweld pobl wyneb yn wyneb wedi effeithio arnynt, beth am effaith newidiadau staffio, a sut yr effeithiwyd ar waith timau iechyd amenedigol cymunedol, neu ymwelwyr iechyd? Ac yn olaf, Weinidog, pa waith a wneir yn awr i sicrhau bod bod yn rhiant newydd yn amser y gall pob rhiant ei fwynhau?

Diolch yn fawr iawn am y cwestiwn pwysig hwnnw, Delyth, ac fel y dywedwch, mae wedi bod yn anodd iawn cael babi newydd yn ystod y cyfyngiadau symud. Credaf ein bod i gyd yn cydnabod hynny, ac fe fyddwch yn cofio imi arwain dadl yn y Siambr fel aelod o'r meinciau cefn ar fabanod yn ystod y cyfyngiadau symud. Felly, rydym yn ymwybodol iawn o'r heriau yn Llywodraeth Cymru. Gwn fod gwasanaethau amenedigol wedi addasu'n gyflym iawn i'r pandemig, er bod rhywfaint o'r gwaith hwnnw, o reidrwydd, wedi'i wneud ar sail rithwir, ac roedd yr un peth yn wir am ymwelwyr iechyd. Ond rydym yn ymwybodol iawn o'r hyn y mae teuluoedd wedi bod drwyddo. Mae gwasanaethau'n dod yn ôl ar y trywydd iawn. Rydym wedi buddsoddi'n sylweddol iawn yn ein cymorth haen 0 a chymorth lefel is i unrhyw un sydd â phroblemau iechyd meddwl, ac rydym hefyd wedi darparu cyllid ychwanegol ar gyfer 2022–23 i gefnogi gwasanaethau yr effeithiwyd arnynt fwyaf gan y pandemig a meysydd blaenoriaeth allweddol yn ein strategaeth 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', ac mae hynny'n cynnwys gwasanaethau iechyd meddwl amenedigol, sy'n flaenoriaeth yn y strategaeth. Ac rydym yn disgwyl i fyrddau iechyd gydymffurfio yn awr â safonau gweithlu Coleg Brenhinol y Seiciatryddion—ar safon 1 erbyn Ebrill 2023—a gofynnwyd iddynt i gyd flaenoriaethu cymorth amenedigol. Fel rhan o'r cyllid ychwanegol a ddarparwyd gennym, gofynnwyd iddynt wneud cais ar gyfer hynny a darparu gwybodaeth fanwl am yr hyn y maent yn ei wneud gyda'r arian hwnnw, ac rydym ni, mae swyddogion, wrthi'n asesu'r cyflwyniadau hynny gan fyrddau iechyd ar hyn o bryd.

Yn sicr, mae mynd drwy feichiogrwydd a chael babi yn ddigwyddiad sy'n newid bywydau. Fodd bynnag, gall iselder ôl-enedigol a phroblemau iechyd meddwl amenedigol eraill, megis menywod yn cael problemau bwyta yn ystod ac ar ôl beichiogrwydd, gan gynnwys achosion eraill posibl, fod yn hynod beryglus i'r fam a'r baban. Mae'n fater rwyf wedi parhau i fod yn angerddol iawn yn ei gylch. Mae tua un o bob pum menyw yn profi problem iechyd meddwl amenedigol yn ystod beichiogrwydd neu yn ystod y blynyddoedd ôl-enedigol cynnar. Ac yn frawychus, wrth ysgrifennu'r ymateb hwn, cefais syndod o weld y bydd 70 y cant o famau'n cuddio eu salwch neu'n ymatal rhag ei ddatgelu'n llawn. Felly, pa drafodaethau parhaus y mae Llywodraeth Cymru yn eu cael gyda'n harbenigwyr gofal iechyd? Wyddoch chi, dro ar ôl tro, wythnos ar ôl wythnos, rwy'n sefyll yma, pan fydd cymaint o bwysau ar fy mwrdd iechyd lleol fy hun, a sut y gallaf fod yn sicr fod y mamau sy'n chwilio'n daer am gymorth ar gyfer iselder amenedigol neu unrhyw fater iechyd meddwl—? Sut y gallaf gael sicrwydd, Ddirprwy Weinidog, neu Weinidog, y byddant yn cael y gefnogaeth lwyr sydd ei hangen arnynt? Diolch.

Diolch, Janet, a gallwch fod yn gwbl dawel eich meddwl fod hyn yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru. Dyna pam y gwnaethom sicrhau bod y cyllid rheolaidd ar gael, i sefydlu timau iechyd meddwl amenedigol. Maent ar waith ym mhob rhan o Gymru. Roeddwn yn falch iawn o gyfarfod â'r tîm amenedigol yn Betsi, sy'n gwneud gwaith rhagorol iawn yn cefnogi teuluoedd ar adeg a all fod, fel y dywedwch, yn gyfnod heriol iawn yn eu bywydau. Ond rydym yn gwybod bod angen inni wneud mwy, a dyna pam ein bod yn parhau i flaenoriaethu buddsoddiad mewn gwasanaethau iechyd meddwl amenedigol, ac mae hyn hefyd yn flaenoriaeth i bethau fel cynllun gweithlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru. Ond rydym wedi gwneud cynnydd da iawn yn sefydlu'r timau hynny, a byddwn yn parhau i flaenoriaethu ein ffocws ar iechyd meddwl amenedigol, oherwydd rydym yn cydnabod nad ar gyfer y teuluoedd yn unig y mae hyn; mae'n ymwneud â rhoi'r dechrau gorau posibl mewn bywyd i fabanod.

Buffy Williams. Buffy Williams. A, dyna chi. O, na—. Ie. Dechreuwch yn awr, diolch.

Diolch, Lywydd. Genedigaeth plentyn yw un o'r profiadau mwyaf dwys ac emosiynol ym mywyd menyw, ond weithiau gall y genedigaethau sydd wedi'u cynllunio orau droi'n gyflym i fod yn ddigwyddiad heb fawr o lawenydd a hapusrwydd, yn anffodus. Mae cymorth i famau, eu partneriaid geni a'u teuluoedd drwy gydol y cyfnod amenedigol yn gwbl hanfodol am y rheswm hwn. Yn ogystal â'r uned gobaith benodedig ym Mae Abertawe, mae'r gefnogaeth ar gael ar draws y saith bwrdd iechyd drwy dimau cymorth iechyd meddwl amenedigol penodedig a chan y trydydd sector drwy gyfrwng elusennau fel Mothers Matter. A wnaiff y Gweinidog ddarparu'r wybodaeth ddiweddaraf am y cynnydd a wnaed i ddarparu hyfforddiant cymorth iechyd meddwl amenedigol i bob gweithiwr gofal iechyd proffesiynol sy'n ymwneud â'r cyfnod amenedigol, a sut y mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod elusennau fel Mothers Matter yn cael eu hariannu'n ddigonol i'w galluogi i barhau i ddarparu cymorth amhrisiadwy i famau a'u teuluoedd?

Diolch yn fawr iawn, Buffy. Fel rydych yn iawn i ddweud, rydym i gyd yn disgwyl cael profiad hapus iawn wrth eni plant, ond yn anffodus, gall pethau fynd o chwith, gall fod profiadau trallodus, a gwn eich bod yn cydnabod hynny, fel finnau. Mae'n bwysig iawn ein bod yn rhoi cymorth ar waith. Rwy'n ddiolchgar ichi hefyd am gydnabod y gwaith a wnaethom eisoes drwy sefydlu'r uned mamau a babanod yn Ysbyty Tonna, a hefyd y timau iechyd meddwl amenedigol sydd bellach yn gweithredu ledled Cymru.

Fodd bynnag, mae hyfforddiant, fel y dywedwch, yn gwbl hanfodol, ac mae'n hanfodol bod pawb sy'n dod i gysylltiad â menywod beichiog neu fenywod yn y cyfnod amenedigol yn meddu ar ddealltwriaeth dda o iechyd meddwl amenedigol, oherwydd mae hyn yn fusnes i bawb. Mae'r rhwydwaith iechyd meddwl amenedigol a sefydlwyd gennym yn datblygu fframwaith hyfforddi ar gyfer iechyd meddwl amenedigol, ac mae hefyd yn ardal flaenoriaeth i Addysg a Gwella Iechyd Cymru. Fe fyddwch yn falch o wybod bod AaGIC bellach wedi cwblhau'r ymgynghoriad ar gynllun y gweithlu iechyd meddwl, ac y byddant yn nodi, maes o law, sut y byddant yn bwrw ymlaen â'r materion hynny.

A gaf fi hefyd roi eiliad i gofnodi fy niolch i sefydliadau'r trydydd sector fel yr un y cyfeirioch chi ato, sef Mothers Matter? Gwnaed argraff fawr arnaf, fel Cadeirydd y pwyllgor, gan y gwaith hollol hanfodol y mae'r trydydd sector yn ei wneud, yn aml heb gydnabyddiaeth ariannol. Rwyf wedi bod yn glir iawn gyda byrddau iechyd ein bod am i'r sefydliadau trydydd sector hynny gael eu trin fel partneriaid cyfartal a'u hystyried ar gyfer cyllid pan fydd ar gael. Dyna un o'r pethau y byddaf yn edrych arno pan ddaw'r ceisiadau hyn yn ôl ataf, eu bod wedi gweithio mewn partneriaeth â'r trydydd sector i sicrhau eu bod yn cael cyfle teg i gael gafael ar gyllid.